رگ به رگ شدن یا پیچ خوردن انگشت دست

رگ به رگ شدن مفاصل انگشت از آسیب های شایع دست است و شایعترین مفصل انگشت که رگ به رگ میشود مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال یعنی مفصل وسطی انگشت است که در مقابل ضربات بسیار حساس بوده و آسیب پذیری بیشتری دارد.

کشیدگی و پیچ خوردن و رگ به رگ شدن این مفصل در صورتی که به درستی درمان نشود میتواند موجب خشکی و درناک شدن آن برای مدت طولانی شود.

 

آناتومی کاربردی

در کف دست انسان پنج استخوان بلند و میله ای به نام متاکارپ Metacarp وجود دارد. هر متاکارپ به یک انگشت متصل میشود. هر انگشت سه بند دارد بجز انگشت شست که دو بندی است. هر بند انگشت یک استخوان به نام فالانکس Phalanx دارد.

فالانکس ها به یکدیگر و به استخوان متاکارپ مفصل میشوند. مفصل بین فالانکس و متاکارپ را مفصل متاکارپوفالانژیال Metacarpophalangeal joint مینامند. سه استخوان فالانکس در امتداد یکدیگر قرار گرفته و دو مفصل به نام مفاصل اینترفالانژیال Interphalangeal joint را میسازند.

مفصل اینترفالانژیال که به کف دست نزدیک تر است را مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال Proxiamal interphalangeal joint و یا به اختصار PIP و آنکه به نوک انگشت نزدیک تر است را مفصل اینترفالانژیال دیستال Diatal interphalangeal joint مینامند.

رباط ها یا لیگامان ها Ligaments نوارهای بافتی محکمی هستند که دو انتهای استخوان ها را در محل مفصل به یکدیگر متصل میکنند. رباط ها موجب میشوند استخوان ها در محل مفصل در کنار هم بمانند و در موجب پایداری مفصل میشوند.

محکم ترین رباط اطراف مفاصل اینترفالانژیال انگشت رباط است که به آن صفحه کفی یا ولار پلیت Volar plate میگویند. این رباط در قسمتی از مفصل است که در سمت کف دست قرار دارد و در هنگام صاف و مستقیم شدن انگشت تحت کشش قرار میگیرد. در این وضعیت، ولار پلیت مانع از آن میشود که مفصل اینترفالانژیال بیش از حد به سمت پشت خم شود.

در دو طرف هر مفصل اینترفالانژیال دو رباط جانبی یا کلترال Collateral ligament هم وجود دارد. این رباط ها مانع از خم شدن مفصل به طرفین میشوند. بنابراین مفصل فقط اجازه پیدا میکند که مانند یک لولا فقط در یک جهت خم و باز شود.

 

مفصل وسطی انگشت چگونه آسیب میبیند

یکی از آسیب های شایع این مفصل کشیدگی Sprain یا پیچ خوردن یا رگ به رگ شدن است. در این آسیب یکی از رباط های مفصل کشیده شده و یا بصورت ناکامل و یا کامل پاره میشود. این کشیدگی یا پاره شدن میتواند در ولار پلیت و یا در یکی از رباط های جانبی یا کلترال مفصل ایجاد شود.

آسیب ولار پلیت Volar pate وقتی ایجاد میشود که انگشت به سمت عقب خم میشود. در حالت معمولی انگشت فقط به یک سمت خم میشود و در صورت صاف شدن تمام بند ها در امتداد یکدیگر قرار میگیرند.

وقتی که نیرویی در جهت خلاف به مفصل وارد شده و آنرا در جهت عکس و به سمت عقب یا پشت دست خم میکند ولار پلیت تحت کشش زیادی قرار میگیرد. در این حالت ممکن است آسیب فقط بصورت کشیدگی بوده و یا ممکن است ولار پلیت بصورت ناقص و یا کامل پاره شود.

در صورت پاره شدن ولار پلیت مفصل وسط انگشت، این پارگی معمولا در محل اتصال ولار پلیت به بند وسطی انگشت است. در هنگام کنده شدن یا پارگی در محل اتصال ولار پلیت به بند وسطی، ممکن است تکه ای استخوان هم با آن کنده شود.

اگر این تکه استخوانی کوچک باشد مشکل زیادی ایجاد نمیکند ولی در صورتی که بزرگ بوده و قسمت قابل توجهی از سطح مفصلی را با خود جدا کند باید به توسط عمل جراحی جااندازی و سپس فیکس شود.

وقتی انگشت با فشار به طرفین خم میشود ممکن است یکی از رباط های جانبی یا کلترال مفصل کشیده شده و یا بصورت ناقص و یا کامل پاره شود.

 

علائم آسیب رباط های انگشت

در رگ به رگ شدن و پیج خوردگی انگشت دست، مفصل متورم و دردناک شده و حرکات آن بخصوص خم شدن آن محدود میشود. به علت تورم مفصل ظاهر انگشت بصورت دوکی شکل درمیاید و ممکن است خونمردگی در اطراف مفصل دیده شود.

حرکت دادن مفصل شدت درد را افزایش داده و فشار موضعی بر روی مفصل موجب افزایش درد میگردد. تشخیص این آسیب معمولا با معاینه پزشک است و در صورت ایجاد شکستگی، رادیوگرافی ساده هم کمک کننده است.

 

درمان کشیدگی یا رگ به رگ شدن مفصل وسطی انگشت چیست

مفصل وسطی انگشت بعد از رگ به رگ شدن خیلی زود خشک میشود. در غالب اوقات درد این بیماران بعد از مدتی خوب میشود ولی در صورت درمان نادرست و بیحرکت کردن مفصل به مدت طولانی، مفصل دچار محدودیت حرکت میشود.

بنابراین در هر گونه کشیدگی و رگ به رگ شدن مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال انگشت دست، مدت بیحرکتی انگشت باید بسیار کوتاه بوده و هر چه زودتر مفصل به حرکت واردار شود.

برای بیحرکت کردن معمولا از آتل یا اسپلینت استفاده میشود. این آتل حداکثر یکی دو روز میماند و هدف از آن کاهش تورم و درد بیمار است.

بعد از یکی دو روز آتل باز شده و حرکات مفصل شروع میشود. در صورتیکه بنابه تشخیص پزشک معالج شدت آسیب اولیه زیاد نباشد معمولا حرکات مفصل از همان روز اول شروع شده و بیحرکتی به مفصل داده نمیشود.

حرکت دادن مفصل با استفاده از روشی است که به آن Buddy taping میگویند. در این روش پزشک معالج انگشت آسیب دیده را با نوار چسب پزشکی به انگشت مجاور متصل میکند.

باید دقت کرد که چسب از نوعی باشد که موجب حساسیت پوستی نشود. همچنین چسب نباید محکم به دور انگشت چسبانده شود.

اتصال دو انگشت به هم به نحوی است که انگشت سالم بصورت یک داربست کمکی برای انگشت آسیب دیده عمل میکند. بیمار بلافاصله شروع به خم و راست کردن هر سه بند انگشت میکند. معمولا انگشتان مجاور به مدت ۴-۳ هفته به یکدیگر چسبیده باقی میمانند.

گاهی اوقات ورم مفصل تا مدتها باقی میماند. این ورم ممکن است بعد از چند ماه تا حتی یک سال بتدریج کم شود و اندازه مفصل به حد قبل از آسیب برسد. در مواردی ممکن است قدری تورم برای همیشه در مفصل آسیب دیده باقی بماند.

در مواردی که بعد از پاره شدن ولار پلیت، رباط در فضای مفصلی گیر کرده و مانع از جااندازی مفصل شود و یا در موارد پارگی های شدید معمولا نیاز به درمان جراحی وجود دارد.

 

رگ به رگ شدن و پیچ خوردن شست دست

شست سه مفصل دارد. مفصل اول که به نوک انگشت نزدیک تر است مفصل بین بندی یا اینترفالانژیال Interphalangeal joint است. مفصل دومی مفصل بین بند بزرگ شست و متاکارپ شست است.

این مفصل تقریباً در همان جایی قرار گرفته که پره پوستی بین شست و سبابه تشکیل شده است. این را مفصل متاکارپوفالانژیال Metacarpophalangeal joint میگویند. مفصل بعدی هم بین متاکارپ و استخوان های مچ قرار داشته و به آن مفصل کارپومتاکارپ Carpometacarpal joint میگویند.

مهمترین مفصل شست که در پایداری آن دخالت دارد مفصل متاکارپوفالانژیال است. پایداری این مفصل تا حدود زیادی براثر لیگامان های اطراف این مفصل تأمین میشود. این لیگامان ها موجب میشوند تا شست بتواند در بعضی جهات به راحتی حرکت کرده و در بعضی جهات دیگر کمتر حرکت کند.

وقتی براثر یک نیروی شدید شست بیش از حد از سبابه دور میشود ممکن است بعضی از این لیگامان ها در مفصل متاکارپوفالانژیال پاره شده و شست به اصطلاح رگ به رگ شود.

دور شدن شدید شست و سبابه ممکن است در حین بعضی ورزش ها اتفاق بیفتد مثلاً براثر ضربه دسته چوب اسکی به شست دست. به همین علت آسیبی که در آن این لیگامان پاره میشود را شست اسکی بازان Skier’s thumb هم میگویند.

 

 علائم پارگی لیگامان شست دست

 بلافاصله بعد از ضربه ایکه موجب پارگی لیگامان در مفصل متاکارپوفالانژیال شست میشود این مفصل بشدت دردناک شده و ممکن است متورم و کبود شود.

اگر این ضایعه به درستی درمان نشود بعد از مدتی درد و تورم فروکش میکند ولی به علت عدم بهبود پارگی لیگامان مفصل متاکارپوفالانژیال، این مفصل ناپایدار میشود. تاثیر مستقیم این ناپایداری در هنگام کار توامان شست و سبابه خود را نشان میدهد و فرد نمیتواند نوک این دو انگشت را خوب به هم فشار دهد.

مفصل یاد شده ممکن است در بلند مدت دچار آرتروز شود. متاسفانه در بسیاری اوقات افراد به تصور اینکه درد و تورم این مفصل بدنبال ضربه، چیز مهمی نیست از درمان غفلت میکنند و موجب باقی ماندن عوارض جبران ناپذیری در دست خود میشوند.

 

درمان رگ به رگ شدن شست دست

اگر بدنبال ضربه لیگامان مفصل متاکارپوفالانژیال شست پارگی ناقص پیدا کند معمولاً پزشک ارتوپد شست را بمدت شش هفته بیحرکت میکند تا در این مدت لیگامان پاره شده بهبود یابد. این بیحرکتی با استفاده از اسپلیت یا گچ اسپیکای شست انجام میشود.

در صورت پارگی کامل لیگامان، پزشک ارتوپد معمولا اقدام به جراحی لیگامان پاره شده میکند. ( در نیمی از موارد پارگی کامل این لیگامان، تاندون شست در بین دو سر پاره شده لیگامان گیر کرده و مانع از نزدیک شدن و جوش خوردن محل پارگی میشود به همین علت درمان آن معمولا به توسط عمل جراحی است).

بعد از جراحی هم شست بمدت حدود شش هفته در آتل یا گچ اسپایکا باقی میماند تا بهبود یابد.