تنگی کانال نخاعی کمر یکی از بیماری‌های شایع در ناحیه ستون فقرات است که به دلیل کاهش فضای کانال نخاعی در قسمت کمری ستون فقرات ایجاد میشود. این وضعیت می‌تواند باعث فشار بر روی نخاع و عصب‌های اطراف آن گردد و منجر به بروز علائم ناخوشایند و کاهش کیفیت زندگی فرد مبتلا شود.
تنگی کانال نخاعی کمر معمولاً در افراد مسن‌تر مشاهده میشود، اما می‌تواند در سنین جوان‌تر نیز رخ دهد. عواملی مانند پیری، آسیب‌های تکراری، تغییرات دیسک‌های بین‌مهره‌ای، و ایجاد استخوان‌های اضافی می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند.
شناخت دقیق از این بیماری، علل و روش‌های تشخیص و درمان آن می‌تواند به بهبود وضعیت بیماران و کاهش تاثیرات منفی آن کمک شایانی کند.
مکانیسم بروز تنگی کانال نخاعی کمری چیست
تنگی کانال نخاعی کمری به دلیل کاهش فضای موجود در کانال نخاعی و فشرده شدن نخاع و عصب‌های اطراف آن رخ می‌دهد.
این کاهش فضای کانال نخاعی می‌تواند ناشی از چندین عامل همزمان باشد که در فرآیند پیری و تغییرات ساختاری ستون فقرات نقش دارند. یکی از اصلی‌ترین مکانیسم‌های بروز این بیماری کاهش ارتفاع دیسک است که بدنبال آن فضای کانال نخاعی کاهش می‌یابد.
در حقیقت این بیماری معمولاً در افراد بالای ۶۰-۵۰ سال دیده میشود. در مرد و زن شیوع یکسانی دارد ولی معمولاً در خانم ها با علائم بیشتری بروز کرده و بیشتر نیاز به درمان پیدا میکند.
شروع این بیماری با پیر شدن دیسک بین مهره ای است. با افزایش سن، دیسک بین مهره ای محتوای آب خود را از دست داده و چروکیده و کوچک میشود. کاهش ارتفاع دیسک موجب میشود مهره ها به یکدیگر نزدیک تر شوند و این نزدیک شدن مهره ها دو مشکل را ایجاد میکند.
یکی اینکه سوراخ یا دهانه ای که بین دو مهره مجاور هم و در دو طرف آنها قرار دارد تنگ میشود. این دهانه ها محل خروج ریشه های عصبی از نخاع هستند. پس به این اعصاب فشار وارد میشود. مشکل دیگر اینست که با نزدیکتر شدن مهره ها به هم فشار بیشتری به مفاصل بین مهره ها وارد میشود که آنهم به نوبه خود موجب آرتروز و سائیدگی مفصل میشود.
هر مفصلی که سائیده میشود شروع به ساختن استخوان های اضافه در اطراف خود میکند. همچنین لیگامان های اطراف مفصل هم کلفت تر میشوند. مفاصل بین مهره ای هم همین کار را میکنند. این استخوان های اضافی و لیگامان های کلفت شده هم دهانه بین مهره ای و هم کانال نخاع را تنگ تر میکند.
در بعضی افراد کانال نخاعی بصورت مادرزادی تنگ است. این وضعیت در مردان بیشتر دیده میشود و علائم آن معمولاً در سنین ۵۰-۳۰ سالگی بروز میکند.
عوامل ژنتیکی نیز ممکن است در حساسیت فرد به بروز تنگی کانال نخاعی کمر نقش داشته باشند. برخی افراد ممکن است به دلیل ساختارهای اسکلتی ضعیف‌تر یا تغییرات ژنتیکی، بیشتر مستعد این بیماری باشند.
همچنین، سبک زندگی و فعالیت‌های روزانه نیز می‌توانند بر میزان فشار وارد شده به کانال نخاعی تاثیرگذار باشند. به طور کلی، مکانیسم بروز تنگی کانال نخاعی کمر نتیجه تعامل پیچیده‌ای از عوامل ساختاری، بیوشیمیایی و ژنتیکی است که با هم باعث کاهش فضای کانال نخاعی و فشار بر روی نخاع میشوند.
علائم تنگی کانال نخاعی کمر چیست
تنگی کانال نخاعی کمر می‌تواند با مجموعه‌ای از علائم مختلف همراه باشد که بسته به شدت و محل تنگی، ممکن است متفاوت باشند. یکی از رایج‌ترین علائم این بیماری، درد مزمن در ناحیه کمر است که ممکن است به اندام تحتانی نیز انتشار یابد.
این درد معمولاً با حرکت و فعالیت‌های فیزیکی تشدید میشود و در حالت استراحت کاهش می‌یابد. بیماران ممکن است احساس خستگی و ضعف در عضلات پاها داشته باشند که ناشی از فشار بر روی عصب‌های نخاعی است.
یکی دیگر از علائم شایع، بی‌حسی و سوزش در ناحیه پاها است. این علائم معمولاً در دو طرف بدن به صورت همزمان ظاهر میشوند و ممکن است در ناحیه‌های مختلف پا، مانند ران‌ها، ساق‌ها و پاها احساس شوند. بیماران ممکن است همچنین دچار کاهش تعادل و مشکلات در هماهنگی حرکات شوند که می‌تواند خطر سقوط و آسیب‌های بیشتر را افزایش دهد.
در موارد شدیدتر، تنگی کانال نخاعی کمری می‌تواند باعث ضعف عضلانی شود. این ضعف ممکن است به تدریج پیشرفت کرده و باعث کاهش قدرت عضلانی در پاها شود.
بیماران ممکن است با مشکل در انجام فعالیت‌های روزمره مانند پیاده‌روی، پریدن از صندلی یا بلند شدن از زمین مواجه شوند. علاوه بر این، در برخی موارد نادر، تنگی کانال نخاعی کمر می‌تواند باعث مشکلات ادراری و روده‌ای شود که نیاز به توجه فوری پزشکی دارد.
علاوه بر این، بیماران ممکن است دچار خستگی مزمن و کاهش استقامت شوند. فشار مداوم بر روی نخاع و عصب‌ها می‌تواند منجر به کاهش توانایی بدن در تحمل فعالیت‌های روزانه شود.
در برخی موارد، بیماران ممکن است تغییراتی در حس لمسی و حرکتی در پاها تجربه کنند که می‌تواند کیفیت زندگی آنها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. به طور کلی، علائم تنگی کانال نخاعی کمر می‌توانند گسترده و متنوع باشند و نیاز به تشخیص و درمان مناسب دارند.
درد ناشی از تنگی کانال نخاعی کمری در نشستن و خم شدن به جلو کمتر میشود. در خم شدن به جلو و نشستن فضای بین مهره ای یعنی همان دهانه ای که ذکر کردیم باز تر شده فشار روی عصب کمتر میشود پس علائم بیمار در این حالات کاهش پیدا میکند.
روش‌های تشخیص تنگی کانال نخاعی کمر
تشخیص تنگی کانال نخاعی کمر معمولاً با بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی آغاز میشود. پزشک ممکن است از بیمار درباره علائم تجربه شده، مدت زمان بروز آنها و عواملی که علائم را تشدید یا کاهش می‌دهند، بپرسد.
در معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است قدرت عضلانی، انعطاف‌پذیری و حساسیت پوست پاها را بررسی کند تا میزان تاثیر بیماری بر عصب‌ها و نخاع را ارزیابی نماید.
برای تایید تشخیص، از روش‌های تصویربرداری پزشکی استفاده میشود. ام آر آی یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص تنگی کانال نخاعی کمری است، زیرا تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم، نخاع و عصب‌ها ارائه می‌دهد.
این روش به پزشک کمک میکند تا میزان تنگی و محل دقیق آن را تعیین کند. سی تی اسکن هم می‌تواند برای ارزیابی ساختار استخوانی و میزان تنگی کانال نخاعی کمر استفاده شود.
رادیوگرافی معمولاً برای ارزیابی ساختار کلی ستون فقرات و تشخیص هر گونه تغییرات استخوانی مانند استئوفیت ها و آرتروز بین مهره‌ای استفاده میشود. EMG (الکترومیوگرافی) می‌تواند برای ارزیابی عملکرد عصب‌ها و عضلات و تعیین میزان آسیب عصبی مورد استفاده قرار گیرد.
این روش به تشخیص تفاوت بین تنگی کانال نخاعی کمر و دیگر بیماری‌های مشابه مانند دیسک پروترژ شده کمک میکند.
در برخی موارد، پزشک ممکن است از میلوگرافی برای ارزیابی دقیق‌تر ساختار نخاع و عصب‌ها استفاده کند. این روش شامل تزریق ماده حاجب به داخل کانال نخاعی و عصب‌هاست تا تصاویر بهتری از فضای کانال و فشار بر روی نخاع به دست آید.
استفاده از این روش‌ها به پزشک کمک میکند تا تشخیص دقیق‌تری داشته باشد و برنامه درمانی مناسبی را برای بیمار تدوین کند.
درمان تنگی کانال نخاعی کمر
درمان تنگی کانال نخاعی کمر به شدت علائم و میزان تاثیر بیماری بر کیفیت زندگی بیمار بستگی دارد و می‌تواند شامل روش‌های غیر جراحی و جراحی باشد. در مراحل اولیه و علائم خفیف، روش‌های غیر جراحی معمولاً موثرتر هستند و می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.
درمان تنگی کانال نخاعی کمر. روش های غیر جراحی
یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان غیر جراحی، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت عضلات پشت و شکم کمک کرده و فشار بر روی نخاع را کاهش دهد.
تمرینات کششی و تقویتی می‌توانند انعطاف‌پذیری ستون فقرات را افزایش داده و علائم را کاهش دهند. علاوه بر این، تکنیک‌های ماساژ نیز می‌توانند به کاهش تنش عضلانی و بهبود جریان خون در ناحیه کمر کمک کنند.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) معمولاً برای کاهش التهاب و درد استفاده میشوند. این داروها می‌توانند به کاهش علائم درد مزمن کمک کنند و امکان فعالیت‌های روزمره را برای بیمار افزایش دهند. در برخی موارد، داروهای مسکن قوی‌تر نیز ممکن است تجویز شوند، اما باید با احتیاط مصرف شوند تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.
تزریقات استروئیدی نیز یکی دیگر از روش‌های درمان غیر جراحی هستند که می‌توانند به کاهش التهاب و درد در ناحیه نخاع کمک کنند.
این تزریقات معمولاً به صورت تزریق استروئیدها به داخل کانال نخاعی یا اطراف آن انجام میشود و می‌توانند به طور موقت علائم را کاهش دهند. فیزیوتراپی بصورت گرم کردن و سردکردن نیز می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند و به بهبود عملکرد عضلات کمک نماید.
استفاده بریس های کمر نیز می‌تواند به کاهش فشار بر روی ستون فقرات کمک کند و به تثبیت ناحیه کمر کمک نماید. تغییرات سبک زندگی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ کاهش وزن، اصلاح عادات حرکتی و اجتناب از فعالیت‌های سنگین می‌تواند به کاهش فشار بر روی کانال نخاعی و کاهش علائم کمک کند.
درمان تنگی کانال نخاعی کمر. روش های جراحی
در صورتی که روش‌های غیر جراحی موثر نباشند و علائم به طور قابل توجهی کیفیت زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار دهند، روش‌های جراحی ممکن است ضروری باشند.
هدف از جراحی، افزایش فضای کانال نخاعی و کاهش فشار بر روی نخاع و عصب‌هاست. یکی از رایج‌ترین روش‌های جراحی، لامینکتومی است که در آن بخش‌هایی از استخوان‌ها و بافت‌های نرم که باعث تنگی کانال نخاعی کمر شده‌اند، برداشته میشوند تا فضای بیشتری برای نخاع فراهم شود.
استفاده از ایمپلنت‌ها یا میله‌های فلزی برای تثبیت ستون فقرات نیز ممکن است در برخی موارد لازم باشد، به ویژه اگر تنگی کانال نخاعی کمری به دلیل شکستگی یا ناپایداری ستون فقرات رخ داده باشد.
دیسکوتومی نیز یک روش جراحی دیگر است که در آن دیسک‌های آسیب دیده برداشته شده و فضای کانال نخاعی افزایش می‌یابد. این روش‌ها معمولاً با هدف کاهش علائم و بهبود عملکرد عصبی انجام میشوند.
در برخی موارد، جراحی‌های کم‌تهاجمی نیز می‌توانند موثر باشند. این نوع جراحی‌ها با استفاده از برش‌های کوچک و تکنیک‌های پیشرفته تصویربرداری انجام میشوند و باعث کاهش آسیب به بافت‌های نرم و سریع‌تر بهبود بیمار میشوند.
جراحی‌های کم‌تهاجمی معمولاً با کمترین زمان نقاهت و عوارض همراه هستند و می‌توانند انتخابی مناسب برای بیمارانی باشند که نیاز به کاهش سریع علائم دارند.
پس از جراحی، فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی به عنوان بخشی از فرآیند بهبودی توصیه میشوند تا به بیمار کمک کنند تا قدرت و انعطاف‌پذیری خود را بازسازی کند و از بازگشت تنگی کانال نخاعی کمر جلوگیری نماید. همچنین، رعایت نکات بهداشتی و حرکتی پس از جراحی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا از بهبود کامل و پیشگیری از عود مجدد بیماری اطمینان حاصل شود.
در نهایت، انتخاب روش درمانی مناسب بستگی به شدت علائم، وضعیت کلی بیمار و تشخیص دقیق پزشک دارد. ترکیب روش‌های مختلف درمانی می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار و کاهش تاثیرات منفی تنگی کانال نخاعی کمر کمک شایانی کند.