شکستگی شست دست. علائم و نحوه درمان

آناتومی مختصر انگشتان دست

همه انگشتان دست سه بند متحرک دارند. بندی که کوچکتر بوده و ناخن دارد را بند انتهایی یا دیستال Distal Phalanx میگویند. بندی که پشت سر آن بوده و با آن مفصل میشود را بند میانی Middle phalanx میگویند و بندی را که به کف دست متصل میشود را بند پرگزیمال Proximal phalanx میگویند.

هر انگشت که از سه بند تشکیل شده از طریق بند پرگزیمال به کف دست مفصل میشود. در کف دست به ازای هر انگشت یک استخوان به نام متاکارپ Metacarpal bone وجود دارد. پس کف دست از چهار متاکارپ تشکیل شده است.

وضعیت انگشت شست قدری متفاوت است. شست برخلاف دیگر انگشتان دست دو بند دارد. بند دیستال که ناخن دارد و بند پرگزیمال. بند پرگزیمال به متاکارپ شست متصل میشود.

متاکارپ شست نسبت به چهار متاکارپ دیگر فرق عمده ای دارد یعنی متحرک است. به خاطر تحرک متاکارپ شست است که در هنگام گرفتن اشیاء، شست دست در مقابل چهار انگشت دیگر قرار گرفته و ما میتوانیم اشیاء را بگیریم.

شکستگی های انگشت شست یعنی دو بند آن مانند شکستگی های دیگر انگشتان بوده و در مورد شکستگی های انگشتان در مقاله دیگری بحث شده است. شکستگی متاکارپ شست مهمتر و قدری متفاوت تر از شکستگی دیگر متاکارپ ها است. در این مقاله اختصاصا در مورد شکستگی های متاکارپ شست بحث میشود.

اهمیت شکستگی های شست چیست

اکثر شکستگی های شست بدنبال ضربه مستقیم ایجاد میشوند مثلا بدنبال زمین خوردن، یا وقتی میخواهیم یک توپ را بگیریم و فشار توپ موجب ضربه به شست و به عقب بردن آن میشود.

گاهی شکستگی بدنبال ضربه غیر مستقیم مانند پیچ خوردن شست ایجاد میشود. در حین ورزش هایی مانند کشتی و اسکی این اتفاقات زیاد میفتد.

شکستگی های مفصلی باید بصورت بسیار دقیق جااندازی شده وگرنه ممکن است زمینه ساز ایجاد آرتروز در مفصل شوند. بخصوص شکستگی در محلی که متاکارپ شست به استخوان های مچ دست متصل میشود اهمیت زیادی دارد.

علائم شکستگی های متاکارپ شست

درد شدید در محل شکستگی مهمترین علامت است. شدت این درد با فشار مستقیم به محل شکستگی بیشتر میشود. دیگر علائم شامل تورم، ناتوانی در حرکت دادن شست، تغییر شکل ظاهری شست و گاهی احساس گزگز انگشت است. تشخیص قطعی توسط پزشک ارتوپد با استفاده از رادیوگرافی ساده امکانپذیر است.

انواع شکستگی های شست

شکستگی های شست دست معمولا در قسمت پرگزیمال Proximal آن یعنی در طرفی که به مچ دست نزدیک تر است بوجود میاید.

این شکستگی ها ممکن است داخل مفصلی باشند یعنی خط شکستگی بصورت مایل به داخل مفصل بین شست و استخوانچه ی مچ دست ( استخوانچه ای از مچ دست به نام تراپزیوم یا ذوزنقه ای که با متاکارپ شست مفصل میشود) رفته باشد. این شکستگی ها را شکستگی بنت Bennett’s fracture- subluxation مینامند.

در مواردی هم شکستگی خارج مفصلی است یعنی خط شکستگی بصورت عرضی یا مایل بوده ولی به درون مفصل امتداد نیافته است. شکستگی های داخل مفصلی از آن جهت که میتوانند ایجاد آرتروز بکنند اهمیت بیشتری داشته و باید با دقت بسیار بیشتری جااندازی و درمان شوند.

درمان شکستگی های متاکارپ شست

شکستگی های خارج مفصلی

در مواردی که شکستگی بدون جابجایی باشد درمان به توسط یک نوع گچ گیری خاص به نام اسپیکای کوتاه شست Short thumb spica انجام میشود که به توسط آن، پزشک ارتوپد انگشت شست را در وضعیت مناسب در گچ قرار میدهد.

اگر شکستگی همراه با جابجایی باشد پزشک معالج آنرا جااندازی کرده و در صورت پایدار بودن شکستگی ممکن است دست را مدتی در گچ اسپیکا قرار دهد. جوش خوردن شکستگی های شست معمولاً به چهار هفته وقت نیاز دارد و معمولاً دست به همین مدت در گچ باقی میماند.

ممکن است در مدت این چند هفته پزشک ارتوپد از دست شما عکسبرداری کند تا مطمئن شود شکستگی شست شما جابجا نشده است.

شکستگی های داخل مفصلی 

در شکستگی های داخل مفصلی یا شکستگی های بنت، جراح ارتوپد در اطاق عمل و معمولاً با بیحسی محلی اقدام به جااندازی بسته شکستگی میکند.

بعد از جااندازی شکستگی، محل شکستگی به توسط پین فیکس و ثابت میشود و پس از جراحی معمولاً دست تا مدتی در آتل گچی یا گچ اسپیکا میماند. در صورتیکه جااندازی بسته شکستگی موفقیت آمیز نباشد پزشک معالج اقدام به جااندازی باز شکستگی و سپس فیکس کردن محل شکستگی با استفاده از پین، پیچ یا پلاک میکند.

 درمان شکستگی شست چه بدون جراحی و چه با عمل جراحی انجام شود بعد از چند هفته که دست از آتل گچی یا گچ خارج میشود شست خوب خم و راست نمیشود.

بنابراین بیمار حتماً باید تا مدت چند هفته حرکات بخصوصی را که پزشک معالج یا فیزیوتراپ به او آموزش میدهد به درستی انجام دهد تا حرکات شست دوباره به وضع طبیعی برگردد.

یکی از نرمش های خوب به این صورت است که دست را در آب گرم گذاشته و به شست حرکات چرخشی میدهیم یا سعی میکنیم نوک شست را به نوک انگشت کوچک برسانیم. تقویت عضلات دست و شست با گرفتن یک توپ لاستیکی کوچک یا خمیر اسباب بازی در دست و بازی کردن با آن هم بسیار مفید است.

عوارض شکستگی های متاکارپ شست دست