تعویض مفصل مچ دست بسیار کمتر از تعویض مفصل در زانو یا تعویض مفصل ران انجام میشود با این حال در بعضی بیماران مبتلا به تخریب شدید مفصل مچ دست این عمل جراحی میتواند درد بیمار را تا حدود زیادی کاهش داده و حرکات و توانایی های مچ را بهبود دهد.
آناتومی کاربردی مچ دست
مچ دست آناتومی پیچیده ای دارد. در بالای آن دو استخوان رادیوس (زند زبرین) و اولنا (زند زیرین) قرار گرفته و در پایین آن هشت استخوان (استخوانچه) کوچک به نام استخوان های کارپ وجود دارند.
تمام این استخوانچه ها با یکدیگر مفصل شده و نسبت به هم حرکت میکنند. رباط های متعددی این هشت استخوان را در کنار هم نگه میدارند. همچنین تمامی این هشت استخوان بصورت یک واحد در کنار دو استخوان ساعد حرکت میکنند.
استخوانچه های مچ دست در طرف دیگر با پنج استخوان کف دست مفصل میشوند که به انها استخوان های متاکارپ میگویند. این آناتومی پیچیده اجازه میدهد تا مچ دست یکی از پر تحرک ترین مفاصل بدن باشد و همین امر موجب میشود تا انگشتان دست بتوانند در هر موقعیت فضایی قرار بگیرند.
در کنار این تحرک بالا مچ دست باید قدرت کافی را داشته باشد تا انگشتان دست بتوانند اجسام سنگین را از زمین بلند کنند.
سطح رویی استخوانچه های کارپ و سطح تماس استخوان های رادیوس و اولنا با لایه ای از غضروف مفصلی پوشیده شده است. غضروف مفصلی لایه ای نرم و قابل ارتجاع و لغزنده است و اجازه میدهد تا استخوان های تشکیل دهنده مفصل مچ دست به راحتی و با اصطکاک کمتر در کنار هم حرکت کنند.
چرا تعویض مفصل مچ دست انجام میشود
در بعضی بیماری ها غضروف مفصل مچ بتدریج نازک شده و بعد از مدتی از بین میرود. این روند موجب ساییده شدن استخوان ها بر روی هم شده و ایجاد درد و محدودیت حرکتی میکند.
شایعترین این بیماری ها آرتروز و سائیدگی مفصل و روماتیسم مفصلی هستند. در این موارد میتوان با تعویض مفصل مچ دست مانع از سایش استخوان ها شده و در نتیجه درد را از بین برده و دامنه حرکتی مفصل را تا حدود زیادی بهبود داد.
گرچه برای درمان درد ناشی از آرتریت، از عمل جراحی خشک کردن یا آرترودز مفصل مچ دست هم استفاده میشود، خشک کردن مچ دست موجب از بین رفتن حرکات آن میشود.
در بعضی آرتریت ها مانند روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) ممکن است هر دو مفصل مچ دست تخریب شده و دچار درد و محدودیت حرکتی شدید شوند. در این حال خشک کردن هر دو مفصل مچ دست میتواند فعالیت های روزمره فرد را تا حدود زیادی مختل کند.
در چنین بیمارانی بسیاری از جراحان پیشنهاد میکنند که یک مچ دست بیمار خشک شده و برای مچ دیگر از مفصل مصنوعی استفاده شود.
در این حال بیمار میتواند از مچ دستی که خشک شده است با قدرت بیشتری استفاده کرده و اجسام سنگین تر را بلند کند و با استفاده از مچ دست دیگر که تعویض مفصل شده حرکات ظریف تر را که به دامنه حرکتی بالاتری در مچ دست نیاز دارند انجام دهد.
تفاوت نتیجه عمل جراحی تعویض مفصل و خشک کردن مفصل چیست
عمل جراحی خشک کردن مچ دست و تعویض مفصل مچ دست هر دو میتوانند درد مچ را از بین ببرند. با این حال عمل خشک کردن مچ موجب میشود مفصل کاملا پایدار و قوی و محکم شده و به بیمار اجازه میدهد تا نیروی زیادی را به مفصل وارد کرده و از آن در بلند کردن اجسام سنگین استفاده کند.
به همین علت از این نوع عمل جراحی بیشتر در افراد جوان که نیاز به انجام فعالیت های بدنی سنگین تر دارند استفاده میشود.
از طرف دیگر عمل تعویض مفصل مچ دست موجب میشود تا حرکات مچ دست خیلی بهتر انجام شوند. از این نوع جراحی بیشتر در افراد مسن که قدرت زیادی از مفصل خود نمیکشند استفاده میگردد.
در عمل تعویض مفصل مچ دست مفصل مصنوعی معمولا پس از مدتی لق میشود و هرچه استفاده بیمار از مچ دست بیشتر بوده و با آن بیشتر کار کند عمر این مفصل کوتاه میشود پس واضح است که افراد مسن که کار کتری با مچ دست انجام میدهند و احتمالا عمر باقیمانده کمتری نسبت به یک جوان در پیش رو دارند از این روش جراحی بیشتر سود میبرد.
از طرف دیگر انجام جراحی تعویض مفصل در یک فرد جوان میتواند موجب لق شدن زود هنگام آن شود. حتی اگر این اتفاق زود نیفتد باز با در نظر گرفتن سال های باقیمانده زیادی که از عمر یک فرد جوان باقی مانده است به احتمال زیاد وی در سال های بعد نیاز به تعویض مجدد مفصل مصنوعی خواهد داشت.
عمل جراحی تعویض مفصل مچ دست چگونه انجام میشود
بر روی این صفحه فلزی صفحه دیگری از جنس پلی اتیلن (نوعی پلاستیک) به شکل یک بشقاب قرار گرفته است. یک صفحه فلزی دیگر که سطح آن مدور و گرد است به توسط یک پایه به استخوانچه های باقیمانده مچ دست و متاکارپ ها متصل میشود.
با حرکت این سطح مدور برجسته و گنبدی بر روی سطح پلی اتیلنی مفصل مصنوعی و بدنبال آن مچ دست حرکت میکند.
مفاصل مصنوعی مچ دست به اشکال گوناگونی ساخته میشوند و انواع متفاوتی از آنها وجود دارد. دانشمندان در حال کار بر روی بهبود کارآیی این مفاصل هستند.
عوارض احتمالی تعویض مفصل مچ دست چیست
عمل جراحی تعویض مچ دست مانند هر جراحی دیگر ممکن است با عوارض احتمالی همراه باشد. مهمترین این عوارض عبارتند از
عفونت
احتمال بروز عفونت پس از تعویض مفصل مچ دست وجود دارد. میکروب ممکن است در حین جراح وارد محل شود و یا ممکن است بعدها از یک کانون عفونی دیگر در بدن و انتشار آن از راه خون به محل برسد.
این عفونت ممکن است چند هفته و یا گاهی چند سال بعد از انجام جراحی ظاهر شود. در صورت بروز عفونت بیمار باید تا مدت های زیادی آنتی بیوتیک مصرف کرده و در بعضی موارد ممکن است نیاز شود تا مفصل مصنوعی کلا از بدن خارج گردد
لق شدن
تمام مفاصل مصنوعی در نهایت لق میشوند. این اتفاق به علت شل شدن اتصال بین مفصل مصنوعی و استخوان به علت جذب شدن استخوان در محل اتصال است.
احتمال لق شدن مفصل مصنوعی مچ دست بیش از مفاصل مصنوعی زانو و ران است با این حال در سال های اخیر پیشرفت های زیادی در زمینه کاهش این عارضه ایجاد شده است.
احتمال لق شدن مفصل مصنوعی در افراد جوان بیشتر است به همین علت در این افراد ترجیح داده میشود که بجای تعویض مفصل از خشک کردن آن استفاده شود. در صورت لق شدن مفصل مصنوعی باید با یک عمل جراحی مجدد مفصل دیگری برای بیمار تعبیه شود.