ایمپینجمنت ( خوانده میشود ایم- پینج- منت) Impingement یکی از شایعترین علل درد شانه در بالغین است. بسیاری از کسانی که از درد شانه ناراحت هستند در واقع ایمپینجمنت یا گیر شانه دارند.
علت و مکانیسم سندرم ایمپینجمنت
علت ایمپینجمنت یا گیر شانه همانطور که از اسم آن پیدا است گیر کردن تعدادی تاندون در ناحیه شانه بین دو استخوان است. به بیان دیگر وقتی دو استخوان به یکدیگر نزدیک می شوند تاندون خاصی بین آنها گیر کرده و فشرده می شود و این فشرده شدن تاندون ایجاد درد می کند. گاهی اوقات این تاندون ممکن است آنچنان فشرده شود که پاره شود.
دو استخوان ذکر شده یکی سر استخوان بازو و دیگری زائده آکرومیون ( که جرئی از استخوان کتف یا اسکاپولا بوده و در بالای سر استخوان بازو قرار میگیرد) است.
معمولاً این دو استخوان وقتی به یکدیگر نزدیک می شوند که فرد سعی می کند دست خود را بالای سرش ببرد. به بیان دیگر سعی می کند کل اندام فوقانی را به بالا ببرد. در این حالت دو استخوان ذکر شده به یکدیگر نزدیکتر شده و فاصله آنها کم می شود.
بطور طبیعی از بین این دو استخوان، تاندونی عبور می کند و بین تاندون و آکرومیون کیسه نازکی حاوی مایع زلالی است که به این کیسه بورس میگویند. بورس موجب میشود اصطکاک زیادی بین تاندون و آکرومیون بوجود نیاید.
میدانیم که تاندون ها بافت هایی هستند که حد فاصل و رابط بین عضلات و استخوان هستند. به بیان دیگر عضلات موقعی که می خواهند به استخوانی متصل شوند تا بتوانند آنرا حرکت دهند جنسشان عوض شده و به تاندون تبدیل می شوند. در ناحیه شانه دسته ای از عضلات به نام روتاتور کاف Rotator cuff وجود دارند.
این عضلات از یک طرف به استخوان کتف ( اسکاپولا) متصل شده و از طرف دیگر به توسط تاندون مشترکشان به کمی پایینتر از سر استخوان بازو متصل می شوند. این عضلات مانند یک چادر یا یک سرپوش دورتا دور سر استخوان بازو را احاطه می کنند.
با انقباض این عضلات سر استخوان بازو در محل خود ( حفره گلنوئید) پایدار می شود. ( یادآوری می شود که مفصل شانه از دو استخوان تشکیل شده است که با یکدیگر مفصل می شوند. سر استخوان بازو از یک طرف و حفره گلنوئید از طرف دیگر).
به بیان دیگر انقباض این عضلات موجب می شود سر استخوان بازو در حفره گلنوئید فشرده شده و مفصل شانه محکم و پایدار شود. این عضلات همچنین کمک می کنند تا بازو به بالا برود یا بچرخد.
بیماری ایمپینجمنت شانه وقتی ایجاد میشود که تاندون های روتاتور کاف بخصوص تاندون سوپرااسپیناتوس بین زائده آکرومیون و سر استخوان بازو گیر میکند و بر اثر آسیب هایی که به آن وارد میشود علائم بیماری تظاهر میکنند.
شیوع سندرم ایمپینجمنت
این ناراحتی در ورزشکاران جوان بخصوص در ورزش هایی مثل شنا، بیس بال و تنیس که دست بالای سر میرود زیاد دیده میشود.
در کسانی هم که به خاطر شغل خود دست خود را زیاد بالای سرشان میبرند مثل نقاشی ساختمان یا کارگران ساختمانی، زیاد دیده میشود. گاهی اوقات یک حرکت نابجای اندام فوقانی یا یک ضربه هم میتواند این ناراحتی را ایجاد کند.
علائم درد شانه به علت ایمپینجمنت
معمولاً در ابتدا علائم خفیف بوده و بیمار بدنبال درمان نمیرود ولی بعد از مدتی شدت میگیرد. این علائم ممکن است به شکل های زیر ظاهر شود :
- درد خفیف شانه که ممکن است در استراحت یا در حین فعالیت باشد
- دردی که از جلوی شانه به بازو تیر میکشد
- درد شدید فقط در موقع بالا بردن دست و یا جلو بردن دست برای اینکه چیزی را برداریم یا جابجا کنیم
- درد در ورزش هنگام پرتاب کردن توپ
- وقتی بیمار دستش را از کنار بالا میاورد در ابتدای بالا آوردن دست، شانه درد ندارد. وقتی دست به حالت نزدیک به افقی میرسد دردناک میشود و بالاتر از آن هم مجددا درد از بین میرود. پس درد در یک محدوده یا قوس محدود و مشخصی وجود دارد به همین خاطر به این بیماری سندرم قوس دردناک Painful arc syndrome هم میگویند.
در این بیماری قسمت جلوی شانه حساس است و اگر آنجا را با انگشت فشار دهیم درد میگیرد. وقتی دست را از حالتی که بالا است به پایین هم میاوریم درد ایجاد میشود. بعد از مدتی بردن دست به پشت سر یا پشت کمر هم دردناک میشود.
بتدریج که بیماری پیشرفت میکند درد در شب هم وجود خواهد داشت. بعد از مدتی از گذشت بیماری محدودیت حرکتی شانه هم بوجود میاید یعنی اندام فوقانی خوب نمیتواند به بالا برود.
در حالات شدید محدودیت حرکت مفصل شانه در همه جهات بوجود میاید. با مزمن شدن بیماری عضلات شانه ضعیف و لاغر میشوند.
تشخیص سندرم ایمپینجمنت شانه
معاینه به توسط پزشک، انجام رادیوگرافی ساده و یا ام آر آی میتواند به تشخیص کمک کند.
درمان غیر جراحی درد شانه به علت ایمپینجمنت
درمان جراحی درد شانه به علت ایمپینجمنت
آرتروسکوپ یک لوله فلزی توخالی به اندازه تقریبی یک نی است ( منظور نی هایی است که برای نوشیدن مایعات از آنها استفاده میشود).
در یک انتهای این لوله فلزی یک دوربین فیلمبرداری بسیار دقیق قرار گرفته است و در درون لوله تعداد زیادی عدسی وجود دارد. پزشک متخصص ارتوپد از طریق یک شکاف چند میلیمتری این لوله را از جلوی شانه وارد فضای مفصلی کرده و سپس تصاویر تهیه شده توسط دوربین به یک مانیتور با وضوح بالا منتقل میشود تا پزشک معالج بتواند تصاویر داخل شانه را روی مانیتور ببیند.
یک منبع نور پرقدرت از طریق همان لوله نور کافی را برای دیدن داخل مفصل در اختیار میگذارد. از طریق یک شکاف دیگر در مفصل شانه، لوله باریک دیگری وارد میشود تا از طریق آن مقداری مایعات به داخل مفصل فرستاده شود.
هدف از این کار یکی اینست که مایع کدر داخل شانه خارج شده و یک مایع شفاف و زلال جای آنرا بگیرد تا داخل مفصل بهتر دیده شود و دلیل دیگر افزایش حجم داخل مفصل است تا به این طریق اجزای آن بیشتر از هم فاصله گرفته و بهتر دیده شوند و فضا برای حرکت آرتروسکوپ در مفصل نیز مهیا شود.
پزشک معالج میتواند بسیاری از قسمت های داخل شانه را از طریق آرتروسکوپ ببیند و بیماری ها و ضایعات آنرا تشخیص دهد و یا از طریق شکاف کوچک دیگری در شانه ابزارهای جراحی خاصی را به داخل مفصل فرستاده و از طریق آنها اقدام به درمان جراحی بعضی از ضایعات درون مفصلی کند.
در ایمپینجمنت شانه با استفاده از ابزارهای خاصی قسمتی از سطح زیرین زائده آکرومیون تراشیده میشود تا فضای برای حرکت تاندون روتاتور کاف بیشتر شود. همچنین اگر خود تاندون آسیب دیده باشد، قسمت های پاره شده و زیادی آن که موجب گیر میشود خارج شده و اگر امکان ترمیم باشد ترمیم صورت میگیرد.
در تصویر سمت راست تراشیدن زیر آکرومیون و در تصویر سمت چپ برداشتن قسمتی از آکرومیون به توسط آرتروسکوپ دیده میشود
بازپروری شانه بعد از جراحی ایمپینجمنت
بعد از جراحی، اندام فوقانی برای مدتی به گردن آویزان شده و استراحت میکند. بعد از چند روز حرکات نرمشی شانه برای بدست آوردن دامنه حرکتی و بعد از آن نرمش هایی برای تقویت عضلات شانه انجام میشود. معمولاً بین دو تا چهار ماه طول میکشد تا درد بیمار از بین رفته و دامنه حرکتی شانه بهبود یابد.