اختلاف طول اندام ها یا Limb Length Discrepancy به وضعیتی میگویند که در آن طول کل اندام تحتانی در دو طرف با یکدیگر متفاوت باشد یا به عبارتی کوتاهی پا در یک طرف وجود داشته باشد.
اختلاف طول دو اندام فوقانی معمولا مشکل خاصی برای فرد به وجود نمیاورد ولی در اندام تحتانی این طور نیست.
بسیاری اوقات در افراد عادی هم، طول اندام های تحتانی ( چیزی که در زبان مردم به آن پا گفته میشود- در ارتوپدی منظور از پا قسمتی از اندام تحتانی است که پایین تر از مچ قرار گرفته است) ممکن است حتی تا حد یک و نیم سانتیمتر هم با یکدیگر متفاوت باشند، بدون اینکه فرد لنگش داشته باشد و یا حتی متوجه کوتاهی شود. کوتاهی پا بیش از این حد نیاز به درمان دارد.
علل کوتاهی پا و اختلاف طول اندام ها
مهمترین علل کوتاهی پا و متفاوت بودن طول اندام ها عبارتند از :
شکستگی قبلی
اگر استخوان ران یا ساق شکسته شده در وضعیت نامناسب و کوتاه جوش بخورد کوتاهی پا در طرف شکسته شده ایجاد شده و طول اندامها غیر یکسان میشود.
اگر بدنبال ضربه و یا شکستگی در دوران بچگی، صفحه رشد استخوان ران یا ساق آسیب ببیند، ممکن است آن استخوان خوب رشد نکند و کوتاه تر از استخوان طرف مقابل باقی بماند و در نتیجه کوتاهی پا ایجاد شود.
گاهی در بچه ها استخوان ران بعد از شکستگی و جوش خوردن دچار افزایش رشد میشود که ممکن است نتیجه آن بلندتر شدن ران طرف آسیب دیده و در نتیجه کوتاهی پا بصورت نسبی در طرف مقابل شود.
عفونت استخوان
عفونت استخوانی و یا التهاب مفصلی در زمان کودکی ممکن است موجب اختلاف طول اندام ها در سنین بالاتر و در نتیجه کوتاهی پا شود.
مکانیسم این کوتاهی در استخوان معمولا آسیب دیدن صفحه رشد در اثر عفونت است.
بیماری های مادرزادی
بعضی بیماراری های مادرزادی مانند نوروفیبروماتوز، اگزوستوز متعدد و یا بیماری اولیر میتواند موجب کوتاهی پا و اختلاف طول اندام ها شود.
بیماری های عصبی و عضلانی
بعضی بیماری های عصبی یا عضلانی مانند ابتلاء قبلی به فلج اطفال میتواند موجب کوتاهی پا و اختلاف طول اندام ها شود
تشخیص کوتاهی پا و اختلاف طول اندام ها
پزشک معالج با اندازه گیری طول نقطه خاصی از لگن تا مچ پا و مقایسه این مقدار در دو طرف میتواند تا حدودی کوتاهی پا و اختلاف طول اندام های تحتانی را متوجه شود.
اندازه گیری دقیق تر این اختلاف طول با استفاده از نوع خاصی از رادیوگرافی به نام اسکنوگرام Scanogram است.
علائم کوتاهی پا و اختلاف طول اندام ها
کوتاهی پا تا دو سانتیمتر معمولا علامتی ایجاد نمیکند و فرد غالبا متوجه آن نمیشود. اختلافی در حدود سه تا چهار سانتیمتر در یک فرد بالغ میتواند موجب لنگش و مصرف انرژی بیشتر در حین راه رفتن شود.
کوتاهی پا و اختلاف طول اندام های تحتانی میتواند زمینه را برای کمردرد فراهم کند.
درمان کوتاهی پا چیست
اگر دو اندام طول متفاوتی داشته باشند چگونه درمان میشوند.
اگر کوتاهی پا در حد یک اینچ یعنی ۲.۵ سانتیمتر باشد درمان بصورت اضافه کردن یک کفی به زیر پاشنه پا در داخل یا زیر کفش است. طول های بیشتر ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشند.
از روش های جراحی گوناگونی برای اصلاح کوتاهی پا و اختلاف طول اندام های تحتانی استفاده میشود که عبارتند از :
اپی فیزیودز
یکی از روش های درمان کوتاهی پا در نوجوانان اپی‌فیزیودز است. در جراحی اپی فیزیودز پزشک جراح، صفحه رشد استخوان طرف سالم را تخریب میکند. نتیجه این است که رشد طرف عمل شده کمتر از طرف کوتاه شده و بعد از مدتی طول هر دو اندام یکسان میشود.
در این روش باید به دقت محاسبه شود که عمل جراحی تخریب صفحه رشد، در چه سنی انجام شود تا وقتی که رشد قدی فرد در پایان دوران بلوغ پایان یافت طول هر دو اندام یکسان شود.
البته ممکن است با تمام دقتی که در محاسبه به عمل میاید طول اندام عمل شده کمی بلندتر بماند و یا حتی کوتاهتر شود. مشکل دیگر این نوع عمل جراحی اینست که طول طرف سالم را کم میکند و در واقع قد فرد را کمی کوتاه میکند.
کوتاه کردن استخوان دیگر
روش دیگر درمان کوتاهی پا که معمولاً در بزرگسالان انجام میشود خارج کردن قسمتی از استخوان طرف سالم و در نتیجه کوتاه کردن طول طرف سالم است. در این روش هم در واقع قد فرد کمی کوتاهتر شده است. همچنین ممکن است عضلات طرف عمل شده قدری ضعیف تر شوند.
بلند کردن استخوان کوتاه شده
روش دیگر درمان کوتاهی پا، بلند کردن طول استخوان کوتاه است. بدین صورت که ابتدا قسمتی از استخوان را که قصد بلند کردن طول آن را دارند برش میدهند.
سپس به توسط دستگاهی به نام اکسترنال فیکساتور یا ایلیزاروف دو طرف استخوان شکسته شده را به آرامی از هم دور میکنند. حدود روزی یک میلیمتر یا ماهی یک اینچ.
به تدریج که استخوان ها از هم دور میشوند بین آنها غضروف ساخته میشود و به تدریج غضروف تبدیل به استخوان میشود.
بعد از اینکه استخوان ها به اندازه لازم از هم دور شدند دستگاه تا مدت دیگری باقی میماند تا غضروف بوجود آمده کاملاً تبدیل به استخوانی سفت و محکم شود.
این مدت معمولا سه ماه به ازای هر یک سانتیمتر اضافه شدن طول است. بعد از سپری شدن این زمان دستگاه از پای بیمار خارج میشود.
البته این زمان بستگی به عوامل متعددی مثل سن بیمار، وضعیت سلامتی عمومی وی و عدم مصرف سیگار دارد.
از عوارض مهم این عمل جراحی عفونت در اطراف محل عمل و خشکی و محدودیت حرکت مفاصل اطراف استخوان است.
شرط لازم برای موفقیت این عمل جراحی، مراجعه منظم به پزشک معالج، تمیز کردن مرتب و دقیق اندام و دستگاه، تنظیم دقیق دستگاه روزی چند مرتبه و شرکت در یک برنامه بازپروری دقیق و منظم است.