رباط جانبی زانو از ساختمان هایی است که میتواند بدنبال ضربه به زانو دچار آسیب شود. آسیب این رباط بخصوص در حین انجام ورزش های پرتحرکی مانند فوتبال و والیبال صورت میگیرد.
پارگی رباط جانبی زانو میتواند همراه با پارگی در دیگر بافت های پایدار کننده زانو ایجاد شود و مشکلات مهمی را برای زانو ایجاد کند.
برای درک بهتر آسیب های این رباط باید ابتدا در باره آناتومی کاربری زانو نکاتی را بدانیم.
آناتومی کاربردی
زانو بزرگترین مفصل بدن است و از کنار هم قرار گرفتن چهار استخوان ران و درشت نی و نازک نی و کشکک درست شده است. زانو حرکت لولایی دارد و پایداری آن عمدتا به توسط رباط های بسیار قوی تامین میشود که آن را احاطه کرده اند.
زانو چهار رباط مهم دارد. دو رباط در داخل زانو هستند و استخوان های ران و درست نی را به هم متصل میکنند. اینها رباط های صلیبی هستند که مانند ضربدر یا بعلاوه یا صلیب در جلوی هم قرار گرفته اند.
دو رباط مهم دیگر رباط های کناری یا جانبی یا کلترال Collateral هستند یکی در سمت داخل زانو که استخوان ران و درشت نی را به هم متصل میکند و به آن رباط جانبی داخلی میگویند
دیگری در سمت خارج زانو است و استخوان ران را یه نازک نی متصل میکند و به آن رباط جانبی خارجی میگویند.
وظیفه عمده رباط های جانبی ممانعت از حرکات جانبی ساق نسبت به ران است به این صورت که تا حد زیادی مانع حرکت زانو به طرفین شده و فقط اجازه خم و راست شدن زانو در راستای جلو و عقب را میدهد.
پارگی رباط جانبی زانو چگونه ایجاد میشود
آسیب رباط جانبی زانو ممکن است بصورت فقط یک کشیدگی باشد و یا ممکن است رباط دچار پارگی ناقص یا پارگی کامل شود.
پارگی رباط جانبی داخلی زانو بیشتر از رباط جانبی خارجی اتفاق میفتد با این حال به علت پیچیده تر بودن آناتومی قسمت خارجی زانو، پارگی رباط جانبی خارجی معمولا همراه با آسیب دیگر ساختمان های زانو است. پارگی این رباط ها معمولا به علت نیروهایی است که ساق را به طرفین فشار میدهد.
ضربه مستقیم به قسمت خارجی ران و زانو موجب باز شدن سطح مفصلی زانو در قسمت داخلی شده که نتیجه آن تحت کشش قرار گرفتن رباط جانبی داخلی و آسیب به آن میشود.
مکانیسم دیگر پارگی رباط جانبی داخلی به این صورت است که فرد در حالی که روی یک زانو ایستاده است کمی زانویش را خم کند و در همین حال تنه خود را روی زانو بچرخاند.
این آسیب ها بیشتر در ورزشکاران بخصوص ورزش های فوتبال، بسکتبال، والیبال و اسکی دیده میشوند. اگر فشاری که به این صورت به رباط وارد میشود کم باشد فقط موجب کشیدگی و رگ به رگ شدن آن میشود.
رگ به رگ شدن رباط جانبی داخلی زانو شایعترین آسیب زانو است. اگر فشار بیشتری به رباط وارد شود آن را بطور ناقص یا حتی کامل پاره میکند. اگر فشار باز هم بیشتر باشد رباط های صلیبی و یا منیسک ها هم آسیب میبینند و یا ممکن است استخوان های اطراف مفصل زانو هم دچار شکستگی شوند.
پارگی رباط جانبی خارجی زانو هم میتواند بر اثر ضربه هایی که به قسمت داخلی زانو وارد میشود ایجاد گردد. پارگی رباط جانبی خارجی شیوع کمتری از رباط جانبی داخلی دارد. اگر شدت ضربه زیاد باشد به غیر از پارگی به رباط جانبی خارجی ممکن است کپسول خلفی زانو، رباط صلیبی و یا عصب پرونئال هم آسیب ببینند.
علائم پارگی رباط جانبی زانو
از مهمترین علائم پارگی رباط جانبی زانو درد در کناره داخلی زانو و روی رباط آسیب دیده است. این درد منتشر بوده و برعکس درد منیسک است که در محدوده کوچکی متمرکز است. درد با فشار موضعی بر روی رباط بیشتر میشود و در هنگام معاینه وقتی پزشک با مانور خاصی رباط را تحت کشش قرار میدهد شدت درد بیشتر میشود.
این مانور در واقع تست پارگی رباط جانبی زانو است.
تورم هم از دیگر علائم پارگی رباط است. وقتی که شدت آسیب زیاد است زانو ناپایدار میشود. در این موارد داخل مفصل زانو خونریزی میکند (همارتروز) و پوست روی رباط جانبی به علت خونریزی کبود میشود.
تشخیص پارگی رباط جانبی زانو
مهمترین راه های تشخیص پارگی رباط جانبی زانو توسط پزشک اطلاعاتی است که وی از علائم بیمار و نحوه ایجاد آسیب میگیرد و معاینه ایست که وی از زانوی بیمار بعمل میاورد. با این حال دیگر روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی ساده و ام آر ای MRI هم میتواند به تشخیص این آسیب کمک کند.
درمان پارگی رباط جانبی زانو
درمان رباط جانبی داخلی زانو در غالب موارد بصورت غیر جراحی است. اگر همراه با آسیب این رباط ها ساختمان های دیگری در زانو مانند منیسک یا رباط های صلیبی هم آسیب ببینند، برای درمان آن ساختمان ها ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
در درمان رباط جانبی خارجی زانو هم معمولا کمتر نیاز میشود که از جراحی استفاده شود. رباط جانبی خارجی از استخوان ران به سر استخوان نازک نی متصل میشود و موقعی که کشش زیادی به این رباط وارد میشود ممکن است بجای اینکه خود رباط پاره شود محل اتصال رباط به سر استخوان نازک نی شکسته شود.
در این موارد برای درمان رباط جانبی خارجی زانو ممکن است از جراحی استفاده شود.
درمان غیر جراحی
این درمان ها عبارتند از
استفاده از سرمای موضعی
بلافاصله بعد از ضربه باید یک کیسه حاوی یخ خرد شده را بمدت بیست دقیقه روی قسمت دردناک زانو گذاشت و این کار را با فواصل یک ساعت تکرار کرد.
محافظت از زانو
بیمار باید به مدت یک ماه از بریس های مخصوصی استفاده کند تا بدین وسیله زانو از نیروهایی که موجب حرکت آن به طرفین میشوند حفاظت گردد. همچنین بیمار باید با استفاده از عصا مانع از اعمال زیاد وزن به زانو شود.
فیزیوتراپی
در مدت چند هفته ای که زانوی بیمار با بریس محافظت میشود نرمش های ایزومتریک عضلات ران انجام میشوند. بعد از کاهش تورم زانو، فیزیوتراپی میتواند با برگرداندن حرکات زانو به وضع طبیعی و تقویت عضلات ران کمک موثری به برگشت بیمار به فعالیت های روزمره زندگی بکند.
درمان جراحی
در مواردی که پارگی این رباط جانبی با درمان های غیر جراحی بهبود نیابد یا همراه با پارگی این رباط، دیگر بافت های زانو مانند رباط های صلیبی یا منیسک ها نیز آسیب دیده باشند پزشک ارتوپد ممکن است برای درمان پارگی رباط جانبی داخلی زانو تصمیم به درمان جراحی بگیرد.