کمر درد یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در سراسر جهان است که میتواند در هر سنی و برای هر فردی رخ دهد. این عارضه به دلایل مختلفی از جمله وضعیت نامناسب بدنی، آسیب‌های جسمانی، استرس، کمبود فعالیت بدنی و حتی بیماری‌های مزمن پدید می‌آید و میتواند زندگی روزمره را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
از دردهای خفیف و موقتی تا دردهای شدید و مزمن، کمر درد معمولاً نه تنها موجب محدودیت‌های حرکتی میشود بلکه بر کیفیت زندگی فرد نیز اثر منفی می‌گذارد.
درک علل، عوامل خطر و روش‌های پیشگیری و درمان کمر درد اهمیت بسیاری دارد، چرا که با رعایت اصول صحیح و انجام روش‌های درمانی مناسب، میتوان این مشکل را مدیریت کرد و از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری نمود.
علل کمر درد چیسست
کمر درد میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله وضعیت بدنی نامناسب، فعالیت‌های روزمره نادرست، و حتی عوامل ژنتیکی. در ادامه به بررسی علل کمر درد و چگونگی تأثیر آنها بر سلامت افراد می‌پردازیم.
وضعیت بدنی نامناسب
یکی از مهمترین علل کمر درد، وضعیت بدنی نامناسب است. قرار گرفتن در وضعیت‌های بدنی غلط هنگام نشستن، ایستادن یا خوابیدن میتواند فشار زیادی به عضلات و مهره‌های کمر وارد کند و موجب ایجاد درد در ناحیه کمر شود.
به طور مثال، نشستن طولانی‌مدت روی صندلی با پشتی نامناسب یا استفاده از وسایل دیجیتال به شکلی که سر و گردن به طور نادرست قرار بگیرند، فشار زیادی به کمر و ستون فقرات وارد میکند و به تدریج باعث ایجاد دردهای کمری میشود.
کمبود فعالیت فیزیکی
زندگی کم‌تحرک نیز از دیگر عوامل مهم ایجاد کمر درد است. کمبود فعالیت‌های ورزشی منجر به ضعف عضلات کمر و شکم میشود و در نتیجه حمایت کافی از ستون فقرات کاهش می‌یابد.
این وضعیت به ویژه در افراد دارای شغل‌های نشسته و کم‌تحرک، مانند کارمندان اداری، بیشتر دیده میشود. افرادی که ورزش و فعالیت بدنی منظم ندارند، بیشتر در معرض ضعف عضلانی و دردهای کمری قرار می‌گیرند.
وارد آوردن فشار زیاد به ستون مهره
وارد آوردن فشار زیاد به ستون مهره از علل شایع کمردرد است. وقتی اسباب کشی میکنید، به مسافرت میروید، خانه تکانی شب عید میکنید، در یک صبح سرد زمستانی یک اتومبیل را که استارت نمیزند هل میدهید و یا به خرید میروید و مقدار زیادی اسباب خرید را به خانه میکشید و … عضلات و لیگامان های اطراف ستون مهره خود را تحت فشار زیاد و ناگهانی قرار داده اید.
کمر شما ممکن است آمادگی برای تحمل این فشارها را نداشته باشد. نتیجه آن کشیده شدن عضلات و لیگامان ها و بدنبال آن ایجاد پارگی های کوچک و میکروسکوپی است. بدنبال آن تورم و درد در این بافت ها ایجاد میشود و شما آنرا بصورت کمردرد و خشکی کمر احساس میکنید.
احساس میکنید کمرتان خشک شده و نمیتوانید آنرا به راحتی خم و راست کنید. این محدودیت حرکت قدری به علت درد و قدری به علت انقباض عضلات اطراف ستون مهره است که خارج از اراده شما صورت میگیرد و به آن اسپاسم هم میگویند. این نوع کمردرد معمولاً با چند روز استراحت خوب میشود.
افزایش وزن و چاقی
چاقی و اضافه وزن یکی از دلایل رایج درد کمر است. وزن اضافی باعث افزایش فشار بر ستون فقرات و مفاصل میشود. به‌ویژه چربی‌های اضافی در ناحیه شکم، باعث میشوند که بدن به جلو کشیده شود و ستون فقرات برای حفظ تعادل فشار بیشتری تحمل کند. این موضوع فشار بر دیسک‌های بین مهره‌ای و مفاصل کمر را افزایش داده و در نتیجه به کمر درد منجر میشود.
آسیب‌ها و حوادث
آسیب‌های ناشی از تصادفات و سقوط‌ها میتواند منجر به کمر درد شود. این آسیب‌ها ممکن است باعث شکستگی مهره‌ها، دررفتگی مفاصل، یا حتی پارگی عضلات و تاندون‌ها شوند. این گونه آسیب‌ها میتواند دردهای شدیدی در ناحیه کمر به وجود آورد که در برخی موارد به درمان‌های جراحی نیاز دارد.
همچنین، ضربات مکرر و مزمن به کمر، مانند بلند کردن مداوم اجسام سنگین، ممکن است به تدریج باعث تحلیل و تخریب ساختارهای کمر شود و منجر به دردهای مزمن گردد.
بیماری‌های دیسک بین مهره‌ای
دیسک‌ها در ستون فقرات نقش مهمی در جذب فشارها و ایجاد انعطاف دارند. اما با افزایش سن یا به دلیل فعالیت‌های سنگین و مکرر، ممکن است دچار فرسودگی یا جابه‌جایی شوند.
از جمله شایع‌ترین مشکلات دیسک، فتق دیسک یا بیرون زدگی دیسک است که باعث فشار بر اعصاب مجاور میشود و منجر به دردهای شدید در ناحیه کمر و حتی پاها میشود.
همچنین دیسک‌های بین مهره‌ای میتوانند به دلیل فرسایش تدریجی ناشی از پیری یا صدمات، دچار تحلیل بروند و به عارضه‌های دردناکی مانند تنگی کانال نخاعی منجر شوند.
آرتروز و بیماری‌های التهابی
آرتروز و دیگر بیماری‌های التهابی مفاصل از جمله عواملی هستند که به تدریج باعث کمر درد میشوند. در آرتروز، غضروف‌های بین مهره‌ها فرسوده میشوند و به تدریج از بین می‌روند، که این امر باعث میشود استخوان‌ها روی هم ساییده شده و منجر به درد شوند.
بیماری‌هایی مثل اسپوندیلیت انکیلوزان نیز میتوانند باعث التهاب مهره‌های کمر شوند و به مرور زمان انعطاف‌پذیری و حرکت ستون فقرات را کاهش دهند.
عوامل ژنتیکی
در برخی موارد، علل کمر درد میتواند مرتبط با عوامل ژنتیکی باشد. برخی افراد به دلیل وراثت ممکن است مستعد مشکلاتی مانند تنگی کانال نخاعی، انحرافات ستون فقرات (اسکولیوز)، یا مشکلات دیسکی باشند.
این افراد حتی با رعایت اصول صحیح و پیشگیری نیز ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی بیشتر در معرض دردهای کمری قرار بگیرند.
استرس و فشارهای روانی
استرس و فشارهای روانی ممکن است به عنوان عامل کمردرد شناخته نشوند، اما مطالعات نشان داده‌اند که ارتباطی بین اضطراب و تنش‌های روانی با دردهای عضلانی وجود دارد.
استرس میتواند موجب تنش عضلانی در نواحی مختلف بدن، از جمله کمر شود. هنگامی که فرد دچار استرس میشود، بدن در حالت دفاعی قرار گرفته و عضلات منقبض میشوند؛ این انقباض مداوم میتواند به مرور زمان به دردهای عضلانی منجر شود.
تشخیص علت کمر درد
پزشک معالج بعد از صحبت با بیمار راجع به مشکلات وی، و بعد از معاینه ممکن است از آزمایشات یا روش های تصویربرداری برای مشخص کردن علت کمردرد استفاده کند. این روش های تصویربرداری عبارتند از
رادیوگرافی ساده: گر چه تصاویر حاصله از یک رادیوگرافی ساده فقط استخوان را نشان میدهند ولی میتوانند اطلاعات مهمی مثل شکستگی استخوان، تغییرات ناشی از روند پیری در مهره و تغییر شکل و دفرمیتی های ستون مهره را نشان دهد.
ام آر آی: ام آر آی میتواند اطلاعات بیشتری را راجع به بافت های نرم مثل عضلات، لیگامان ها، دیسک بین مهره و نخاع و اعصاب نخاعی در اختیار پزشک قرار دهند. هرنی دیسک را میتوان با این روش بهتر تشخیص داد.
سی تی اسکن: با سی تی اسکن میتوان مشکلات استخوانی مهره را بهتر مشاهده کرد.
اسکن استخوانی: به آن اسکن رادیوایزوتوپ هم میگویند. میتواند در مواردی مانند عفونت، سرطان، روماتیسم، اسپوندیلولیستزی و یا سایر علل به تشخیص کمک کند.
تست تراکم استخوان: تست تراکم استخوان در تشخیص پوکی استخوان که میتواند از علل زمینه ای و مساعد کننده کمردرد باشد کمک میکند.
درمان کمر درد
درمان کمر درد شامل طیف وسیعی از روش‌ها و تکنیک‌ها است که بسته به علت، شدت و نوع درد، میتواند متفاوت باشد.
درمان کمر درد سهل و ممتنع است. حدود ۹۰ درصد مردم حداقل یک بار در طول زندگی خود دچار کمر درد میشوند و حدود ۹۰ درصد کمر درد ها با رعایت دستورات زیر مرتفع میشوند. در صورت شدید بودن درد یا موثر نبودن اقدامات زیر به پزشک مراجعه کنید.
بسته به اینکه علت کمر درد چیست و چه مدت طول کشیده است درمان آن متفاوت است. کمردرد بندرت نیاز به جراحی دارد حتی اگر علت آن هرنی دیسک باشد.
اگر یکبار کمردرد گرفته اید احتمال آن هست که باز هم بگیرید. پس گرچه درمان کمردرد مهم است ولی مهم تر از آن مدیریت Management آن است. باید یاد بگیرید چگونه مانع از بروز مجدد کمردرد شوید.
کمر درد میتواند به صورت حاد (کوتاه‌مدت) یا مزمن (طولانی‌مدت) بروز کند، و روش‌های درمانی هر کدام متناسب با این وضعیت‌ها تنظیم میشود.
درمان کمر درد حاد چیست
کمردرد حاد به کمردردی میگویند که از شروع آن کمتر از سه ماه گذشته است. علت عمده این کمردرد ها وارد آمدن فشار زیاد به قسمت های پایینی ستون فقرات است.
درمان خانگی کمردرد
برای درمان کمر دردهای خفیف و حاد، میتوان از روش‌های ساده خانگی استفاده کرد که به کاهش التهاب و تسکین درد کمک می‌کنند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
استفاده از کمپرس گرم و سرد: در صورت بروز کمر درد حاد، میتوان از کمپرس سرد برای کاهش التهاب استفاده کرد. سرد کردن ناحیه دردناک به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه و چند بار در روز میتواند تورم را کاهش دهد. پس از ۴۸ ساعت، استفاده از کمپرس گرم باعث بهبود جریان خون و افزایش انعطاف‌پذیری عضلات میشود.
استراحت کافی: در دوره‌های اولیه بروز درد، استراحت کافی میتواند به بازسازی عضلات و کاهش التهاب کمک کند. با این حال، باید از استراحت بیش از حد خودداری کرد، زیرا میتواند باعث ضعف عضلات و تشدید کمر درد شود.
به پشت بخوابید و یک بالشت زیر زانو های خود بگذارید تا کمی خم شوند یا به پهلو بخوابید و یک بالشت بین پاهایتان بگذارید. برای مدت طولانی در یک وضعیت نخوابید. هر ۳-۲ ساعت حدود ۲۰-۱۰ دقیقه قدم بزنید و دوباره دراز بکشید.
داروها و مسکن‌ها
درمان دارویی برای کمر درد معمولاً شامل استفاده از مسکن‌ها و داروهای ضد التهابی است که درد و التهاب را کاهش میدهند. برخی از این داروها عبارتند از:
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): مانند سلکوکسیب و ناپروکسن که به کاهش التهاب و تسکین درد کمک می‌کنند. این داروها به خصوص برای دردهای حاد و التهابی مؤثر هستند.
مسکن‌ها: داروهایی مانند استامینوفن نیز میتوانند در کاهش دردهای خفیف تا متوسط مؤثر باشند.
داروهای شل‌کننده عضلات: در برخی موارد، دردهای کمری به دلیل گرفتگی عضلات رخ می‌دهد و پزشکان ممکن است داروهای شل‌کننده عضلات مانند باکلوفن را تجویز کنند.
استفاده از داروها باید با تجویز پزشک و رعایت دستورالعمل‌های پزشکی باشد، زیرا مصرف بی‌رویه یا طولانی‌مدت برخی از این داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشد.
روش‌های غیرجراحی و پزشکی
در مواردی که کمر درد به درمان‌های خانگی و دارویی پاسخ نمی‌دهد، پزشکان ممکن است از روش‌های غیرجراحی پیشرفته‌تر استفاده کنند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
تزریق کورتیکواستروئیدها: در مواردی که درد شدید و التهابی باشد، تزریق کورتیکواستروئیدها در ناحیه دردناک میتواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. این روش معمولاً برای دردهای ناشی از فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی استفاده میشود.
تزریق مواد بی‌حس‌کننده (بلوک عصبی): در برخی موارد، پزشکان از تزریق مواد بی‌حس‌کننده به اعصاب خاصی که مسئول درد هستند استفاده می‌کنند. این روش به عنوان بلوک عصبی شناخته میشود و به کاهش دردهای شدید و مزمن کمک میکند.
ماساژ درمانی و کایروپراکتیک: ماساژ درمانی به بهبود جریان خون، کاهش تنش عضلات و کاهش درد کمک میکند. کایروپراکتیک نیز روش دیگری است که در آن با استفاده از دستکاری ستون فقرات، تلاش میشود تعادل طبیعی بدن بازگردانده شود و درد کاهش یابد.
درمان کمردرد مزمن چیست
کمر درد مزمن به کمردردی میگویند که از شروع آن بیش از سه ماه گذشته است. مهمترین روش درمان کمردرد های مزمن عبارتست از
ورزش و فیزیوتراپی
ورزش و تمرین‌های فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌های درمان کمر درد، به‌ویژه در دردهای مزمن و ناشی از ضعف عضلات است. فیزیوتراپیست‌ها معمولاً برنامه‌های خاصی را بر اساس وضعیت بیمار تنظیم می‌کنند که شامل تمرین‌های تقویتی و کششی است. برخی از تمرینات مؤثر عبارتند از:
تمرینات کششی: کشش‌های ملایم باعث افزایش انعطاف‌پذیری عضلات و کاهش فشار روی ستون فقرات میشود. به عنوان مثال، کشش عضلات همسترینگ، عضلات کمر و شکم میتواند در کاهش درد مؤثر باشد.
تمرینات تقویتی: تقویت عضلات کمر و شکم به حفظ حمایت مناسب از ستون فقرات کمک میکند. انجام تمریناتی مانند پل زدن و پلانک میتواند به بهبود وضعیت کلی کمر و کاهش درد کمک کند.
تکنیک‌های اصلاح حرکت: فیزیوتراپیست‌ها میتوانند به بیماران آموزش دهند چگونه فعالیت‌های روزمره خود را به درستی انجام دهند و از حرکات نادرست که موجب درد میشوند، پرهیز کنند.
تغییر سبک زندگی
بسیاری از موارد کمر درد به دلیل سبک زندگی نامناسب بروز می‌کنند و اصلاح آنها میتواند از بروز دردهای آینده پیشگیری کند. رعایت یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، اجتناب از نشستن و ایستادن طولانی‌مدت، و استفاده از تجهیزات ارگونومیک میتوانند به حفظ سلامت کمر کمک کنند.
در زیر به تعدادی از آنها اشاره میکنیم.
وقتی می ایستیم: صاف و کشیده بایستید. سر خود را به بالا و به آسمان بچسبانید. شانه های خود را شل نگه دارید.عضلات شکم خود را منقبض کنید تا شکم شما کمی به داخل برود.
وقتی مینشینید: از صندلی های ارگونومیک استفاده کنید. باسن خود را به عقب ترین قسمت نشیمن صندلی برده و کاملا به تکیه گاه صندلی تکیه بزنید. شانه ها را به عقب بدهبد و قوز نکنید. گاهی اوقات قرار دادن یک بالشت کوچک در پشت کمر مفید است. زیر پاهای خود چیزی قرار دهید بطوریکه زانوهای شما در ارتفاعی کمی بالاتر از لگن شما قرار بگیرند.
وقتی میخوابید: جایی که میخوابید حتی الامکان سفت باشد. روی تشک نرم نخوابید. وقتی به شانه میخوابید زانوها و لگن خود را خم کنید و بین زانو های خود یک بالشت قرار دهید. وقتی به پشت میخوابید یک بالشت را زیر زانوهای خود قرار دهید
وقتی چیزی را بلند میکنید: کمر خود را مستقیم نگه دارید. زانوانتان را خم کنید و چمباتمه بزنید. جسم را گرفته و به تنه خود نزدیک کنید. سرپا بایستید.
روش‌های جایگزین
روش‌های درمانی جایگزین مانند طب سوزنی، یوگا و مدیتیشن نیز در درمان کمر درد مؤثر هستند. این روش‌ها معمولاً برای کاهش استرس و تنش‌های عضلانی و تقویت تعادل ذهن و بدن استفاده میشوند.
طب سوزنی: در طب سنتی چینی، طب سوزنی با تحریک نقاط خاصی از بدن باعث کاهش درد و بهبود جریان انرژی در بدن میشود. این روش میتواند برای دردهای مزمن و طولانی‌مدت کمر مؤثر باشد.
یوگا و مدیتیشن: تمرینات یوگا به تقویت عضلات کمر و افزایش انعطاف‌پذیری کمک می‌کنند. مدیتیشن و تمرینات آرام‌سازی نیز میتوانند به کاهش استرس و تنش‌های روانی مرتبط با درد کمک کنند.
گرم نگه داشتن کمر
با پوشیدن لباس گرم یا بستن یک شال به دور کمر در فصول سرد سال و دوری از قرار گرفتن در مسیر چریان هوای سرد کولر در فصول گرم سال باید کمر را گرم نگه داشت. هر چه کمر گرم تر باشد درد آن کمتر است.
جراحی
جراحی به عنوان آخرین گزینه درمانی برای کمر درد مطرح میشود و تنها در مواردی استفاده میشود که درمان‌های دیگر مؤثر نبوده‌اند. برخی از جراحی‌های کمر که برای کاهش درد مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
دیسککتومی: در این روش، بخشی از دیسک بین مهره‌ای که دچار فتق شده و به عصب فشار می‌آورد، برداشته میشود.
لامینکتومی: در مواردی که کانال نخاعی تنگ شده است، جراحی لامینکتومی با برداشتن بخشی از مهره‌ها، فضا را برای نخاع و اعصاب افزایش می‌دهد.
فیوژن ستون فقرات: در این روش، دو یا چند مهره به یکدیگر جوش داده میشوند تا حرکت بین آنها کاهش یابد و فشار روی دیسک‌ها و اعصاب کاهش یابد.