کیست بیکر یا کیست زانو یک توده پر از مایع است که در پشت زانو تشکیل میشود. این کیست به دلیل تجمع مایع مفصلی یا همان مایع سینوویال در پشت زانو و درون کیسه‌ای به نام بورسا به وجود می‌آید.
مایع سینوویال، که وظیفه کاهش اصطکاک و روان‌سازی مفصل را دارد، در حالت عادی در داخل مفاصل تولید میشود، اما در شرایطی خاص ممکن است بیش از حد تولید شود و به تشکیل کیست زیر زانو منجر گردد.
به ناحیه پشت زانو ناحیه پوپلیتئال Popliteal area هم میگویند و به همین خاطر نام دیگر این کیست، کیست پوپلیتئال است. ویلیام بیکر اولین کسی بود که این بیماری را توضیح داد.
علل کیست بیکر
تقریبا هر عاملی که موجب تورم زانو و افزایش مقدار مایع مفصلی زانو شود میتواند ایجاد کیست بیکر کند. استئوآرتریت یا آرتروز زانو و روماتیسم مفصلی زانو هر دو میتوانند این کیست را ایجاد کنند.
وقتی که به هر علتی مقدار مایع مفصل زانو زیاد میشود فشار داخل مفصل افزایش یافته و میتواند این مایع را به پشت کپسول مفصلی رانده و کپسول مفصل زانو را در ناحیه پشت برجسته کند.
مهمترین علل کیست پشت زانو عبارتند از:
آرتروز (استئوآرتریت)
آرتروز یکی از شایع‌ترین علل کیست بیکر زانو است. این بیماری که معمولاً در افراد مسن‌تر رخ می‌دهد، باعث ساییدگی و تخریب تدریجی غضروف مفاصل میشود.
به دلیل این تخریب، بدن به تولید مایع سینوویال بیشتری پاسخ می‌دهد تا مفصل را روان‌تر کند، اما تجمع این مایع در زانو میتواند به تشکیل کیست زانو منجر شود. استئوآرتریت زانو معمولاً با علائمی مانند درد، خشکی و تورم در زانو همراه است.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب مفاصل میشود. این التهاب منجر به تولید بیش از حد مایع سینوویال در زانو میشود و در نتیجه، ممکن است کیست بیکر شکل بگیرد.
افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید معمولاً درد و تورم شدیدی در مفاصل خود تجربه می‌کنند که میتواند به تشدید کیست زانو کمک کند.
آسیب به زانو
آسیب‌های زانو مانند پارگی منیسک یا آسیب به لیگامان‌های زانو نیز میتوانند منجر به تشکیل کیست بیکر شوند.
این آسیب‌ها باعث التهاب و تولید اضافی مایع سینوویال می‌شوند که در نهایت به تشکیل کیست در پشت زانو منجر می‌گردد. ورزشکاران و افرادی که فعالیت‌های بدنی شدید انجام می‌دهند بیشتر در معرض این نوع آسیب‌ها هستند.
التهاب‌های مزمن مفصل
هرگونه التهاب مزمن در مفصل زانو، از جمله نقرس یا التهاب‌های دیگر، میتواند منجر به تولید بیش از حد مایع سینوویال شود. این التهاب‌ها معمولاً با درد و تورم همراه هستند و ممکن است به مرور زمان کیست زانو ایجاد شود.
عفونت‌های مفصل
در موارد نادر، عفونت‌های مفصل (آرتریت عفونی) نیز میتوانند به تشکیل کیست بیکر زانو منجر شوند. این عفونت‌ها باعث تحریک و التهاب شدید مفصل زانو شده و منجر به افزایش تولید مایع سینوویال می‌شوند.
تغییرات ساختاری در زانو
در برخی افراد، به دلیل تغییرات ساختاری در مفصل زانو، مانند تغییر در شکل یا عملکرد مفصل، ممکن است تولید مایع سینوویال افزایش یابد و در نتیجه کیست بیکر ایجاد شود.
علائم کیست زانو چیست
شایع‌ترین علامت کیست زانو، وجود یک توده یا تورم در پشت زانو است. این تورم ممکن است به اندازه یک تخم‌مرغ بزرگ باشد و به راحتی قابل مشاهده یا لمس باشد. این برجستگی وقتی که فرد زانویش را کاملا صاف و مستقیم نگه میدارد بیشتر به چشم میخورد.
درد زانو
کیست بیکر در غالب اوقات بدون درد است ولی در مواردی ممکن است با قدری درد در پشت زانو همراه باشد. فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، نشستن یا خم کردن زانو میتوانند درد را تشدید کنند.
محدودیت حرکتی
کیست بیکر میتواند باعث محدودیت در دامنه حرکتی زانو شود. افراد ممکن است احساس کنند که نمی‌توانند زانوی خود را به طور کامل خم کنند یا صاف کنند. این محدودیت حرکتی معمولاً به دلیل وجود تورم و فشار ناشی از کیست است.
احساس کشش یا فشار در پشت زانو
افراد مبتلا به کیست بیکر ممکن است احساس کشش یا فشار در ناحیه پشت زانو داشته باشند. این احساس معمولاً با حرکت یا فعالیت افزایش می‌یابد و میتواند آزاردهنده باشد.
صداهای غیرعادی (کلیک یا تق تق)
در برخی موارد، افراد ممکن است صدای کلیک یا تق تق را هنگام حرکت زانو احساس کنند. این صداها معمولاً ناشی از حرکت غیرطبیعی زانو به دلیل وجود کیست است و ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد.
احساس ناپایداری
کیست بیکر زانو ممکن است باعث احساس ناپایداری در زانو شود، به‌ویژه هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی یا حرکات چرخشی. این احساس ناپایداری ممکن است به دلیل فشار و محدودیت حرکتی ناشی از کیست باشد.
عوارض ناشی از کیست پشت زانو
اگر کیست بیکر بزرگ شود یا به طور ناگهانی پاره شود، ممکن است علائم شدیدتری را به همراه داشته باشد. در این موارد، مایع موجود در کیست میتواند به ناحیه پایین ساق نشت کند و باعث بروز درد شدید و تورم در آن ناحیه شود. این وضعیت میتواند به‌عنوان یک مشکل حاد در نظر گرفته شود و نیاز به درمان فوری داشته باشد.
روش‌های تشخیص کیست بیکر زانو
پزشک با بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی کار خود را آغاز می‌کند. در این مرحله، پزشک به دنبال علائم قابل مشاهده مانند تورم در ناحیه پشت زانو می‌گردد.
او ممکن است از بیمار بخواهد که زانو را در حالت‌های مختلف خم کند تا وضعیت حرکتی و وجود هرگونه درد یا محدودیت حرکتی را ارزیابی کند. همچنین پزشک ممکن است به بررسی نقاط حساس در ناحیه زانو بپردازد.
اگرچه اشعه ایکس به‌طور مستقیم کیست بیکر را نشان نمی‌دهد، اما ممکن است برای تشخیص وجود سایر مشکلات استخوانی یا آسیب‌های مفصلی استفاده شود.
در برخی موارد، پزشک میتواند با استفاده از اشعه ایکس به بررسی تغییرات ساختاری مفصل زانو بپردازد که میتواند به تشخیص علت تجمع مایع کمک کند.
ام‌آر‌آی یکی از بهترین و دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص کیست زانو است. این روش تصویربرداری به پزشک این امکان را می‌دهد تا به‌وضوح ناحیه پشت زانو و ساختارهای اطراف آن را مشاهده کند.
ام‌آر‌آی میتواند به‌وضوح کیست و همچنین وضعیت دیگر بافت‌ها و مفاصل را نشان دهد، به‌ویژه در مواردی که کیست به سایر آسیب‌ها مرتبط است.
اولتراسوند نیز میتواند برای تشخیص کیست بیکر مورد استفاده قرار گیرد. این روش غیرتهاجمی به پزشک این امکان را می‌دهد که وضعیت کیست و مایع اطراف آن را به‌طور زنده مشاهده کند.
اولتراسوند به‌ویژه برای ارزیابی کیست‌ها در ناحیه زانو مؤثر است و میتواند به تعیین اندازه و ویژگی‌های کیست کمک کند.
روش‌های درمان کیست بیکر
درمان کیست بیکر به شدت علائم و علل زمینه‌ای آن بستگی دارد و میتواند شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی باشد. مهمترین روش های درمانی عبارتند از
روش‌های درمان کیست زانو بدون جراحی
- در مرحله اولیه درمان، پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که بیمار فعالیت‌های فیزیکی خود را محدود کند و از انجام حرکات شدید که ممکن است درد را تشدید کند، پرهیز کند. استراحت میتواند به کاهش تورم و درد کمک کند.
- استفاده از داروهای غیر استروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن میتواند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند. این داروها به ویژه در مواردی که التهاب مفصل زانو شدید است، مؤثر هستند.
- فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان کیست زانو است. فیزیوتراپیست‌ها برنامه‌های ورزشی خاصی را برای تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود دامنه حرکتی آن طراحی می‌کنند. این تمرینات میتوانند به کاهش فشار روی زانو و بهبود عملکرد کمک کنند.
- استفاده از کمپرس یخ بر روی ناحیه آسیب‌دیده میتواند به کاهش تورم و درد کمک کند. همچنین در برخی موارد، گرما میتواند به تسکین درد و بهبود گردش خون کمک کند.
- در مواردی که علائم شدید باشد، پزشک ممکن است برای درمان کیست پشت زانو تزریق استروئید به داخل مفصل را توصیه کند. این تزریق میتواند به کاهش التهاب و درد کمک کند و در نتیجه فشار را بر روی کیست کاهش دهد.
روش‌های جراحی کیست پشت زانو
اگر درمان‌های غیرجراحی نتوانند علائم را بهبود ببخشند یا اگر کیست بیکر بزرگ شده و باعث بروز مشکلاتی شود، جراحی ممکن است ضروری باشد. روش‌های جراحی شامل:
- آرتروسکوپی یک روش کم‌تهاجمی است که در آن یک دوربین کوچک به داخل زانو وارد میشود. پزشک میتواند کیست بیکر را مشاهده کند و در صورت لزوم، مایع تجمع یافته را تخلیه کند یا بافت‌های آسیب‌دیده را ترمیم کند.
- در مواردی که کیست پشت زانو به علت پارگی منیسک یا آسیب‌های دیگر ایجاد شده باشد، پزشک ممکن است تصمیم به برداشتن قسمت آسیب‌دیده منیسک بگیرد. این عمل میتواند به کاهش فشار روی زانو و جلوگیری از عود کیست کمک کند.
- در برخی موارد، اگر کیست به بافت‌های دیگر آسیب رسانده باشد، پزشک ممکن است اقدام به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کند.