انوكساپارین یا كلكسان (كلكزان یا سلكسان هم گفته میشود) یك داروی تزریقی ضد انعقادی است. به این معنا كه توانایی خون برای انعقاد و لخته شدن و در نتیجه بروز آمبولی را كم میكند.
چرا باید خاصیت انعقادی خون را كم كرد
توانایی خون برای لخته شدن یكی از مكانیسم های دفاعی بدن است كه به آن كمك زیادی میكند. مثلا در موقع بریدگی پوست و خونریزی از آن خون بسرعت لخته شده و محل زخم را میبندد و مانع ادامه خونریزی و از دست رفتن خون بیشتر میشود.
با این حال در بعضی مواقع خاصیت انعقادی خون بیش از حد میشود و این خطرناك است.
خطر در این است كه خون میتواند درون وریدهای عمقی ساق و ران و لگن بطور خودبخود لخته شده و برای بیمار مشكلاتی مانند آمبولی ریوی را ایجاد كند.
این افزایش خاصیت انعقادی خون بعد از شكستگی های لگن و اندام تحتانی و یا بعد از بعضی جراحی های بزرگ مانند تعویض کامل مفصل ران یا تعویض مفصل زانو میتواند ایجاد شده و بیمار را به دردسر بیندازد.
در این موارد پزشكان از روش هایی استفاده میكنند تا از انعقاد خون جلوگیری كنند.
یكی از این روش ها استفاده از داروهایی است كه به آنها داروهای رقیق كننده خون میگویند. این داروها در واقع خون را رقیق نمیكنند بلكه تنها خاصیت انعقاد پذیری آن را كاهش میدهند.
این داروها انواع گوناگونی دارند. انوكساپارین یا كلكسان یكی از آنها است. راه های دیگر پیشگیری از لخته شدن خون استفاده از جوراب واریس، پمپ های بادی پا، حركت دادن مداوم پاها و راه اندازی زود هنگام بیمار بعد از شكستگی و جراحی است.
در استفاده از انوكساپارین باید به نكات زیر توجه شود
♦ دارو هر روز باید در ساعت خاصی زده شود. بطور مثال اگر تزریق امروز در ساعت 8 صبح انجام شده فردا هم در همین ساعت انجام شود
♦ قبل از استفاده از این دارو روش تزریق آن باید به شما یا یكی از وابستگان نزدیك شما آموزش داده شود
♦ اگر همزمان با انوكساپارین از داروهای ضد انعقاد خوراكی مانند وارفارین هم استفاده میكنید باید هر روز یا هر چند روز یكبار آزمایش خون انجام دهید تا میزان انعقاد پذیری خون شما بررسی شود
♦ وقتی از این دارو استفاده میكنید بهتر است برای كوتاه كردن موی پوست در هر نقطه ای از بدن خود بجای تیغ از ماشین استفاده كنید
♦ از نوشیدن الكل اجتناب كنید
♦ اگر باردار هستید به پزشك اطلاع دهید
♦ هر بار به پزشك یا دندانپزشك مراجعه میكنید باید به او بگویید كه از انوكساپارین استفاده میكنید
♦ قبل از شروع استفاده از انوكساپارین همه داروهایی را كه از قبل مصرف میكرده اید به پزشك معالج خود اطلاع دهید. بعضی داروها با انوكساپارین تداخل دارند
♦ همزمان با انوكساپارین از آسپرین، داروهای ضد التهابی، مكمل های ویتامین و داروهای گیاهی استفاده نكنید مگر اینكه از پزشك خود اجازه گرفته باشید
چگونه انوكساپارین یا كلكسان را تزریق كنیم
استفاده از انوكساپارین یا كلكسان (كلكزان یا سلكسان هم گفته میشود) بصورت تزریق زیرجلدی است به این معنی كه دارو در چربی زیر پوست و نه در عضله تزریق میشود. این دارو بصورت آمپول هایی كه قبلا از دارو پر شده است عرضه میشود.
قبل از شروع باید مطمئن شوید وسایل زیر در دسترس شما است
- سرنگ انوكساپارین كه از قبل از دارو پر شده است
- پنبه آغشته به الكل
- یك جعبه فلزی یا از جنس پلاستیك سخت و درب دار كه بعد از تزریق بتوانید سوزن را در آن بیندازید
مراحل تزریق چگونه است
♦ روی یك میز را تمیز كنید و وسایل مورد استفاده را روی آن بچینید
♦ دست های خود را با آب و صابون بشویید و خشك كنید
♦ بنشینید
♦ محلی را كه باید تزریق را در آنجا انجام دهید مشخص كنید. این محل میتواند در نقاطی روی شكم یا جلو و طرفین ران باشد. از قبل محل هایی را كه میتوانید تزریق كنید با پزشك یا پرستار هماهنگ كنید.
♦ نباید تزریق را در نزدیكی محل جراحی انجام دهید. اگر قسمتی از پوست به علت جای زخم قبلی، سفت شده است تزریق باید حداقل سه سانتیمتر از آن دور باشد و مراقب باشید كه محل تزریق حداقل 5 سانتیمتر با ناف فاصله داشته باشد.
♦ تزریق را در محل هایی كه پوست سفت شده است و یا كبود، متورم یا دردناك است انجام ندهید
♦ محل تزریق را با پنبه آغشته به الكل تمیز كنید و سپس اجازه دهید پوست شما خشك شود. برای خشك شدن پوست را فوت نكنید
♦ درپوش پلاستیكی سوزن را بردارید. این درپوش را مستقیم به عقب بكشید تا خارج شود. آنر ا خم نكنید چون ممكن است سوزن هم خم شود. اگر سوزن خم شد از آن استفاده نكنید چون ممكن است در حین ورود به پوست شما بشكند.
سعی نكنید سوزن خم شده را صاف كنید. در این موارد سوزن را عوض كنید و یا اگر این امكان برای شما وجود ندارد. كلا از آمپول دیگری استفاده كنید.
♦ اگر میزان دارویی كه در سرنك است برای شما زیاد است اضافه آن را با فشار ملایم به دسته سرنك خارج كنید. میزانی از دارو كه باید تزریق كنید را باید قبلا از پزشك و پرستار بپرسید.
♦ حباب هوایی را كه در سرنگ است خارج نكنید. این هوا به شما صدمه ای نمیزند. آن را عمدا گذاشته اند تا تمامی دارو از سرنگ خارج شود
♦ با یك دست سرنگ را مانند یك قلم بین انگشتان شست و سبابه خود بگیرید. با دست دیگر قسمتی از پوست شكم یا بالای ران را بین دو انگشت شست و سبابه بگیرید. اگر راست دست هستید سرنگ را در دست راست بگیرید
♦ با یك حركت سریع و ناگهانی تمام طول سوزن را درون پوستی كه بین دو انگشت خود گرفته اید با زاویه 90 درجه فرو ببرید
♦ با فشار یك انگشت به دسته سرنگ به آهستگی و در عرض 30-20 ثانیه تمام دارو را تزریق كنید. هر چه سرعت تزریق كمتر باشد پوست محل تزریق بعدا كمتر كبود میشود
♦ وقتی همه دارو تزریق شد 10 ثانیه صبر كنید و سپس سوزن را از پوست خارج كرده و پوست را رها كنید. سپس بلافاصله پنبه الكلی را به مدت یك دقیقه بر روی محل خونریزی به ملایمت فشار دهید
♦ محل تزریق را ماساژ ندهید جون موجب میشود پوست ناحیه تزریق كبود شود. اگر بعد از تزریق احساس سوزش كردید محل را كمپرس سرد كنید
♦ تمام سرنگ و سوزن را بصورت یكپارچه به درون جعبه فلزی یا پلاستیكی درپوش دار بیندازید و در آن را ببندید و آن را از دسترس اطفال دور نگه دارید. قبل از انداختن سرنگ و سوزن به داخل جعبه به هیچ وجه درپوش سوزن را مجددا روی آن نگذارید
♦ دست های خود را مجددا با آب و صابون بشویید
♦ محل تزریق و ساعت و روز تزریق را در یك جدول بنویسید
♦ قبل از هر تزریق محل تزریق های قبلی را برای وجود علائمی مانند قرمزی، درد، گرما، تورم، تغییر رنگ و یا ترشح بازبینی كنید. اگر این علائم وجود داشت آن را به پزشك اطلاع دهید
♦ هر روز باید محل تزریق عوض شود. اگر امروز تزریق در طرف راست شكم یا ران است روز بعد در طرف چپ شكم یا پای چپ انجام شود
در صورت بروز موارد زیر آنرا به پزشك خود اطلاع دهید
- خونریزی از لثه یا بینی كه در یكی دو دقیقه بند نیاید
- خونریزی از زخم كه با فشار بر روی آن بند نیاید
- وجود خون در ادرار یا مدفوع
- سیاه رنگ شدن مدفوع
- استفراغ خونی
- خونمردگی یا كبودی های پوستی كه بدون دلیل و خودبخود ایجاد شوند
- هر موقع كه به سر شما ضربه شدیدی وارد میشود
- درد، تورم، قرمزی یا گرم شدن در پاها یا دست های شما
- بروز تنگی نفس
- بروز درد قفسه سینه یا طپش قلب
- احساس ضعف