دیسککتومی Discectomy نوعی عمل جراحی است که در آن قسمتی از دیسک بین مهره ای بیمار از ستون فقرات خارج میگردد. از دیسککتومی معمولا در درمان هرنی یا فتق دیسک بین مهره ای استفاده میشود.
آناتومی کاربردی
ستون فقرات از روی هم قرار گرفتن مهره ها درست شده است. بین مهره ها ساختمانی به نام دیسک قرار گرفته که قابلیت ارتجاعی داشته و مانند یک ضربه گیر عمل کرده و ضربات شدید وارده به ستون فقرات را مهار میکند.
دیسک بین مهره ای از دو قسمت تشکیل شده است. یک قسمت مرکزی به نام نوکلئوس پولپوزوس که مانند ژله است و یک قسمت حلقوی دورادور آن که مانند رباط سفت و محکم است و به آن آنولوس فیبروزوس میگویند.
چرا بیمار نیاز به دیسککتومی پیدا میکند
در هرنی دیسک قسمتی از پشت بخش حلقوی ضعیف شده و پاره میگردد و بدنبال آن قسمت مرکزی ژلاتینی دیسک از داخل پارگی به عقب رفته و بر روی نخاع و ریشه های عصبی فشار وارد میکند.
برای برطرف کردن مشکل بیمار باید این قسمت ژلاتینی که از جای خود بیرون آنده و به اعصاب فشار وارد میکند از بدن خارج شود. این کار را خارج کردن دیسک یا دیسککتومی میگویند. البته در این جراحی همه دیسک خارج نگردیده و فقط قسمتی که بر روی عصب فشار وارد میکند برداشته میشود.
دیسککتومی چگونه انجام میشود
عمل جراحی دیسککتومی معمولا پس از بیهوشی عمومی و یا بیحسی منطقه ای صورت میگیرد. بیمار به شکم بر روی تخت جراحی خوابانده میشود تا جراح بتواند بر روی کمر بیمار عمل جراحی را انجام دهد. سه نوع دیسککتومی وجود دارد
لامینکتومی و دیسککتومی
در این نوع از عمل جراحی ابتدا تیغه لامینای مهره برداشته میشود تا در زیر آن ریشه عصبی نخاع مشخص گردد. عصب به یک طرف کنار زده میشود تا در آن طرف عصب دیسک مشخص گردد.
سپس جراح قسمت ژلاتینی بیرون زده دیسک را درآورده و بعد از آن تمام قسمت ژلاتینی داخل حلقه آنولوس را هم خارج میکند. گاهی اوقات تکه هایی از قسمت ژلاتینی دیسک کاملا جابجا شده و در جای دیگری به عصب فشار وارد میکند.
پس جراح تمام اطراف عصب را بررسی میکند تا تکه های احتمال دیسک را که بر روی عصب فشار وارد میکنند خارج کند. جراح سپس فورامن که ریشه عصبی از آن عبور میکند را هم گشاد کرده تا فشار به عصب در حین عبور از فورامن وارد نشود.
جراح پس از اینکه مطمئن شد که ریشه عصبی کاملا آزاد است و فشاری بر روی آن نیست زخم را میبندد.
در جراحی دیسککتومی بعضی جراحان تکه ای از پد اسفنجی خاصی و یا تکه ای از بافت چربی از بدن خود بیمار را بر روی ریشه عصبی میگذارند تا بعدا عصب به بافت های اطراف نچسبد و یا بافت های اضافه ایجاد شده بعد از عمل، به عصب فشار وارد نکنند. این چسبندگی ها و فشار بافت های زیادی میتواند موجب عود مجدد مشکلات بیمار شوند.
میکرودیسککتومی
در میکرودیسککتومی Microdiscectomy شکاف جراحی در این روش کوتاه تر و در حدود پنج سانتیمتر است. این جراحی با کمک میکروسکوپ انجام میشود.
تفاوت مهم این جراحی با نوع قبلی در این است که لامینکتومی صورت نمیگیرد یعنی لامینا برداشته نمیشود بلکه لامینای مهره های بالا و پایین از هم دور شده و جراح با استفاده از وسایل خاص از فضای بین آنها به داخل کانال نخاعی رفته و بقیه جراحی را مانند قبل انجام میدهد.
دیسککتومی اندوسکوپیک Endoscopic discectomy
در این روش جراحی از طریق شکاف کوچکی در پوست پشت کمر، اندوسکوپ که وسیله ای مانند آرتروسکوپ است به داخل بدن فرستاده میشود.
اندوسکوپ با کمک فلوروسکوپ (نوعی رادیولوژی کامپیوتری در اطاق عمل) به داخل دیسک مورد نظر فرستاده شده و محتویات هسته ژلاتینی آن و هر قسمتی که بر روی ریشه عصبی فشار وارد میکند را خارج میسازد.
مزایای دیسککتومی اندوسکوپیک شامل موارد زیر است:
۱- محل کوچک برش جراحی ۲ – ۱.۵ سانتیمتر ۲- آسیب حداقل به عناصر نرمال ناحیه ۳- طول عمل کوتاه ۴- امکان ترخیص بیمار عصر روز عمل ۵- انجام فعالیت بلافاصله پس از عمل ۶- بازگشت به کار بعد از ۴-۶ هفته
علیرغم مزایای فوق، تجربه جراح در میزان موفقیت بسیار مهم است. در برخی موارد که بیرون زدگی شدید است( دو طرفه و مرکزی )، جراحی با این روش مشکل است و در این موارد ممکن است انجام چراحی باز با برداشتن کامل دیسک و رفع فشار آن بر عناصر عصبی بهتر و موفقتر از برداشتن ناکافی دیسک با آندوسکوپ باشد.
عوارض احتمالی دیسککتومی چیست
دیسککتومی هم مانند دیگر اعمال جراحی میتواند با عوارض احتمالی همراه باشد که مهمترین آنها عبارتند از
♦ مشکلات بیهوشی یا بیحسی
♦ لخته شدن خون در وریدهای عمقی اندام تحتانی
♦ عفونت محل جراحی
♦ آسیب به اعصاب : این آسیب میتواند به علت کشیده شدن ریشه عصبی یا قطع آن در حین جراحی و یا به علت تورم اطراف عصب و یا ایجاد بافت اضافه در اطراف عصب و فشار به آن بعد از جراحی باشد.
در صورتیکه بعد از جراحی دیسککتومی این عارضه ایجاد شود ممکن است مشکلات حسی و حرکتی بصورت اختلال در حس پوست قسمتی از بدون و یا ضعف عضلانی ایجاد شود و در صورتیکه این مشکلات قبل از جراحی وجود داشته اند ممکن است پس ار جراحی بیشتر شوند
♦ ادامه یافتن درد بیمار پس از جراحی
