جراحی تعویض مفصل لگن که به آن تعویض مفصل ران هم میگویند نوعی عمل جراحی است که در آن جراح ارتوپد، مفصل لگن بیمار را که خراب شده است برداشته و به جای آن یک مفصل مصنوعی میگذارد.
هدف عمده تعویض مفصل لگن از بین بردن دردی است که براثر تخریب شدید و غیر قابل برگشت مفصل لگن ایجاد شده است.
تعویض مفصل لگن یکی از موفقیت آمیز ترین اعمال جراحی در انسان است. این جراحی میتواند فرد را از دردی مزمن که مدت ها مانع فعالیت بدنی طبیعی شده یا از یک درد حاد لگن ناشی از شکستگی یا تخریب مفصل ران رها سازد.
اگر فعلا فرصت مطالعه ندارید میتوانید فیلم زیر را ببینید.
در این مقاله شما سه مطلب عمده را یاد میگیرید
الف. اینکه چه عواملی موجب میشوند لگن یا مفصل ران به حدی خراب شود که به این جراحی نیاز پیدا کند
ب. اینکه جراحی تعویض مفصل ران چگونه انجام میشود
ج. اینکه وقتی جراحی انجام شد چه فایده ای برای بیمار خواهد داشت
نکته: مفصل ران مهمترین مفصل لگن است به همین خاطر وقتی از مفصل لگن صحبت میشود منظور مفصل ران است.
تعویض مفصل لگن در چه بیماری هایی مورد نیاز است
در هر کسی که به هر علتی مفصل لگن خیلی خراب شده باشد عمل تعویض مفصل لگن میتواند کمک کننده باشد.
پس اول باید ببینیم چه عللی میتوانند مفصل ران را آنقدر خراب کننده که نیاز به جراحی پیدا کند.
معمول ترین و شایعترین آنها عبارتند از آرتروز و سائیدگی مفصل، روماتیسم، ضربه به مفصل لگن و سیاه شدگی در سر استخوان ران
در زیر در مورد هر کدام از این بیماری ها مختصری توضیح میدهم ولی توضیح کامل تر را میتوانید در مقاله اختصاصی هر بیماری پیدا کنید.
آرتروز یا ساییدگی مفصل
آرتروز یا ساییدگی مفصل لگن بیشتر در سنین بالا دیده میشود و ممکن است سابقه خانوادگی در ایجاد آن دخیل باشد.
در کسی که بطور مادرزادی استابولوم کم عمقی دارد ( به این بیماری دیسپلازی هیپ میگویند ) آرتروز و ساییدگی در مفصل لگن ممکن است در سنین جوانی ایجاد شود. هر زمانی که آرتروز شدید باشد، بیمار نیاز به انجام جراحی تعویض مفصل لگن خواهد داشت.
روماتیسم
در بیماری های روماتیسمی جنس مایع مفصلی غیر طبیعی است و به مقادیر زیاد ترشح میشود. این مایع مفصلی که حاوی مواد مضر است بتدریج غضروف مفصلی را تخریب میکند و این تخریب مفصلی موجب درد و محدودیت حرکتی میشود.
روماتیسم ها انواع مختلفی دارند ولی دو نوع از آنها بیش از بقیه، مفصل ران را تخریب میکنند.
روماتیسم مفصلی و بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان از دسته روماتیسم هایی هستند که میتوانند مفصل ران را گرفتار کرده و موجب تخریب آن شوند. هر زمانی که تخریب مفصل ران در اثر روماتیسم شدید باشد بیمار نیاز به عمل تعویض مفصل لگن خواهد داشت.
ضربه شدید به مفصل لگن یا ران
ضربه شدید به مفصل ران میتواند موجب شکستگی استابولوم یا سر استخوان ران شود. ضربه میتواند با آسیب رساندن به غضروف مفصل و یا با آسیب رساندن به خون رسانی سر فمور هم موجب خرابی مفصل هیپ شود.
هر زمانی که این دو قسمت بد جوش بخورند یا جوش نخورند سطح مفصل ناهموار میشود که نتیجه آن سائیده شدن سطوح مفصل و درد و محدودیت حرکت در آن است. این وضعیت میتواند در نهایت منجر به آرتروز و ساییدگی در لگن بیمار شود.
در صورتیکه تخریب مفصلی بدنبال شکستگی های لگن شدید باشد بیمار نیاز به تعویض مفصل لگن خواهد داشت.
سیاه شدگی در سر استخوان ران
نکروز سر استخوان ران که در زبان عموم به آن سیاه شدگی در استخوان سر ران هم میگویند معمولا بدنبال مصرف داروهای کورتن دار و گاهی مصرف الکل یا مواد مخدر تزریقی بوجود میاید.
بر اثر این بیماری شکل کروی سر استخوان ران تغییر کرده و همین امر موجب سائیدگی مفصل میشود. هر زمانی که تغییر شکل سر استخوان ران شدید باشد این وضعیت منجر به تخریب یا آرتروز مفصل ران میشود.
اگر سیاه شدگی موجب خرابی شدید مفصل شود بیمار نیاز به تعویض مفصل لگن خواهد داشت.
تصمیم گیری برای جراحی تعویض مفصل ران چگونه است
تصمیم به انجام تعویض مفصل ران بر خلاف بسیاری درمان های دیگر تنها بر عهده پزشک معالج نیست. بیمار و حتی خانواده او و هر کسی که برای او مهم است نقش مهمی در این تصمیم گیری دارند.
مهمترین عامل تعیین کننده اینکه آیا چه بیماری از تعویض مفصل لگن سود میبرد شدت درد اوست.
روش درست و علمی این است که در ابتدا پزشک سعی کند درد بیمار خود را با روش‌های طبی و بدون نیاز به جراحی برطرف کند و هر زمانی که این روش‌ها تاثیری در درد بیمار نداشت آنوقت عمل جراحی انجام شود.
البته در بعضی مواقع پزشک ارتوپد میتواند با معاینه بیمار و بررسی های تصویربرداری متوجه شود که آیا صرف زمان برای امتحان کردن روش های غیر جراحی اصلا فابده ای دارد یا خیر و آیا این احتمال وجود دارد که درد بیمار با روش های غیر جراحی از بین برود.
اگر احتمال تاثیر روش های طبی در هر بیماری وجود داشته باشد پزشک ابتدا آنها را امتحان میکند و گرنه از همان ابتدا توصیه به عمل تعویض مفصل لگن میشود.
اقدامات طبی که ممکن است بتوانند در کاهش درد لگن کمک کنند عبارتند از:
تغییر در بعضی عادات روزمره مثل اجتناب از انجام ورزش ها یا فعالیت های بدنی شدید یا استفاده از توالت پایه دار ( فرنگی)
- کاهش وزن
- گرم نگه داشتن ناحیه لگن
- مصرف داروهای مسکن
اگر علیرغم انجام اقدامات ذکر شده هر کدام از شرایط زیر وجود داشته باشد
- شدت درد در حدی است که فعالیت های روزمره بیمار مثل راه رفتن یا خم کردن مفصل ران را مختل میکند
- درد در استراحت هم ادامه دارد
- خشکی مفصل در حدی است که اجازه نمیدهد تا بیمار پای خود را از زمین بلند کند
- بیمار به هر علتی نمیتواند برای کاهش درد از دارو استفاده کند
ممکن است پزشک معالج و بیمار تصمیم بگیرند تا برای درمان از تعویض مفصل لگن استفاده کنند.
زندگی بعد ازتعویض مفصل لگن
قبل از انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن بسیاری از بیماران از خود و از پزشک میپرسند این نوع جراحی چه کمکی میتواند به من بکند و بعد از جراحی چه تغییری در زندگی من رخ میدهد.
سوال مهم این است: جراحی چه فایده ای دارد
پاسخ: چهار فایده مهم دارد
عمل تعویض مفصل لگن میتواند درد لگن را از بین ببرد، کوتاهی پا را در صورت وجود تصحیح کند، محدودیت حرکتی که در مفصل ران ایجاد شده را برطرف کند و لنگش را کنترل کرده و راه رفتن بیمار را درست کند.
در مورد هر کدام از این تاثیرات در زیر توضیح بیشتر داده میشود.
درد مفصل ران
وقتی مفصل ران در ناحیه لگن خراب میشود بیمار دچار درد در این مفصل میشود. به علت ساییده شدن سطوح ناهموار سر استخوان ران و حفره استابولوم پایانه های حس درد در مفصل تحریک شده و بیمار احساس درد میکند.
این حس درد موجب میشود تا بیمار سعی کند مفصل ران خود را زیاد حرکت ندهد چون هر حرکتی در مفصل خراب شده، شدت درد را افزایش میدهد. بتدریج فعالیت های روزانه بیمار محدودتر میشوند و بیمار به علت این درد از یک زندگی سالم و شاد محروم میگردد.
درد در ابتدا فقط در حین فعالیت های زیاد و یا راه رفتن های طولانی ایجاد میشود ولی با پیشرفت بیماری درد بتدریج بیشتر شده و بعد از مدتی ممکن است در حال استراحت هم وجود داشته باشد.
این درد موجب لنگش هم میشود. علت اینست که بیمار سعی میکند در حین راه رفتن فشار کمتری بر روی اندام دردناک وارد کند و در نتیجه نمیتواند خوب راه برود.
درد مفصل ران بعد از تعویض مفصل لگن کاملا و یا تا حد زیادی از بین میرود. علت این که گفته میشود “تا حد زیادی از بین میرود” اینست که بعضی از بیمارانی که دچار تخریب مفصل ران شده اند ممکن است مشکلات دیگری هم داشته باشند.
بطور مثال تعدادی از این بیماران تنگی کانال نخاعی و یا هرنی دیسک کمری هم دارند و این مشکلات میتوانند درد لگن را تشدید کنند.
میتوان گفت در زندگی بعد از تعویض مفصل لگن دردی که به علت ساییدگی مفصل ایجاد شده است کاملا از بین میرود ولی دردی که به علت تنگی کانال نخاعی و یا هرنی دیسک بین مهره ای در لگن حس میشده است بدون تغییر باقی میماند.
پس قبل از هر عمل مفصل لگن باید منشا درد به درستی مشخص شود. اگر علت درد لگن فقط خرابی مفصل ران باشد درد بعد از جراحی تعویض مفصل ران بطور کامل از بین میرود.
محدودیت حرکتی در مفصل
خراب شدن مفصل لگن موجب محدود شدن حرکات این مفصل میشود. علت اینست که این خرابی موجب میشود سر استخوان ران دیگر نتواند به راحتی در داخل حفره استابولوم حرکت کند. البته مقداری از این محدودیت حرکت میتواند مربوط به سفتی و غیر قابل انعطاف شدن رباط ها و تاندون های اطراف مفصل ران هم باشد.
خشکی و محدودیت حرکتی در مفصل ران موجب بد راه رفتن میشود.
زندگی بعد از تعویض مفصل لگن از لحاظ حرکتی تغییر میکند. چون سر استخوان ران و کاسه استابولوم هر دو عوض شده اند حرکت مفصل به راحتی انجام میشود و محدودیت حرکت تا حد زیادی اصلاح میشود.
البته گاهی اوقات ممکن است به علت تغییرات شدیدی که در استخوان های لگن و در بیومکانیک مفصل ران ایجاد شده و به علت کوتاه شدن شدید رباط ها و تاندون های اطراف مفصل، این محدودیت حرکت بعد از جراحی بطور کامل رفع نشود ولی میتوان گفت که تا حد زیادی بهبود میابد.
کوتاه بودن اندام
بسیاری از بیماری هایی که مفصل ران را تخریب میکنند به علت تغییر در شکل سر استخوان ران و کوتاه شدن ارتفاع آن موجب کوتاهی اندام تحتانی هم میشوند.
گاهی هم شکل حفره استابولوم که سر استخوان ران در آن قرار میگیرد تغییر کرده و درنتیجه سر استخوان ران محل خود را تغییر داده و کمی بالاتر میرود. این موجب میشود تا کل اندام تحتانی به سمت بالا تغییر مکان داده که نتیجه آن کوتاه شدن اندام تحتانی است.
گاهی هم به علت دررفتگی مفصل، سر استخوان ران به بیرون و بالای حفره استابولوم جابجا میشود. همین بالا رفتن سر استخوان ران موجب بالا رفتن کل پا به بالا و در نتیجه کوتاهی پا میشود.
در جراحی تعویض مفصل لگن پزشک ارتوپد میتواند در غالب موارد با تغییر در محل اتصال قسمت های مختلف مفصل مصنوعی به استخوان های لگن و ران طول پا را بلند کند. با این حال همیشه اصلاح کوتاهی اندام بطور کامل امکان پذیر نیست.
علت اینست که وقتی کوتاهی بوجود میاید نه تنها استخوان های لگن تغییر شکل داده اند بلکه بافت های نرم اطراف مفصل مانند عضلات، عروق و اعصاب هم کوتاه میشوند.
با بلند شدن پا اعصاب کوتاه شده باید کش بیایند و این کش آمدن اگر زیاد باشد موجب فلج شدن عصب میشود.
در صورتیکه کوتاهی در حد ۴-۳ سانتیمتر باشد در غالب موارد میتوان آن را تقریبا بطور کامل درمان کرد ولی اگر میزان کوتاهی بیش از آن باشد ممکن است تصحیح کامل آن موجب بروز عوارضی مانند آسیب و فلج عصب سیاتیک شود.
در این موارد پزشک معالج با احتیاط عمل کرده و کوتاهی اندام را در تنها حد قابل قبولی جبران میکند.
کوتاهی پا میتواند موجب بد راه رفتن بیمار شود. با تعویض مفصل لگن این کوتاهی بطور کامل و یا تا حد زیادی از بین میرود.
لنگش
در تخریب مفصل ران بیمار در حین راه رفتن میلنگد. این لنگش به چهار علت یعنی درد، محدودیت حرکتی و کوتاهی اندام و ضعف عضلات لگن ایجاد میشود. در مورد سه علت اول بحث شد.
وقتی مفصل ران خراب میشود بیمار به علت درد و لنگش کمتر راه میرود. این کاهش در میزان راه رفتن به تدریج سبب ضعیف شدن عضلات لگن میشود.
هر عضله برای قوی ماندن باید مرتبا کار کند و وقتی کم راه میرویم از عضلات لگن و ران کمتر کار میکشیم و این موجب ضعیف شدن آنها میشود.
ضعف عضلات لگن خود موجب میشود بیمار نتواند خوب راه برود و به بیان دیگر در حین راه رفتن دچار لنگش میشود.
علت اینست که راه رفتن متعادل نیاز به کنترل کامل عضلات بر روی مفاصل دارد تا مفاصل و به تبع آن پاها بتوانند در حین راه رفتن به درستی حرکت کنند. وقتی عضلات لگن و ران ضعیف میشوند حرکات پا ناموزن است و این یعنی لنگیدن و بد راه رفتن.
استفاده از مفصل مصنوعی به خودی خود نمیتواند عضلات لگن را قوی کند ولی چند ماه بعد از انجام جراحی تعویض مفصل ران و وقتی درد بیمار خوب شد و وقتی کوتاهی پای بیمار از بین رفت و وقتی محدودیت حرکات لگن کمتر شد بیمار میتواند بیشتر راه برود.
بیشتر راه رفتن هم موجب تقویت عضلات لگن و پا میشود. از طرف دیگر در صورتیکه بیمار نرمش های خاصی را تحت نظر پزشک معالج انجام دهد میتواند بتدریج این عضلات ضعیف شده را قوی کند.
قوی شدن این عضلات میتواند لنگش بیمار را بهبود داده یا بطور کامل از بین ببرد.
پس میتوان انتظار داشت که در زندگی بعد از تعویض مفصل لگن، البته اگر به درستی انجام شود، لنگش بیمار یا بطور کامل از بین برود و یا تا حدود زیادی بهتر شود.
اینکه میزان بهبودی لنگش به چه میزان است تا حدودی به موفقیت عمل جراحی تعویض مفصل ران، میزان تصحیح اختلاف طول اندام ها و میزان سعی بیمار در انجام نرمش های مربوطه برای تقویت عضلات لگن بستگی دارد.
میزان تاثیر جراحی تعویض مفصل ران چه اندازه است
اینکه آیا جراحی تعویض مفصل ران بر هر کدام از مشکلاتی که گفتم تا چه اندازه موثر واقع میشود تا حدود زیادی بستگی به متخصص تعویض مفصل لگن شما دارد که عمل را انجام میدهد.
اینکه علم و تجربه تعویض مفصل لگن در جراح تا چه میزان قوی باشد تا حد زیادی نتایج جراحی را مشخص میکند.
جراحی یک علم و یک هنر ویک مهارت است و برخلاف چیزی که خیلی از مردم فکر میکنند یک عمل خوب در نتیجه کارگذاری یک پروتز خوب نیست و در 90 درصد موارد پاسخ این سوال که آیا تعویض مفصل لگن خوب است برای من که انجام دهم یا نه، برمیگردد به اینکه آیا جراح خوبی را پیدا کرده ام یا نه.
نظر بیماران تعویض مفصل لگن را بعد از جراحی که بپرسید میبینید آنها که در مورد پزشک شان قبل از جراحی به اندازه کافی تحقیق کرده اند و متخصص جراحی لگن خوبی را انتخاب کرده اند از عملشان راضی تر هستند.
عمل تعویض مفصل لگن چگونه انجام میشود
بعضی از بیماران میپرسند “آیا عمل لگن سخته؟” اگر کاری را بلد باشید سخت نیست.
مفصل ران از کنار هم قرار گرفتن دو استخوان بوجود میاید. در قسمت بالا حفره استابولوم قرار دارد که قسمتی از لگن خاصره است. این حفره بشکل تقریبی یک نیمکره است. در داخل حفره استابولوم سر استخوان ران قرار گرفته است.
سر استخوان ران بالاترین قسمت استخوان ران است که به شکل گرد و کروی است. وقتی مفصل ران به علت آرتروز و یا روماتیسم خراب میشود معمولا هم قسمت کاسه ای یعنی حفره استابولوم و هم قسمت کروی یعنی سر استخوان ران هر دو خراب میشوند.
تعویض قسمت رانی
در عمل جراحی تعویض مفصل لگن پزشک جراح سر استخوان ران را که خراب شده است از بدن بیمار خارج کرده و آنرا با یک کره یا گوی مصنوعی جایگزین میکند. این کره مصنوعی میتواند از جنس فلز یا سرامیک باشد.
اتصال این سر مصنوعی به باقیمانده استخوان ران با یک زائده به نام دسته Stem است که به سر مصنوعی متصل شده و پزشک جراح با قرار دادن دسته در داخل کانال مرکزی استخوان ران سر مصنوعی را در محل خود محکم میکند.
تعویض قسمت لگنی
جراح ارتوپد سپس سطح داخلی حفره استابولوم در ناحیه لگن را که خراب شده است با رنده های خاصی میتراشد. با این کار غضروف های خراب شده و استخوان های اضافه از داخل حفره استابولوم خارج شده و حفره به شکل یک نیمکره کامل درمیاید.
سپس یک کاسه فلزی به شکل نیمکره در داخل حفره آماده شده گذاشته شده و در داخل آن یک کاسه پلاستیکی از جنس پلی اتیلن قرار داده میشود.
مفاصل سیمانی و غیر سیمانی
در بعضی موارد ممکن است کاسه پلاستیکی بدون کاسه فلزی و تنها توسط یک چسب مخصوص به داخل حفره استابولوم چسبانده شود. به آن چسب، سیمان استخوانی Bone cement میگویند.
مفصل مصنوعی که برای اتصال آنها به استخوان از سیمان استخوانی استفاده میشود را مفصل سیمانی میگویند و اگر مفصل مصنوعی بدون کمک سیمان به استخوان متصل شود به آن مفصل سیمانی بدون سیمان یا سمنتلس cementless میگویند.
تکمیل جراحی تعویض مفصل لگن
پس از کارگذاری سر و کاسه مصنوعی، سر مصنوعی در داخل کاسه پلاستیکی قرار داده میشود تا بتواند در جهات مختلف در درون آن حرکت کند. این مجموعه سر و کاسه مصنوعی را مفصل مصنوعی لگن میگویند و به روش جاگذاری این مفصل مصنوعی در ناحیه لگن تعویض مفصل هیپ Hip Replacement یا توتال هیپ میگویند.
البته در موارد معدودی ممکن است فقط سر استخوان ران با یک سر مصنوعی جایگزین شده و حفره استابولوم دست نخورده باقی بماند. به این نوع جراحی همی آرتروپلاستی Hemiarthroplasty میگویند.
عمل تعویض مفصل لگن چند ساعت طول میکشد
این بستگی به عوامل زیادی دارد. مثل اینکه مفصل چقدر خراب شده است، شکل مفصل خراب شده چگونه است، آیا مفصل برای بار اول است که عمل میشود یا بار دوم، میزان تبحر جراح چقدر است و عوامل دیگر ولی در یک تعویض مفصل ران معمولی حدود یک تا یک و نیم ساعت طول میکشد.
پوکی استخوان و تعویض مفصل لگن
با وجود پوکی استخوان میتواند جراحی تعویض مفصل ران در سالمندان را هم انجام داد ولی باید به نکاتی توجه کرد.
پوکی استخوان یا استئوپروز بیماری است که بیشتر در افراد مسن ایجاد شده و موجب ضعیف شدن استخوان میگردد. ضعیف شدن استخوان آن را مستعد شکستگی حتی با ضربات خفیف میکند.
از طرف دیگر در همین سنین بسیاری افراد به علت خرابی مفصل ران نیاز به عمل تعویض مفصل لگن پیدا میکنند.
خوشبختانه انجام جراحی در بیماری که پوکی استخوان دارد میتواند انجام شود ولی البته این کار باید با رعایت احتیاط های لازم از طرف جراح و از طرف بیمار همراه باشد.
بدیهی است که استخوان لگن ضعیف شده اند و مستعد شکستگی هستند و این شکستگی میتواند به علت کم توجهی پزشک در حین جراحی یا کم توجهی بیمار بعد از جراحی بوجود آید.
پس هم پزشک و هم بیمار باید نکات مهمی را رعایت کنند تا احتمال بروز شکستگی در حین و بعد از جراحی توتال هیپ را به حداقل برسانند.
نکات مهم برای جراح
میدانیم که مفاصل مصنوعی لگن به دو دسته سیمانی و غیر سیمانی تقسیم میشود. وقتی پوکی استخوان شدید است ممکن است پزشک جراح ترجیح بدهد برای اتصال محکم تر پایه مفصل مصنوعی به استخوان ران از سیمان استفاده کند.
استفاده از پایه های سیمانی مفصل مصنوعی احتمال شکستگی استخوان ران در حین عمل جراحی تعویض مفصل ران را کمتر کرده و احتمال بوجود آمدن درد ران بعد از جراحی را کاهش میدهد.
با این حال برای اتصال کاسه فلزی مفصل مصنوعی به استخوان لگن معمولا ترجیح داده میشود از انوع بدون سیمان استفاده شود.
اگر پزشک در حین تعویض مفصل هیپ لگن احساس کند به علت ضعیف بودن استخوان، اتصال کاسه فلزی به استخوان لگن آنطور که باید محکم نیست معمولا برای استحکام بیشتر محل اتصال از پیوند مفصل لگن یا پیچ استفاده میکند یعنی کاسه فلزی را با کمک چند پیچ به حفره استابولوم لگن متصل و محکم میکند.
نکات مهم برای بیمار
بعد از جراحی تعویض مفصل ران در سالمندان مبتلا به پوکی استخوان، بیمار و همراهان او باید مراقبت کافی را به عمل آورند تا از زمین خوردن او جلوگیری و پیشگیری کنند. در سنین بالا احتمال زمین خوردن افراد بیشتر است.
در سن بالا حس تعادل افراد کم میشود. همچنین قدرت عضلات کاهش پیدا میکند. نور چشم هم کمتر میشود و توان بینایی تقلیل میابد. همه این عوامل موجب میشوند احتمال زمین خوردن یک فرد مسن بیش از یک جوان باشد.
حالا بیمار مورد نظر ما یک عمل مفصل لگن مشکل را هم از سر گذرانده است و ممکن است در محل جراحی قدری درد هم داشته باشد. این موجب افزایش احتمال زمین خوردن میشود.
حین جراحی لگن و گذاشتن پروتز معمولا بیماران به علت خونریزی قدری کم خون میشوند. این کم خونی گرچه به تدریج و در چند هفته اول بعد از جراحی به توسط بدن تصحیح میشود ولی در همین چند هفته، کم خونی میتواند موجب سرگیجه شود و همین سرگیجه احتمال زمین خوردن را بیشتر میکند.
تاثیر وزن و چاقی بر تعویض مفصل لگن
وزن زیاد احتمال عوارض جراحی و بخصوص عفونت را بیشتر میکند.
وزن زیاد و چاقی میتواند احتمال بروز عوارض بعد از تعویض مفصل لگن را بیشتر کند. پس وظیفه بیمار و پزشک قبل از جراحی این است که تا حد امکان این وزن اضافه را کم کنند تا احتمال موفقیت جراحی بیشتر شود.
البته منظور از وزن زیاد افراد تنومند نیستند. داشتن استخوان بندی درشت و عضلات قوی و هیکل درشت مشکلی برای عمل تعویض مفصل لگن ندارد. مشکل وقتی ایجاد میشود که این اضافه وزن و چاقی در اثر تجمع چربی ایجاد شده باشد.
وزن زیاد و چاقی با مکانیسم های زیادی میتواند به ضرر تعویض مفصل لگن تمام شود که مهمترین آنها را در زیر توضیح میدهیم
وزن بالا و چاقی و بروز بیماری های داخلی
وقتی وزن بالا است بیماری هایی مانند فشار خون، بیماری های قلبی و ریوی، دیابت و احتمال بروز بسیاری بیماری های دیگر بیشتر میشوند.
این بیماری ها ظرفیت فرد برای تحمل عمل جراحی و بیهوشی را پایین میاورند و احتمال اینکه بیمار حین جراحی و بعد از آن دچار عوارض سیستمیک و داخلی شود را بیشتر میکند.
سختی جراحی
عمل لگن با پروتز در افراد با وزن بالا و چاق سخت تر از افراد سبک وزن است. در افراد چاق جراح باید بافت های چربی زیر پوستی زیادی را به کنار بزند تا در عمق زیاد به مفصل برسد و کار کردن در این عمق مشکل است.
کار مشکل هم قطعا احتمال بروز عارضه بیشتری دارد. عمل جراحی در این افراد معمولا طولانی تر از افراد عادی است.
میزان خونریزی حین جراحی در افراد چاق معمولا بیشتر است. این هم معمولا به علت سختی کار در عمق لگن و بیشتر بون فشار خون در این افراد و طولانی بودن زمان جراحی است.
احتمال بروز عفونت بعد از تعویض مفصل لگن در افراد با وزن بالا و چاق بیش از افراد با وزن متعادل است. این به علت طولانی بودن زمان جراحی و به علت کم بودن توان دفاع بافت چربی نسبت به عفونت است.
تحرک بعد از جراحی تعویض مفصل ران
افراد با وزن بالا و چاق بعد از جراحی مشکل تر از افراد با وزن متعادل راه میفتند. دوران بازپروری این افراد طولانی تر است. این افراد عضلات قوی ندارند تا بتوانند به کمک آنها بعد جراحی به راحتی راه بروند و این یکی از مشکلاتی است که افراد با وزن بالا با آن مواجه هستند.
بسیاری از بیماران با وزن بالا بجز خرابی مفصل لگن دچار مشکلاتی در ناحیه کمر بصورت تنگی کانال نخاعی و دیسک کمر هم هستند و این هم موجب میشود بعد از تعویض مفصل لگن نتوانند به راحتی راه بروند.
پس راه رفتن افراد با وزن بالا و چاق بعد از جراحی تعویض مفصل لگن قدری مشکل تر از افراد با وزن متعادل است. راه رفتن بعد از جراحی لازمه بدست آوردن نتیجه مناسب است.
کاهش وزن قبل از عمل مفصل لگن
با توجه به نکاتی که گفته شد تمام سعی بیمار و پزشک باید این باشد که قبل از جراحی وزن متعادل شود. بهترین راه برای این کار رژیم غذایی است که مسلما نیاز به زمان دارد.
استفاده از اعمال جراحی بر روی دستگاه گوارش هم میتواند وزن را کم کند ولی اگر این انتخاب بیمار است بهتر است با فاصله کافی از جراحی تعویض مفصل لگن انجام شود.
علت این است که این جراحی ها ممکن است تا حدودی موجب بروز علائم سوء تغذیه شوند و این به نوبه خود میتواند احتمال بروز عفونت بعد از جراحی تعویض مفصل را بیشتر کند.
پس بهتر است اگر جراحی گوارشی میکنیم اجازه دهیم چند ماه بگذرد و وقتی آزمایش ها نشان داد که علائمی از سوء تغذیه وجود ندارد میتوانیم جراحی تعویض مفصل لگن را انجام بدهیم.
تاثیر دیابت و سیگار بر تعویض مفصل لگن
هم دیابت و هم سیگار بهبود زخم جراحی را به تاخیر انداخته و خطر عفونت بعد جراحی را زیاد میکنند.
دیابت بیماری شایعی است که حدود پنج درصد کل جوامع بشری را درگیر کرده است. قبل از انجام جراحی تعویض مفصل ران پزشک تمام سعی خود را میکند تا بیماری دیابت تا حد امکان کنترل شود.
عدم کنترل این بیماری نه تنها موجب اختلال در التیام زخم میشود بلکه احتمال بروز عفونت بعد از جراحی و عفونت اطراف مفصل مصنوعی را بیشترمیکند.
در صورتی که اندازه گیری قند خون بیمار قبل از عمل مفصل لگن نشان دهد که این بیماری تحت کنترل نیست جراحی باید به تعویق بیفتد. بیمار سپس باید به توسط یک متخصص داخلی یا غدد تحت نظر قرار گرفته و قند خون او کنترل شود.
برای این کنترل، پزشک معمولا بجز اندازه گیری مستقیم قند خون از اندازه گیری هموگلوبین A1c استفاده میکند. بعد از انجام جراحی هم باید قند خون در حد متعادلی باقی بماند تا روند بهبودی با حداقل عوارض احتمالی طی شود.
عامل مهم دیگری که احتمال بروز عارضه بعد تعویض مفصل لگن را افزایش میدهد مصرف سیگار به توسط بیمار است. اگر بیمار سیگاری است مصرف آن را باید چند ماه قبل از جراحی قطع کند.
سیگار ظرفیت حمل اکسیژن به توسط خون را کاهش داده و احتمال بروز عفونت بعد از جراحی را افزایش میدهد. قطع مصرف سیگار باید تا حداقل چند ماه بعد از جراحی ادامه یابد.
آیا جراحی تعویض مفصل ران یک بار برای همیشه است
در خیلی از موارد بله. ولی گاهی ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد.
همانطور که مفصل طبیعی انسان عمر ابدی ندارد مفصل مصنوعی هم همینطور است. این مفاصل ممکن است بعد از مدتی در داخل استخوان شل شوند. ممکن است دچار خوردگی شوند و یا ممکن است استخوان بدن در اطراف آنها خورده شود.
اینکه این اتفاق چه مدت بعد از انجام تعویض مفصل ران میفتد در همه بیماران یکسان نیست.
در غالب افراد عمل شده، مفصل مصنوعی تا آخر عمر وی کار کرده و تعویض مفصل ران فقط یک بار در تمام طول عمر وی انجام میشود. البته در بعضی بیماران ممکن است به عللی نیاز باشد تا مفصل مصنوعی یک بار دیگر و یا حتی بیش از یک بار تعویض گردد.
مفاصل مصنوعی در صورتیکه به درستی کارگذاشته شوند و بسته به کیفیت مفصل و تبحر جراحی معمولا بیش از ۲۵-۲۰ سال عمر میکنند ولی این مدت میتواند بیشتر و یا گاهی کمتر از این هم بشود.
امروزه تعویض مفصل ران در جوانان به وفور انجام میشود و سن مانند قبل عامل تعیین کننده ای در تصمیم گیری برای انجام جراحی نیست.