روماتیسم مفصلی یا Rheumatoid arthritis یک بیماری است که موجب التهاب، درد و تورم مفاصل بدن میشود. این بیماری معمولا مزمن بوده و در دراز مدت میتواند موجب تخریب مفصل شود.
از هر صد نفر یک نفر در طول عمرش به نوعی به این بیماری مبتلا میشود. روماتیسم مفصلی میتواند زمینه خانوادگی داشته باشد. این بیماری میتواند در هر سنی بروز کند ولی معمولا در سنین بین ۶۰-۴۰ سالگی دیده میشود. روماتیسم مفصلی در زنان سه برابر شایع تر از مردان است.
علت رماتیسم مفصلی چیست
بیماری روماتیسم مفصلی جزو دسته ای از بیماری های انسان است که به آنها بیماری های خود ایمنی یا اتو ایمیون Autoimmune disease میگویند.
بدن انسان سیستم دفاعی خاصی دارد که با استفاده از آن در برابر تهاجم میکروب ها از خود دفاع میکند. یکی از روش های سیستم دفاعی بدن، تولید مواد خاصی به نام آنتی بادی Antibody یا پادتن است.
این مواد که از جنس پروتئین هستند به میکروب ها میچسبند و موجب تخریب آنها میشوند. گاهی اوقات سیستم دفاعی بدن به دلایلی که هنوز بر ما ناشناخته است بعضی از سلول های بدن خود انسان را غریبه و مهاجم تشخیص داده و بر علیه آنها آنتی بادی یا پادتن تولید میکند.
این آنتی بادی ها به سلول ها حمله کرده و موجب آسیب آنها میشوند. مکانیسم ذکر شده علت اصلی بروز بیماری های خود ایمنی است.
در روماتیسم مفصلی هم سیستم ایمنی به سلول های بدن بخصوص سلول های سینوویوم Synovium cells بعضی از مفاصل حمله کرده و موجب تغییراتی در آنها میشوند.
سینوویوم لایه ای از سلول ها است که سطح درونی کپسول مفصلی را فرش میکنند و موجب ترشح مایع مفصلی ( مایع سینوویوم) میشوند.
تاثیر آنتی بادی ها بر سلول های سینوویوم موجب میشود سلول های این لایه افزایش پیدا کرده و در نتیجه لایه سینوویال ضخیم، متورم و همچنین ملتهب شود.
عروق خونی لایه سینوویال افزایش پیدا کرده، همراه با التهاب لایه سینوویال، ترشح مایع مفصلی هم بیشتر شده و مفصل متورم میشود.
بدنبال این تغییرات سلول های سینوویال موادی بنام سیتوکین Cytokin ترشح میکنند که موجب بروز التهاب در مفصل شده و همچنین روی سلول های مفصل اثرات تخریبی دارد.
بدنبال تورم مفصل، لیگامان ها و تاندون های اطراف آن تحت کشش قرار میگیرند. این کشش در کپسول مفصلی و تاندون و لیگامان های اطراف مفصل بتدریج آنها را شل و ضعیف کرده و ضعف این ساختمان ها موجب ناپایداری مفصل و در نهایت نیمه دررفتگی و تغییر شکل مفصل میشود.
بتدریج و با گذشت زمان بافت سینوویال رشد کرده بر روی غضروف رفته و موجب خوردگی آن میشود. بعد از مدتی استخوان اطراف مفصل هم دچار پوکی و خوردگی شده و در آن کیست هایی بوجود میاید. این تغییرات استخوانی تغییر شکل مفصل را تشدید میکنند.
علائم روماتیسم مفصلی چیست
روماتیسم مفصلی مجموعه ای از علائم است. مهمترین علامت روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید درد و خشکی صبحگاهی مفاصل بدن بخصوص دست همراه با احساس ضعف و خستگی است که بصورت تدریج در عرض چند هفته تا چند ماه ایجاد شده و شدت میابند.
علائم روماتیسم مفصلی به سه دسته تقسیم میشوند. علائم عمومی، علائم مفصلی و علائم غیر مفصلی
علائم عمومی
علائم عمومی در ۷۰ درصد موارد شروع روماتیسم مفصلی با علائم عمومی مانند ضعف، کاهش اشتها، درد مبهم عضلات و احساس خستگی است. بیمار ممکن است ماهها قبل از اینکه دچار درد و تورم مفصل شود این علائم را داشته باشد.
علائم مفصلی
علائم مفصلی در ۳۰ درصد موارد شروع روماتیسم مفصلی با بروز علائم مفصلی است که عبارتند از
- درد مفصل که با حرکت آن یا فشار بر آن بیشتر میشود
- در مواردی که مفاصل اندام تحتانی درگیر میشوند بیمار در حین راه رفتن دچار لنگش میشود
- احساس خشکی مفصل که در صبح بیشتر است و بعد از گذشت چند ساعت بهتر میشود
- قرینه بودن مفاصل درگیر
علائم غیر مفصلی
این علائم در ۴۰ درصد از بیماران وجود دارد و بیشتر در بیمارانی دیده میشود که Rheumatoid factor در آزمایش خون آنها بالا است. مهمترین این علائم عبارتند از
♦ برجستگی های بدون درد زیر پوست که به آنها ندول های روماتیسمی Rheumatoid nodules میگویند و در یک چهارم بیماران وجود دارد.
این برجستگی ها بیشتر در اطراف مفاصل و نقاطی که در حال فشارند دیده میشوند مانند پشت ساعد و آرنج و پشت سر. این برجستگی ها گاهی اوقات آسیب دیده و عفونی میشوند.
♦ درگیر شدن بافت ریه و پرده های اطراف آن که میتواند موجب تنگی نفس شود
♦ درگیر شدن عروق خونی در هر جایی از بدن که بیشتر در عروق پوست و دستگاه عصبی است ولی میتواند در عروق خونی روده، طحال، لوزالمعده، ریه، کبد، گره های لنفاوی و کبد هم باشد.
درگیری عروق در هر کدام از این اعضاء میتواند علائم مخصوص به آن عضو را ایجاد کند.
♦ درگیر شدن و آسیب چشم در یک درصد از بیماران ایجاد میشود. سفیدی چشم ملتهب و قرمز شده و چشم خشک میشود.
♦ التهاب در اطراف تاندون ها
♦ کم خونی
♦ تب
در رماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید چه مفاصلی بیشتر آسیب میبینند
شایعترین مفاصل درگیر در روماتیسم مفصل، مفاصل انگشتان دست، مچ دست، پا و مچ پا هستند. با این حال هر مفصلی در بدن امکان آسیب پذیری از این بیماری را دارد. زانو، مفصل ران، شانه، آرنج و گردن هم در این بیماری درگیر میشوند.
از خصوصیات ابتلا مفاصل در این بیماری اینست که مفاصل بصورت دوطرفه درگیر میشوند مثلا مچ هر دو دست یا انگشتان هر دو دست.
روماتیسم مفصلی انواع مختلفی دارد. در بعضی انواع این بیماری تعداد کمی از مفاصل درگیر میشوند و در بعضی دیگر مفاصل زیادی گرفتار میشوند.
گرچه از خصوصیات روماتیسم مفصلی درگیری چند مفصل با هم است ولی در ۴۰-۲۰ درصد موارد بیماری فقط یک مفصل را گرفتار میکند. این مفصل معمولا زانو یا مفصل ران است.
مشکلات همراه در روماتیسم مفصلی چیست
در فرد مبتلا به روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید احتمال وجود بعضی مشکلات خاص بیش از افراد عادی است. این مشکلات عبارتند از
♦ بیماری های قلبی عروقی مانند حمله قلبی که هم میتواند به علت افزایش فشار خون و کاهش سطح فعالیت بدنی در این بیماران باشد و هم میتواند به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مجبور به استفاده از آنها است.
♦ کم خونی
♦ عفونت مفصلی یا عفونت در دیگر نقاط بدن که هم میتواند به علت خود بیماری ایجاد شود و هم به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مصرف میکند.
♦ پوکی استخوان که هم میتواند به علت خود بیماری ایجاد شود و هم به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مصرف میکند.
همچنین بیمار مبتلا به روماتیسم مفصلی به علت وجود درد فعالیت بدنی کمی دارد و همین کاهش فعالیت بدنی میتواند موجب بروز پوکی استخوان یا استئوپروز شود.
♦ پارگی تاندون های پشت مچ دست
♦ جابجایی و دررفتگی مهره های بالایی گردن و بدنبال آن فشار به نخاع و بروز علائم عصبی
علائم رماتیسم مفصلی در دست چیست
علائم روماتیسم مفصلی بیش از هر مفصل دیگر در مچ دست و مفاصل متاکارپوفالانژیال Metacarpophalangeal یا MP دیده میشوند. مفاصل متاکارپوفالانژیال در محل اتصال انگشتان به کف دست قرار گرفته اند.
در روماتیسم مفصلی مفاصل گرفتار دچار درد، تورم و خشکی میشوند. خشکی مفصل در صبح ها بیشتر بوده و بعد از چند ساعت کمتر میشود. درگیری مفصلی معمولا دوطرفه و قرینه است یعنی در هر دو دست وجود دارد.
تورم انگشتان دست از علائم ابتدایی ابتلا به روماتیسم مفصلی است و موجب میشود انگشت از وسط متورم و پهن تر شود و به اصطلاح شکل دوک نخ ریسی به خود بگیرد
دیگر علائم این بیماری در دست عبارتند از
♦ برجستگی های گرد در زیر پوست انگشت یا آرنج
♦ برجستگی های نرم در پشت دست که با حرکت انگشتان دست حرکت میکنند.
♦ خم شدن بند آخر انگشت که به آن انگشت چکشی یا مالت فینگر Mallet finger میگویند.
♦ انحراف انگشتان دست به سمت استخوان اولنا . این انحراف در مفصل متاکارپوفالانژیال ایجاد میشود و به علت کشیده شدن و شل شدن رباط های جانبی (لیگامان های کلترال) در یک طرف مفصل و یا به علت جابجا شدن تاندون ها یا عدم بالانس عضلات کف دست است
♦ خم شدن مفصل انتهایی انگشت و باز شدن مفصل میانی که به آن تغییر شکل گردن قو یا دفرمیتی سوان نک Swan neck deformity میگویند.
♦ خم شدن مفصل میانی انگشت و باز شدن مفصل متاکارپوفالانژیال که به آن تغییر شکل سوراخ دکمه یا دفرمیتی باتن هول یا بتونیر Boutonniere deformity or button hole deformity میگویند.
♦ ناپایدار شدن مفاصل دست
♦ ناتوانی و ضعف در گرفتن اشیاء با دست
♦ ناتوانی ناگهانی در راست کردن یا خم کردن انگشت دست به علت پاره شدن تاندون آن انگشت
♦ برجسته شدن استخوان ها در مچ دست
♦ صدای جیرجیر در موقع حرکت مفصل به علت حرکت تاندون های ملتهب
♦ بیحسی و احساس گزگز در دست به علت بروز سندروم تونل کارپ
مراحل بیماری روماتیسم مفصلی چیست
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی در اکثر اوقات بتدریج و در عرض چند هفته بروز میکند. این علائم معمولا در ابتدا بصورت احساس خشکی حرکتی در انگشتان و مچ دست یا در کف پا بخصوص در صبح بعد از برخاستن از خواب است که بتدریج در طول روز از شدت آن کاسته میشود.
در اوائل بیماری این علامت فقط در بعضی از روزها وجود دارد ولی بتدریج هر روز احساس میشوند. بعد از مدتی در همان مفاصل درد و تورم ایجاد میشود و ممکن است بتدریج مفاصل بیشتری از بدن درگیر شوند. در درصد کمی از بیماران سیر بیماری بصورت های دیگر دیده میشود بطور مثال
♦ درد و تورم بسرعت و در عرض چند روز در بسیاری از مفاصل بدن بروز میکند
♦ درد و تورم و خشکی بمدت چند روز و در چند مفصل بدن ایجاد شده و بعد از چند روز علائم فروکش میکند. بعد از مدتی دوباره این دوره شروع شده و خاموش میشود و این دوره ها به تناوب تکرار میشوند
♦ درد و تورم فقط در یک یا دو مفصل (اغلب اوقات زانو) است. این شکل از بیماری بیشتر در خانم های جوان دیده میشود
♦ گاهی اوقات در ابتدا علائم بیمار بصورت علائم غیر مفصلی مانند درد عضلانی، کم خونی، کاهش وزن و تب است و علائم مفصلی کمتر دیده میشود
شدت آرتریت روماتوئید در بیماران مختلف، متفاوت است. بیماری معمولا بصورت مزمن و عود کننده است یعنی مدت طولانی ادامه میابد ولی علائم آن گاهی اوقات زیاد شده و شعله ور میشود و گاهی اوقات فروکش کرده و کاهش میابد.
گاهی اوقات فاصله بین دوره های شعله ور شدن بیماری ماهها و یا حتی سالها است. در هر دوره شعله ور شدن بیماری آسیب بیشتری به مفاصل درگیر وارد میشود و این آسیب ها بتدریج موجب ناتوانی و از کارافتادگی بیمار میشود.
بندرت ممکن است بیماری فروکش نکند و بطور مداوم در حال شدت یافتن باشد. در این بیماران آسیب های مفصلی بسرعت ایجاد شده و پیشرفت میکند.
آسیب مفصلی ممکن است بصورت آسیب غضروف مفصل باشد. در این موارد غضروف دچار خوردگی مشود و مفصل بتدریج پوشش غضروفی خود را از دست میدهد. استخوان نزدیک مفصل کم کم دچار پوکی میشود.
ممکن است کپسول مفصل و یا رباط های اطراف مفصل هم آسیب ببینند. این آسیب های مفصلی بتدریج ایجاد میشوند ولی سرعت پیشرفت آنها از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت است.
به مرور زمان مفصل تغییر شکل پیدا میکند و بیمار در استفاده از مفصل مبتلا دچار مشکل میشود. بطور مثال انگشتان دست و مچ دست تغییر شکل داده و استفاده از دست مشکل میشود.
معمولا در ابتدای بیماری نمیتوان پیش بینی کرد که آیا سیر آن سریع یا آهسته است.
اهمیت تشخیص زودرس رماتیسم مفصلی چیست
وقتی پزشک به آرتریت روماتوئید مشکوک شود معمولا بیمار را به یک متخصص بیماری های روماتیسمی یا روماتولوژیست معرفی میکند تا ایشان بیمار را تحت بررسی های بیشتری قرار دهد.
متخصص روماتولوژیست با بررسی های تخصصی، بیماری را در صورت وجود تشخیص و درمان را هر چه سریع تر شروع میکند.
شروع زود هنگام درمان در این بیماری بسیار مهم است چون هرچه در شروع درمان تاخیر بیشتری صورت گیرد عوارض بیماری بیشتر شده و مفاصل بیشتر دچار تخریب غیر قابل بازگشت میشوند.
تشخیص روماتیسم مفصلی چگونه است
تقریبا تمامی علائم بالینی و نشانه های آزمایشگاهی روماتیسم مفصلی میتواند به علت بیماری های دیگر هم ایجاد شود.
این بدان معنا است که هیچ علامت بالینی یا تست آزمایشگاهی اختصاصی وجود ندارد که با انجام آن بتوان تشخیص قطعی این بیماری را مطرح کرد ولی پزشک میتواند با مشاهده چند تا از علائم زیر تشخیص روماتیسم مفصلی را مطرح کند
♦ علائم بالینی که در مقالات قبلی ذکر شده است
♦ تست بررسی پروتئین خاصی در خون به نام Rheumatoid factor یا RF که در دو سوم بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی مثبت میشود.
البته این آزمایش در یک بیستم افراد طبیعی هم مثبت میشود پس وجود آن علامت قطعی وجود بیماری نیست.
تست آزمایشگاهی جدیدتر برای این بیماری بررسی وجود آنتی بادی خاصی در خون به نام cyclic citrullinated peptide یا CCP است که بیشتر از تست قبلی اختصاصی بیماری روماتیسم مفصلی است.
♦ بالا بودن تست ESR و CRP که نوعی آزمایش خون هستند.
♦ بررسی مایع مفصلی که معمولا تعداد گلبول های سفید در آن به بالای ۱۰ هزار ( با ارجحیت گلبول های سفید تک هسته ای) میرسد.
♦ علائم رادیولوژیک در عکس ساده مفصل بصورت کم شدن فاصله مفصلی، استئوپروز و پوکی در استخوان های اطراف مفصل، خوردگی استخوان های اطراف مفصل و در موارد پیشرفته تغییر شکل مفصل
معیارهای تشخیص روماتیسم مفصلی چیست
هیچکدام از علائم بیماری روماتیسم مفصلی مختص به این بیماری نیستند و میتوانند در دیگر بیماری ها بخصوص دیگر بیماری های روماتیسمی دیده شوند.
در نتیجه تشخیص این بیماری قدری مشکل است. هفت معیار وجود دارد که هرچه تعداد بیشتری از آنها در یک بیمار موجود باشند احتمال اینکه مشکل بیمار روماتیسم مفصلی باشد بیشتر است. این معیارها عبارتند از
- خشکی صبحگاهی در مفاصل که بیش از یک ساعت طول بکشد
- تورم مفصلی در حداقل سه مفصل از بدن
- تورم در یکی یا چند تا از مفاصل دست (مفاصل انگشت یا مچ دست)
- تورم در دو مفصل قرینه در دو طرف بدن
- وجود ندول های زیر جلدی
- تست آزمایشگاهی “فاکتور روماتوئیدی” RF مثبت
- کاهش دانسیته استخوان در استخوان های دست و خوردگی سطوح مفصلی در مفاصل دست در رادیوگرافی بیمار
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید چگونه درمان میشود
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی یک بیماری مزمن خود ایمنی است که بیشتر مفاصل کوچک دست را گرفتار میکند گرچه مفاصل بزرگ بدن مانند مفصل ران و زانو هم میتوانند در این بیماری دچار تخریب شوند.
در درمان این بیماری متخصص روماتولوژیست، فیزیوتراپی و ارتوپدی با یکدیگر همکاری میکنند. متخصص روماتولوژیست داروهایی به بیمار میدهد که با استفاده از آنها درد و تورم مفاصل بیمار کم شده و سرعت پیشرفت بیماری کند میشود.
متخصص فیزیوتراپی با استفاده از نرمش های خاص سعی میکند حرکات مفاصل را در حد قابل قبولی نگه دارد و همچنین با استفاده از بریس هایی مفاصل را در وضعیت های مناسب قرار داده تا درد کمتری داشته و کارآیی بهتری داشته باشند. متخصص ارتوپد هم در صورت لزوم اعمل جراحی خاصی را برای بیمار انجام میدهد تا کارایی مفصل بهتر شود.
هیچ معالجه قاطعی برای روماتیسم مفصلی وجود ندارد با این حال درمان هایی که پزشک انجام میدهد برای کاهش درد و مشکلات بیمار است.
مهمترین اهداف پزشک در درمان این بیماری عبارتند از
- کم کردن فعالیت بیماری و بدنبال آن کاهش تخریب مفاصل
- کاهش درد و محدودیت مفصل
- کاهش ناتوانی هایی که به علت درد، آسیب مفصل یا تغییر شکل اندام ایجاد میشود
- درمان عوارض و مشکلات همراه بیماری
هدف اول درمان روماتیسم مفصلی
اولین و مهمترین هدف درمان روماتیسم مفصلی کم کردن فعالیت بیماری و بدنبال آن کاهش تخریب مفاصل است. این هدف با انجام اقدامات زیر پیگیری میشود.
داروهایی که مسیر بیماری را تا حدودی تغییر میدهند
به این داروها Disease-modifying antirheumatic drugs میگویند. این داروها هم موجب کاهش علائم بیماری شده و هم تا حدودی تخریب مفصلی را کم میکنند. این داروها با تاثیر روی واکنش های شیمیایی بدن موجب مهار روند التهاب در مفاصل میشوند.
مهم ترین این داروها عبارتند از متوترکسات methotrexate ، سولفاسالازین sulfasalazine ، طلا gold ، پنی سیلامین penicillamine ، لفلونومید leflunomide ، هیدروکی کلوروکین hydroxychloroquine ، آزاتیوپرین azathioprine ، سیکلوسپورین cyclosporine .
پزشک معالج معمولا چند تا از این داروها ( حداقل دو تا) را با هم برای درمان به بیمار تجویز میکند که در غالب اوقات متوترکسات یکی از آنها است.
تاثیر این داروها روی درد و تورم سریع نیست و گاهی برای شروع تاثیر این داروها باید بمدت چند هفته و یا حتی چند ماه مصرف شوند پس حتی اگر با مصرف این داروها تغییر خاصی در بیمار ایجاد نشد وی نباید ناامید شده و دارو را قطع کند.
پزشک معالج برای مانیتور کردن بیماری معمولا از یک آزمایش خونی به نام CRP استفاده میکند. با شروع تاثیر داروها و کاهش التهاب، سطح CRP در خون کاهش پیدا میکند.
پس از کنترل شدن بیماری با دارو، پزشک معالج معمولا درمان دارویی را تا آخر عمر بیمار ادامه میدهد البته ممکن است بعد از مدتی مقدار مصرف دارو را کمی کاهش دهد.
هر کدام از این داروها عوارض جانبی به همراه دارد. اگر بیمار به یکی از این داروها حساسیت داشته و یا عوارض جانبی دارو برای بیمار زیاد باشد پزشک معالج نوع دارو را تغییر میدهد.
بعضی از عوارض جانبی مصرف این داروها جدی و خطرناکند مانند آسیب به کبد یا کاهش سلول های خونساز. پزشک معالج بطور مرتب بیمار را تحت آزمایشات دوره ای قرار میدهد تا چنانچه عوارضی بروز کند قبل از شدید شدن تشخیص داده شده و دارو عوض شود.
داروهای Anti-TNF-alpha
این دسته از داروها نسبتا جدید هستند. TNF-alfa یا tumor necrotizing factor- alpha ماده ایست که در بدن بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی موجب بروز التهاب مفصلی میشود و این دسته دارویی اثر این ماده را در بدن مسدود کرده یا تغییر میدهند.
این داروها التهاب را کاهش داده و موجب کاهش آسیب مفصلی مشوند. مهمترین این داروها عبارتند از etanercept, infliximab, adalimumab and certolizumab . مشکلات این داروها یکی اینست که باید حتما بصورت تزریقی تجویز شوند و دیگر اینکه گران هستند.
هدف دوم درمان روماتیسم مفصلی
دومین هدف درمان روماتیسم مفصلی کاهش درد و محدودیت حرکت مفصل است.
همانطور که گفته شد داروهای سری قبل به مدت زمان زیادی برای اثر کردن نیاز دارند پس بیماران نیاز به مصرف همزمان داروهایی دارند که سریعتر اثر کرده و درد و محدودیت حرکتی در مفاصل را زودتر کاهش دهد.
این داروها نمیتوانند سیر بیماری و یا پیشرفت آن و تخریب مفصلی را تغییر دهند و تنها موجب کاهش علائم بیمار بصورت کاهش درد و التهاب مفصل میشوند. این داروها سه دسته اند
Non-steroidal anti-inflammatories یا NSAIDs
به این داروها معمولا داروهای ضد التهابی هم میگویند. این داروها انواع متفاوتی داشته و قدرت و عوارض جانبی آنها با یکدیگر فرق دارد. پزشک معمولا برای هر بیمار چند تا از آنها را امتحان میکند تا ببیند کدامیک از انها برای بیمارش مناسب تر بوده و بیمار به آن پاسخ درمانی بهتری میدهد.
از عوارض شایع همه این داروها، مشکلات معده و در بعضی اوقات خونریزی گوارشی است. پس پزشک معالج معمولا همراه با این داروها، از داروهای محافظ معده هم استفاده میکند.
پس از اینکه تاثیر داروهای دسته قبل بعد از گذشت چند هفته شروع شد، ممکن است پزشک معالج مصرف این داروهای ضد التهابی را کاهش داده یا مصزف آنها را قطع کند. مهم ترین این داروها عبارتند از آسپرین، بروفن، سلکوکسیب، ایندومتاسین، دیکلوفناک، ناپروکسن،
استامینوفن و یا کدئین هم میتوانند درد بیمار را کاهش دهند ولی تاثیر ضد التهابی ندارند.
استروئیدها steroids یا داروهای حاوی کورتن
از استروئیدها هم معمولا در چند هفته اول که تاثیر داروهای گروه اول هنوز آغاز نشده است استفاده میشود. گاهی پزشک معالج این داروها را مستقیما در داخل مفصل ملتهب تزریق میکند.
متاسفانه مصرف طولانی مدت این داروها آثار جانبی مانند پوکی استخوان، چاقی، نازک شدن پوست، لاغر شدن عضلات و کم کردن قدرت ایمنی بدن و در نتیجه افزایش آمادگی بیمار به عفونت را در پی دارد.
هدف سوم درمان روماتیسم مفصلی
هدف سوم درمان روماتیسم مفصلی کاهش ناتوانی هایی که به علت درد، آسیب مفصل یا تغییر شکل اندام ایجاد میشود. این هدف یا توجه به موارد زیر مقدور است
- بیمار باید سعی کند تا حد امکان فعال باقی بماند. در این بیماری به علت درد مفاصل بیمار سعی میکند کمتر آنها را حرکت دهد و همین امر بتدریج موجب ضعیف شدن عضلات اطراف مفاصل میشود. نرمش مداوم میتواند موجب کاهش درد و بهبود کارایی مفاصل شود. شنا ورزش خوبی برای این بیماران است.
- میتوان با تغییر در وسایل و ابزارهایی که در طول روز استفاده میشوند ناتوانی های بیمار را تا حدودی مرتفع کرد.
- وقتی شکل مفصل خیلی تغییر میکند و مفصل دچار آسیب شدید میشود میتوان با عمل جراحی کارکرد آن را بهبود داد.
در بعضی موارد انواع خاصی از اعمال جراحی میتواند به بیمار کمک کرده و کارکرد اندام وی را بهتر کند. مهمترین آنها عبارتند از
- خارج کردن برجستگی های زیر پوست که به آنها ندول Nodule میگویند به توسط عمل جراحی
- خارج کردن برجستگی های استخوانی و یا خارج کردن لایه سینوویال اطراف تاندون ها . هر دو این عوامل میتوانند تاندون را تحت فشار قرار دهند
- درمان پارگی تاندون با پیوند تاندون یا جابجا کردن تاندون ها
- خارج کردن لایه سینوویال مفصل
- آزاد کردن رباط عرضی مچ دست برای درمان علائم سندروم کانال کارپ
- در صورت تخریب شدید مفصلی جوش دادن استخوان های دو طرف مفصل در موارد خاص
- در موارد آسیب شدید مفصل، تعویض آن با مفصل مصنوعی
هدف چهارم درمان روماتیسم مفصلی
هدف جهارم درمان روماتیسم مفصلی درمان عوارض و مشکلات همراه بیماری است.
پزشک معالج سعی میکند عوارض بیماری مانند مشکلات ریه، قلب، عروق خونی، کم خونی و مشکلات دیگر را درمان کند. بیمار مبتلا به روماتیسم مفصلی باید تا آنجا که ممکن است وزن خود را کاهش دهد، سیگار نکشد و فشار خون خود را کنترل کند.
اگر در این بیماران قند یا چربی خون بالا است باید این مشکلات به خوبی درمان شوند. این بیماران اگر سن بالای ۶۵ سال دارند یا داروهای ضعیف کننده سیستم ایمنی را مصرف میکنند باید هر سال از واکسن آنفلوانزا استفاده کنند.
این بیماران نیاز به رژیم غدایی خاص دارند و بعضی از آنها باید از بریس های خاص برای کاهش حرکات مفصلی استفاده کنند.
مطالعات اخیر نشان داده است که رعایت بهداشت دهان و دندان و معالجه بیماری های احتمالی لثه میتواند موجب کاهش فعالیت بیماری شود.
درمان رماتیسم مفصلی دست چگونه است
در درمان این بیماری متخصص روماتولوژیست، فیزیوتراپی و ارتوپدی با یکدیگر همکاری میکنند. متخصص روماتولوژیست داروهایی به بیمار میدهد که با استفاده از آنها درد و تورم مفاصل بیمار کم شده و سرعت پیشرفت بیماری کند میشود.
متخصص فیزیوتراپی با استفاده از نرمش های خاص سعی میکند حرکات مفاصل را در حد قابل قبولی نگه دارد و همچنین با استفاده از بریس هایی مفاصل را در وضعیت های مناسب قرار داده تا درد کمتری داشته و کارآیی بهتری داشته باشند.
متخصص ارتوپد در صورت لزوم اعمل جراحی خاصی را انجام میدهد که مهمترین آنها عبارتند از
- خارج کردن برجستگی های زیر پوست که به آنها ندول Nodule میگویند به توسط عمل جراحی
- خارج کردن برجستگی های استخوانی و یا خارج کردن لایه سینوویال اطراف تاندون های دست . هر دو این عوامل میتوانند تاندون را تحت فشار قرار دهند
- درمان پارگی تاندون دست با پیوند تاندون یا جابجا کردن تاندون ها
- خارج کردن لایه سینوویال مفصل مبتلا
- آزاد کردن رباط عرضی مچ دست برای درمان علائم سندروم کانال کارپ
- در صورت تخریب شدید مفصلی جوش دادن استخوان های دو طرف مفصل در موارد خاص
- در موارد آسیب شدید مفصل، تعویض آن با مفصل مصنوعی
سیر بیماری رماتیسم مفصلی چگونه است
از هر ده نفری که مبتلا به این بیماری هستند
- دو نفر از آنها فرم خفیف بیماری را داشته و میتوانند مانند افراد عادی دیگر زندگی کنند.
- یک نفر از آنها بشدت ناتوان میشود.
- هفت نفر از آنها دچار بیماری با شدت متوسط میشوند. اینها باید تغییراتی را در روش زندگی خود بدهند ولی اگر بتوانند از ایجاد عوارض بیماری پیشگیری کنند طول عمر معمولی خواهند داشت.
معمولا بعد از گذشت ۱۲-۱۰ سال از شروع بیماری ۸۵ درصد از بیماران به نوعی حال کم یا زیاد دچار ناتوانی هایی میشوند. با این حال هر سالی که میگذرد با معرفی شدن داروهای جدیدتر این بیماران بهتر میتوانند زندگی کنند و مشکلات آنها کمتر میشود.
اینکه آیا بیمار مبتلا به روماتیسم مفصلی در سال های آینده مشکلات کمی یا زیادی خواهد داشت به عواملی وابسته است. شرایط زیر موجب میشود بیمار در آینده ناتوانی های بیشتری داشته باشد.
- درگیر بودن بیش از ۲۰ مفصل
- مقداز بالای RF و CCP و CRP
- وجود علائم خارج مفصلی
- سن بالا
- زن بودن
- سطح سواد کم در بیمار