هر انگشت دست از طریق یک مفصل به کف دست متصل میشود. در کف دست چهار استخوان به نام متاکارپ Metacarpal bone وجود دارد که با چهار انگشت دست مفصل میشوند.
شکستگی متاکارپ در کف دست شایع بوده و در همه سنین دیده میشوند. شایعترین علت این شکستگی زمین خوردن یا ضربه مستقیم به پشت دست یا مشت زدن است. این شکستگی معمولا عرضی و بدون جابجایی هستند ولی ممکن است مایل یا مارپیچی بوده و یا با جابجایی همراه باشند.
شکستگی استخوان کف دست میتواند تأثیرات قابل‌توجهی بر عملکرد روزمره و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. این نوع شکستگی میتواند باعث درد شدید , تورم در ناحیه کف دست شود. شناخت دقیق از شکستگی کف دست و انواع آن اهمیت زیادی دارد، زیرا تشخیص به موقع و درمان مناسب میتواند به بهبودی سریعتر و جلوگیری از عوارض جدی‌تر کمک کند.
انواع شکستگی کف دست
استخوان های متاکارپ به شکل مدادهای کوتاهی هستند. قسمتی از این استخوان ها که با انگشت مفصل میشود برجسته و گرد شده است. به این قسمت سر استخوان متاکارپ میگویند.
وسط استخوان متاکارپ را تنه آن مینامند و بین سر و تنه را گردن استخوان متاکارپ نامگذاری کرده اند. جاییکه متاکارپ به استخوان های مچ مفصل میشود قاعده استخوان نامیده میشود.
شکستگی متاکارپ در هر کدام از این قسمت ها میتواند ایجاد شود.
شکستگی گردن استخوان متاکارپ را شکستگی بوکسورها Boxer’s fracture هم میگویند. علت این نامگذاری مکانیسم ایجاد این شکستگی است. شایعترین علت ایجاد شکستگی گردن متاکارپ مشت زدن به جسم سخت است. البته این شکستگی در بوکسورهای واقعی کمتر دیده شده و بیشتر در درگیری های خیابانی مشاهده میگردد.
اگرچه این شکستگی میتواند در گردن هر کدام از استخوان های متاکارپ کف دست ایجاد شود شایعترین محل بروز آن متاکارپ پنجم دست است یعنی همان متاکارپی که در امتداد انگشت کوچک دست قرار دارد.
علل بروز شکستگی متاکارپ کف دست
شکستگی متاکارپ معمولاً ناشی از عواملی است که منجر به اعمال نیروی شدید و ناگهانی بر روی ناحیه متاکارپال میشوند. یکی از اصلی‌ترین علل شکستگی متاکارپ کف دست، زمین خوردن با کف دست است.
زمانی که فرد از ارتفاعی سقوط میکند و دست خود را به زمین باز میکند تا از سقوط جلوگیری کند، نیروی وارده میتواند باعث شکستگی استخوانهای کف دست شود. این نوع شکستگی به ویژه در ورزش‌های پرخطر مانند اسکیت و دوچرخه‌سواری شایع است.
تصادفات ورزشی نیز از دیگر عوامل مهم بروز شکستگی کف دست هستند. ورزش‌هایی که شامل تماس فیزیکی شدید یا حرکات ناگهانی و چرخشی هستند، مانند فوتبال، بسکتبال، و هاکی، خطر شکستگی کف دست را افزایش می‌دهند. ضربات مستقیم به دست یا کشیدن ناگهانی میتواند منجر به شکستگی استخوانهای متاکارپال شود.
عوامل دیگری مانند ضعف استخوان‌ها یا پوکی استخوان نیز می‌توانند خطر بروز شکستگی کف دست را افزایش دهند. افراد مسن‌تر که ممکن است از پوکی استخوان رنج ببرند، بیشتر در معرض خطر شکستگی متاکارپ هستند زیرا استخوانهای آنها کمتر مقاوم و شکننده‌تر هستند.
علاوه بر این، بیماری‌های متابولیک مانند دیابت و بیماری‌های تیروئید نیز می‌توانند به کاهش کیفیت استخوان‌ها منجر شده و خطر شکستگی را افزایش دهند.
آسیب های خانگی نیز می‌توانند علل بروز شکستگی کف دست باشند. افتادن از نردبان، برخورد با اشیاء سنگین، یا سقوط اشیاء روی دست میتواند باعث شکستگی استخوانهای کف دست شود.
علائم شکستگی استخوان کف دست
یکی از مهمترین علائم شکستگی استخوان کف دست درد شدید در ناحیه کف و پشت دست است که معمولاً بلافاصله پس از ضربه بروز میکند. این درد ممکن است با حرکات معمولی دست و بخصوص با مشت کردن دست شدت بیشتری پیدا کند.
تورم و کبودی نیز از دیگر علائم مهم شکستگی کف دست هستند. تورم و کبودی در ناحیه کف و پشت دست ممکن است به سرعت زیاد شود. اگر جابجایی شکستگی متاکارپ زیاد باشد تغییر شکل در پشت دست نیز ممکن است مشاهده شود.
در هنگام مشت کردن انگشتان چهار برجستگی گرد در محل اتصال استخوان های متاکارپ و انگشتان دست دیده میشود که به آنها Knuckle میگویند. در شکستگی های گردن متاکارپ که با جابجایی همراه هستند این برجستگی مجو شده و به واضحی قبل دیده نمیشود.
محدودیت حرکت دست نیز یکی دیگر از علائم شکستگی کف دست است. فرد ممکن است نتواند دست خود را به طور کامل باز یا بسته کند یا حرکات معمولی مانند نوشتن یا گرفتن اشیاء را به درستی انجام دهد.
در برخی موارد، افراد ممکن است صدای شکستگی استخوان را هنگام بروز حادثه شنیده باشند.
تشخیص شکستگی کف دست
تشخیص شکستگی کف دست معمولاً با مراجعه به پزشک و انجام معاینات بالینی آغاز میشود. پزشک ابتدا تاریخچه دقیق آسیب و علائم بیمار را بررسی میکند تا تخمین اولیه‌ای از نوع شکستگی داشته باشد. در معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است به دنبال نقاط دردناک، تورم، تغییر شکل کف دست و محدودیت حرکت باشد.
پس از معاینه بالینی، تصویربرداری با رادیوگرافی ساده معمولاً برای تأیید تشخیص شکستگی کف دست استفاده میشوند. رادیوگرافی میتواند نوع و محل دقیق شکستگی را نشان دهد و به پزشک کمک کند تا تصمیمات درمانی مناسب را اتخاذ کند.
در برخی موارد پیچیده‌تر، مانند شکستگی‌های با جابجایی کم ممکن است نیاز به استفاده از سی تی اسکن باشد. این روش‌های تصویربرداری می‌توانند جزئیات بیشتری از ساختار استخوان ارائه دهند و به تشخیص دقیق‌تر کمک کنند.
تشخیص دقیق نوع شکستگی متاکارپ برای تعیین بهترین روش درمانی ضروری است.
درمان شکستگی کف دست
در صورت شک به شکستگی کف دست قبل از رساندن بیمار به پزشک میتوان اقدامات زیر را انجام داد
- جهت کاهش تورم و درد می توان از کیسه ی حاوی خرده های یخ در محل شکستگی استفاده کرد. این کار موجب کاهش تورم در محل شکستگی میشود
- بالا نگه داشتن اندام مبتلا هم میتواند به کاهش تورم کمک کند
- در صورت وجود زخم در محل درد و تورم، با توجه به احتمال بالای عفونت باید محل را با آب و صابون شستو داده و با گاز تمیز پوشاند
شکستگی متاکارپ بدون جابجایی
در شکستگی های بدون جابجایی یا با جابجایی اندک، تنها درمان مورد نیاز استفاده از یک آتل برای بیحرکت کردن محل شکستگی متاکارپ و کاهش درد است.
بیمار باید دست خود را تا چند روز به گردن آویزان کرده و آن را پایین نگیرد. این اقدام برای پیشگیری از افزایش تورم لازم است. در صورت ایجاد تورم و یا افزایش درد در محل شکستگی بیمار باید مجددا به پزشک خود مراجعه کند.
آتل معمولا بمدت سه هفته باقی مانده و سپس خارج میشود. بعد از آن بیمار با انجام نرمش هایی سعی میکند دامنه حرکتی انگشتان و مچ دست را به حالت قبل از شکستگی برگرداند.
شکستگی متاکارپ با جابجایی
در مواردیکه جابجایی قطعات شکسته شده زیاد باشد درمان بصورت جااندازی بسته شکستگی است. اگر قطعات شکسته شده بعد از جااندازی، پایدار بودند ادامه درمان بصورت بیحرکتی با آتل گچی انجام میشود.
بیمار یک هفته بعد از درمان باید مجدداً به پزشک معالج مراجعه کند. در این مراجعه پزشک ارتوپد بررسی میکند که آیا شکستگی استخوان کف دست در این مدت جابجایی مجددی پیدا کرده است یا خیر.
در صورتیکه شکستگی جابجایی پیدا نکرده باشد درمان با آتل ادامه میابد. دست پس از حدود چهار هفته از آتل خارج میشود.
در مواردی که شکستگی بعد از جااندازی ناپایدار باشد پزشک معالج با استفاده از پین های فلزی که آنها را از طریق پوست به داخل استخوان و محل شکستگی هدایت میکند، قطعات شکسته شده را به یکدیگر متصل میکند.
در مواردی که جااندازی بسته موفقیت آمیز نباشد پزشک معالج اقدام به جااندازی باز شکستگی و فیکس کردن قطعات شکسته شده بوسیله پین یا پیچ و پلاک میکند.
پس از جراحی دست بمدت چند هفته در آتل گچی مانده و سپس نرمش های انگشتان برای بدست آوردن مجدد دامنه حرکتی آنها شروع میشود.
در بسیاری از شکستگی های گردن استخوان متاکارپ پزشک معالج ترجیح میدهد که کمی جابجایی را قبول کند و اقدام به درمان جراحی نکند.
علت آن است که این شکستگی عمدتا در استخوان کف دستی پنجم اتفاق میافتد و تا حدود ۳۰ درجه زاویه دار شدن قطعات شکسته شده نسبت به هم باعث اختلال در کارآیی و قدرت دست نمیشود در حالیکه عمل جراحی و پین گذاری میتواند باعث عوارضی نظیر محدودیت حرکت انگشتان گردد.
در مواردی که پزشک جابجایی و زاویه دار شدن شکستگی را قبول میکند با علم به این مسئله است که بعد از جوش خوردن تغییر شکل خفیفی در دست ایجاد میشود.
در حالت طبیعی هنگام مشت کردن، چهار برجستگی به نام Knuckle در محل اتصال استخوان های متاکارپ به انگشتان دست دیده میشوند. در صورتی که شکستگی با جابجایی جوش بخورد برجستگی مربوط به متاکارپ پنجم دست از بین میرود ولی این مسئله مشکلی در کارآیی و قدر دست ایجاد نخواهد کرد.
نکته دیگر اینست که در شکستگی استخوانهای انگشتان و کف دست زمان جوش خوردن از نظر بالینی سریعتر از زمان جوش خوردن از نظر رادیولوژی است.
به این ترتیب شکستگی در دست معمولا بعد از سه تا چهار هفته از نظر بالینی جوش میخورد به این معنی که قطعات شکسته شده چنان به یکدیگر میچسبند که دیگر با حرکت کردن دست و انگشتان جابجا نمیشوند در حالیکه از نظر رادیولوژی ممکن است جوش خوردن و اتصال استخوان های شکسته شده به هم بعد از سه تا پنج ماه دیده شود.
با توجه به خطراتی که بیحرکتی طولانی مدت برای دست دارد معیار پزشک برای جوش خوردن شکستگی معیار بالینی و نه رادیوگرافی است. در این موارد بیمار نباید با دیدن خط شکستگی نگران این موضوع شود که شکستگی وی جوش نخورده است.
فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود شکستگی متاکارپ دارد. تمرینات تقویتی و حرکتی به بازگشت به عملکرد کامل دست کمک می‌کنند و از ایجاد مشکلاتی مانند سفتی مفاصل جلوگیری می‌کنند. فیزیوتراپ با طراحی برنامه‌های تمرینی متناسب با نوع شکستگی و وضعیت بیمار، به بهبود انعطاف‌پذیری و قدرت دست کمک میکند.
تغذیه مناسب و مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D نیز میتواند نقش مهمی در بهبود سریعتر استخوان‌ها داشته باشد و از بازسازی سالم استخوان‌ها حمایت کند.
در نهایت، پیگیری منظم با پزشک و انجام چکاپ‌های دوره‌ای برای اطمینان از بهبود صحیح شکستگی کف دست ضروری است. رعایت دستورالعمل‌های پزشک و انجام تمرینات فیزیوتراپی میتواند به بازگشت کامل عملکرد دست و جلوگیری از عود مجدد آسیب کمک کند.
همچنین، جلوگیری از فعالیت‌های پرخطر در دوره بهبودی و استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب میتواند از بازگشت دوباره آسیب جلوگیری کند و به حفظ سلامت و عملکرد کف دست کمک نماید.
عوارض شکستگی کف دست
شکستگی کف دست میتواند منجر به عوارض متعددی شود که در صورت عدم درمان مناسب یا درمان نادرست، میتواند تاثیرات طولانی‌مدتی بر عملکرد دست داشته باشد.
یکی از این عوارض عدم التیام صحیح استخوان‌ها بصورت جوش نخوردن یا بدجوش خوردن شکستگی است که ممکن است باعث درد مداوم و کاهش قدرت دست شود. این وضعیت میتواند به دلیل عدم تثبیت مناسب استخوان‌ها یا عدم دریافت مراقبت‌های بعد از شکستگی به وجود آید.
عفونت نیز یکی از عوارض جدی شکستگی کف دست، به ویژه در صورت درمان جراحی، است. ورود باکتری‌ها به محل شکستگی میتواند منجر به عفونت شود که نیاز به درمان‌های گسترده‌تر و ممکن است منجر به آسیب‌های بیشتر شود.
علائم عفونت شامل افزایش درد، تورم، گرمای محلی، و ترشح مایعی از محل شکستگی است. درمان عفونت معمولاً شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و در برخی موارد جراحی‌های اضافی برای پاکسازی محل عفونت است.