مفصل آکرومیوکلاویکولار Acromioclavicular joint مفصل بین استخوان ترقوه و استخوان کتف در ناحیه شانه است. دو سر استخوان‌هایی که این مفصل را درست می‌کنند در سطح مفصلی، پوشیده از غضروف است ولی این مفصل خاصیت دیگری هم دارد.
بین استخوان‌ها یک بافت شبیه منیسک زانو یا دیسک بین مهره‌های کمری هم وجود دارد. اگر در بالای شانه خود انتهای خارجی استخوان ترقوه را لمس کنید دست شما بر روی مفصل آکرومیوکلاویکولر قرار گرفته است. در هنگامی که شما دست خود را به بالای سر خود می‌برید و با بالا رفتن شانه این مفصل حرکت می‌کند.
ساییدگی یا آرتروز در هر مفصلی ابتدا با خراب شدن غضروف آن مفصل شروع می‌شود. ساییدگی و آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار هم از این قاعده مستثنی نیست.
غضروف این مفصل معمولاً به علت فشارهایی که در طول زندگی به علت کار شدید و یا بلند کردن اجسام سنگین به مفصل وارد می‌شود به تدریج خاصیت خود را از دست می‌دهد و خراب می‌شود.
در افرادی که به علت شغلشان مجبورند دست‌های خود را بالای سر نگه دارند و یا اشیاء سنگین را بلند کنند و در کسانی که ورزش‌های رزمی انجام می‌دهند یا زیاد بر روی شانه خود زمین می‌خورند این خراب شدن مفصل زودتر ایجاد می‌شود. ورزش‌های پرتابی مانند راگبی یا پرتاب دیسک، چکش یا نیزه، وزنه برداری و کشتی هم می‌تواند فشار زیادی به این مفصل وارد کند.
به این روند خراب شدن دژنرسانس Degeneration میگویند. گاهی هم علت خراب شدن غضروف این مفصل یک ضربه شدید ناشی از حادثه است که موجب تخریب غضروف می‌شود.
همراه با این تغییرات، منیسک این مفصل هم خراب شده و خاصیت الاستیک خود را از دست می‌دهد. مجموعه این تغییرات وضعیتی را به وجود میاورد که موجب بروز علائم آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار می‌شود.
علائم آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار
علائم ساییدگی این مفصل مانند علائم ساییدگی در دیگر مفاصل بدن است. درد و خشکی مفصل از مهم‌ترین علائم این بیماری است. درد معمولاً در بالای شانه احساس می‌شود و می‌تواند به کتف و یا قاعده گردن انتشار پیدا کند.
معمولاً دامنه حرکتی شانه تغییری نمی‌کند. گاهی اوقات بیماران ذکر می‌کنند که در حین حرکت دادن شانه، مفصل گیر می‌کند و صدا می‌دهد.
این علائم به خصوص موقعی تشدید می‌شود که فرد می‌خواهد دستش را به بالای سر یا طرف مقابل بدن خود ببرد مثلاً در حین شانه زدن موهای سر، یا وقتی فرد می‌خواهد کیف پولش را از جیب پشت شلوارش خارج کند.
در آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار درد ممکن است در حین خوابیدن روی شانه مبتلا افزایش پیدا کند و این وضعیت می‌تواند موجب شود بیمار شب‌ها به علت درد از خواب بیدار شود.
در نگاه به شانه معمولاً بالای شانه در جایی که مفصل آکرومیوکلاویکولر وجود دارد برجستگی دیده می‌شود که در شانه مقابل نیست. فشار دادن به مفصل معمولاً شدت درد را افزایش می‌دهد.
برای تایید تشخیص این بیماری، معاینه بخصوصی وجود دارد به این صورت که از بیمار خواسته می‌شود دست طرف مبتلا را بر روی شانه طرف مقابل بگذارد. سپس پزشک بازوی بیمار را به تنه وی نزدیک‌تر می‌کند. با این کار شدت درد بیمار افزایش پیدا می‌کند.
آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار بسیار شایع بوده بطوریکه علائم رادیولوژیک آن در نیمی از افراد مسن دیده می‌شود ولی البته اکثر این افراد علائمی از بیماری را نشان نمی‌دهند و مشکلی ندارند. تعداد کمی از آن‌ها دچار علائم ذکر شده می‌شوند.
آرتروز این مفصل می‌تواند همراه با پارگی‌های لابروم یا پارگی یا ایمپینجمنت روتاتور کاف باشد و تشخیص را کمی مشکل کند.
تشخیص آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار
تشخیص این بیماری معمولاً با استفاده از رادیوگرافی ساده شانه داده می‌شود. در مراحل ابتدایی بیماری که هنوز علائم رادیولوژیک ایجاد نشده اند ممکن است از ام آر آی برای کمک به تشخیص استفاده شود.
درمان آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار
اولین قدم در درمان آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار اقدامات غیر جراحی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از
- امتناع از انجام فعالیت‌هایی که شدت درد را افزایش می‌دهند
- گرم نگه داشتن موضع درد
- استفاده از داروهای ضد التهاب مانند بروفن
- در صورت عدم پاسخ به اقدامان ذکر شده پزشک معالج ممکن است از تزریق داروهای حاوی کورتیکوسترویید در مفصل آکرومیوکلاویکولر استفاده کند
در صورتیکه روش‌های بالا نتوانست درد و ناراحتی بیمار را بهبود دهد نیاز به عمل جراحی وجود دارد.
روش جراحی به این صورت است که مقداری از استخوان ترقوه در محل مفصل آکرومیوکلاویکولر برداشته می‌شود. هدف از این کار ایجاد فاصله بین دو استخوانی است که مفصل را درست کرده‌اند.
با ایجاد این فاصله، دو انتهای استخوان حین حرکت دادن دست کمتر به هم ساییده می‌شوند و در نتیجه درد بیمار هم کمتر می‌شود. این عمل جراحی را می‌توان به صورت باز و یا با استفاده از آرتروسکوپ انجام داد.
بعد از جراحی آرتروسکوپیک حرکات و نرمش‌های شانه بعد از چند روز شروع می‌شوند. در جراحی باز دست به گردن آویزان شده و حرکات آن بعد از سه هفته شروع می‌شود.
هدف از انجام این نرمش‌ها بدست آوردن دامنه حرکتی مطلوب و تقویت عضلات شانه است. معمولاً بیماران می‌توانند بعد از دو تا سه ماه به فعالیت‌های معمولی و ورزشی برگردند.