دررفتگی زانو بندرت ایجاد میشود ولی بسیار خطرناک بوده در صورتیکه به درستی درمان نشود میتواند عوارض بسیاری را بر جای بگذارد.
برای ایجاد دررفتگی زانو باید نیروی بسیار زیادی به مفصل وارد شود تا بتواند لیگامان های متقاطع و طرفی را پاره کند. با پاره شدن این لیگامان ها زانو مهارهای اصلی خود را از دست داده و در میرود. این نیروی زیاد معمولا در تصادفات اتومبیل به زانو وارد میشود.
دررفتگی زانو یکی از آسیب های بسیار جدی این مفصل است. هنگام دررفتگی، درد بسیار شدیدی در مفصل ایجاد میشود و شکل ظاهری آن کاملا تغییر میکند. فرد اصلا نمیتواند روی پایش بایستد و نمیتواند به هیچ وجه راه برود.
از مشکلات مهمی که دررفتگی زانو ایجاد میکند آسیب به شریان ها و اعصابی است که از اطراف زانو عبور میکنند. این آسیب میتواند به حدی شدید باشد که موجب قطع خونرسانی به پا و در نهایت سیاه شدن پا و قطع عضو شود.
توجه داشته باشید که دررفتگی زانو و درمان آن کاملا با دررفتگی استخوان کشکک متفاوت است. در باره دررفتگی استخوان کشکک در مقاله دیگری بصورت جداگانه مطالب کاملی نوشته ام.
علت دررفتگی زانو چیست
زانو مانند مفصل ران که گوی و کاسه ای است پایداری ذانی ندارد. دو استخوان ران و ساق که کنار هم قرار گرفته و مفصل زانو را تشکیل میدهند فقط به توسط رباط های قوی و تاندون های محکم که در اطرافشان هستند حمایت میشوند و سرجایشان میمانند.
وقتی در اثر ضربات محکم مانند پیچ خوردن شدید زانو یا تصادف یا سقوط از ارتفاع یا سقوط آوار، فشار زیادی به یکی از استخوان های ران یا ساق وارد میشود ممکن است این رباط ها یا تاندون ها پاره شوند.
اگر فقط یکی دو تا از این رباط ها پاره شوند مثلا فقط رباط صلیبی قدامی پاره شود رباط ها و تاندون های دیگر زانو را سر جایش نگه میدارند ولی اگر تعداد زیادی از رباط ها پاره شود زانو ممکن است آنقدر ناپایدار شود که دیگر استخوان های تشکیل دهنده آن نتوانند در کنار هم بمانند و در نتیجه در میرود.
در نزدیکی استخوان های زانو شریان ها و اعصاب مهمی عبور میکنند. وقتی استخوان ها در حین دررفتگی زانو جابجایی شدیدی پیدا میکنند این عروق و اعصاب ممکن است بشدت کشیده شوند یا تحت فشار قرار بگیرند.
این وضعیت میتواند شریان را مسدود یا پاره کند و یا عصب را فلج کند.
علائم در رفتگی زانو
معمولا بعد از در رفتن زانو، این مفصل خودبخود در همان محل حادثه جا میفتد با این حال درد و ورم زانو معمولا از علائم ثابت در رفتگی زانو است. حرکت دادن زانو دردناک است و بیمار نمیتواند روی اندام آسیب دیده وزن بگذارد. در صورتیکه زانو در همان حال در رفته باقی بماند تغییر شکل مفصل به وضوح دیده میشود.
نکته بسیار مهم در دررفتگی زانو احتمال بالای آسیب رسیدن به عروق و اعصاب اطراف این مفصل است.
عروق و اعصاب در حین عبور از پشت زانو به استخوان های دو طرف مفصل بسیار نزدیک هستند و در موقع دررفتگی و جابجا شدن استخوان ها این عروق و اعصاب بشدت تحت کشش یا فشار قرار میگیرند.
کشیده شدن یا تحت فشار قرار گرفتن رگ میتواند موجب آسیب و انسداد آن شود که متعاقب آن خونرسانی به ساق مختل شده و ممکن است ساق یا پا سیاه شوند.
تحت فشار قرار گرفتن یا کشیده شدن اعصاب اطراف زانو هم میتواند موجب فلج شدن آنها شده و حس و حرکت پا مختل شود. به همین خاطر در هر بیمار مشکوک به دررفتگی زانو پزشک معالج به دقت وضعیت عروق و اعصاب اطراف زانو را معاینه و بررسی میکند.
تشخیص قطعی این عارضه با رادیوگرافی ساده داده میشود. در موارد شک به آسیب عروقی پزشک معالج از روش تصویربرداری از رگ ها که به آن آنژیوگرافی گفته میشود استفاده میکند.
تشخیص دررفتگی زانو چگونه است
تشخیص دررفتگی زانو گاهی بسیار واضح است و مردم عادی هم ممکن است بتوانند متوجه آن شوند. وقتی دررفتگی زانو شدید است امتداد طبیعی ساق و ران به هم میخورد و این دو استخوان در وضعیت کاملا غیر طبیعی قرار میگیرد.
در حالات خفیف تر ممکن است زانو فقط متورم یا دردناک باشد و فرد توان راه رفتن نداشته باشد.
پزشک معمولا وقتی با یک زانوی دردناک و متورم که به آ ضربه وارد شده مواجه میشود اول آن را بدقت معایه میکند و بعد بیمار را برای تصویربرداری به قسمت رادیولوژی میفرستد.
در غالب موراد دررفتگی زانو را میتوان در یک رادیوگرافی ساده زانو تشخیص داد.
اگر پزشک به آسیب عروق زانو شک کند ممکن است از تصویر برداری های تکمیلی مانند آنژیوگرافی استفاده کند.
درمان در رفتگی زانو
مهمترین نکته در در رفتگی زانو آسیب عروق و اعصاب است که از خود دررفتگی مهم تر است.
هدف عمده درمان دررفتگی زانو جااندازی سریع آن است تا اگر هنوز آسیبی به عروق و اعصاب وارد نشده باشد از بروز آن پیشگیری شود و اگر ایجاد شده است بسرعت کشف و درمان شود.
پس به محض تشخیص در رفتگی زانو توجه پزشک بسرعت به طرف شریان ها و اعصاب زانو جلب میشود.
در رفتگی زانو درمان سریع و اورژانس نیاز دارد و باید هر چه سریعتر جااندازی شود. برای جااندازی این مفصل معمولا نیاز به نیروی زیادی وجود ندارد و در بسیاری اوقات میتوان جااندازی را بدون نیاز به بیحسی یا بیهوشی و با نیروی کمی و به راحتی انجام داد.
البته گاهی اوقات به علت گیر کردن بافت ها در بین قطعات جابجا شده، جااندازی بسته موفقیت آمیز نیست. در این موارد با استفاده از جراحی، بافت ها به کنار رفته و جااندازی انجام میشود.
در مواردی هم که دررفتگی باز باشد ( زخم پوستی به سطح مفصلی ارتباط داشته باشد) و یا آسیب شریانی وجود داشته باشد که نیاز باشد ترمیم شود، عمل جراحی انجام میشود.
پس از جااندازی مفصل مدتی بیحرکت میشود و پس از آن فیزیوتراپی جهت افزایش دامنه حرکتی مفصل انجام میشود. پس از چند هفته تا چند ماه فیزیوتراپی، معمولا بیمار نیاز به عمل جراحی جهت ترمیم لیگامان های آسیب دیده خواهد داشت.
درمان خانگی دررفتگی زانو چیست
در رفتگی زانو قطعا در خانه درمان نمیشود ولی مقصود از درمان خانگی دررفتگی زانو کمک هایی است که میتوان به یک بیمار مبتلا به در رفتگی زانو کرد تا مشکل کمتری برای او ایجاد شود و زودتر خوب شود.
اول بدانید که در رفتگی زانو با دررفتگی در استخوان کشکک متفاوت است. وقتی کشکک مکررا در میرود بیمار یاد میگیرد که چگونه خودش آن را در خانه جا بیندازد. این فرق میکند با در رفتگی زانو که در آن کل مفصل زانو جابجا شده است و بسیار خطرناک است و اصلا شوخی بردار نیست که کسی فکر کند میتواند خودش آن را در خانه درمان کند.
با این حال بعد از درمان بیمار به توسط پزشک و مرخص شدن از بیمارستان بیمار باید کاملا مراقب وضعیت عروقی پا باشد. اگر علائمی مانند سرد شدن پا یا درد در ساق پا یا بیحسی در مچ و کف پا ایجاد شده یا بیمار توانایی حرکت دادن انگشتان پا را از دست داد ممکن است نشانه آسیب جدید عروقی و عصبی باشد و بیمار باید مجددا به پزکش مراجعه کند.
همچنین بیمار باید در چند هفته اول درمان زانو و پای خود را قدری بالا نگه دارد تا ورم آن بتدریج کم شود.