تنگی کانال نخاع گردن به باریک شدن فضای عبور نخاع در ناحیه گردن گفته میشود که میتواند منجر به فشار بر نخاع و اعصاب گردنی شود. این وضعیت معمولاً ناشی از فرسایش و تغییرات مرتبط با افزایش سن، مانند تحلیل دیسک‌ها و تشکیل خارهای استخوانی، است.
فشار مداوم بر نخاع و اعصاب ممکن است علائمی از قبیل درد گردن، بی‌حسی و ضعف در دست‌ها و بازوها، و در موارد شدیدتر، مشکلات حرکتی و عدم تعادل ایجاد کند. تنگی کانال نخاع گردن میتواند به طور چشمگیری بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد و نیازمند تشخیص و درمان به‌موقع است تا از عوارض بیشتر و آسیب‌های دائمی به نخاع جلوگیری شود.
آناتومی کاربردی
ستون فقرات گردنی از روی هم قرار گرفتن هفت مهره تشکیل شده است. هر مهره از یک جسم مهره تشکیل شده که یک حلقه استخوانی به پشت آن متصل گردیده است (البته آناتومی دو مهره اول گردنی قدری متفاوت است).
بین جسم های مهره های بالایی و پایینی دیسک بین مهره ای قرار گرفته است. دیسک بین مهره ای موجب حرکت مهره ها روی هم شده و نقش جذب کننده شوک های وارده به ستون مهره را هم ایفا میکند.
دیسک بین مهره ای از دو قسمت مرکزی و محیطی تشکیل شده است. قسمت مرکزی به نام نوکلئوس بوده و جذب کننده اصلی شوک های وارده به ستون مهره است و دورادور آن قسمت محیطی است که به آن آنولوس میگویند و در واقع نوکلئوس را حمایت میکند. قسمت نوکلئوس ژلاتینی و قسمت آنولوس مانند رباط است.
علل تنگی کانال نخاع گردن
تنگی کانال نخاع گردن به باریک شدن غیرطبیعی فضای نخاعی در ناحیه گردن گفته میشود که میتواند سبب ایجاد فشار روی نخاع و اعصاب گردنی شود.
در حالت معمولی فضایی که در درون ستون مهره به نخاع اختصاص داده شده یعنی کانال نخاعی بیش از اندازه مورد نیاز نخاع است. در ابتدای تنگ شدن این کانال تا وقتی فشاری به نخاع وارد نشده مشکلی برای بیمار ایجاد نمیشود.
وقتی شدت تنگی بیشتر شده و از اطراف بر روی نخاع فشار وارد شد علائمی ظاهر میشود. این فشار بر روی نخاع و ایجاد مشکلات در آن را میلوپاتی Myelopathy میگویند.
این تنگی اغلب به دلایل متعددی رخ می‌دهد که بیشتر آن‌ها با تغییرات تدریجی و فرسایشی در ساختارهای گردن در ارتباط است. در زیر به مهمترین علل تنگی نخاع گردن می‌پردازیم:
تغییرات دژنراتیو یا فرسایشی
این شایعترین علت تنگی کانال نخاع گردن است. این وضعیت به علت ضربات مکرر و استرس هایی است که در طول عمر بتدریج به ستون مهره وارد شده و آن را فرسوده و خراب میکند.
با افزایش سن، تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات گردنی ایجاد میشود که از مهمترین آن‌ها کاهش ارتفاع دیسک‌ها، بیرون‌زدگی دیسک بین مهره‌ای، و ایجاد استئوفیت‌ها یا خارهای استخوانی در اطراف مهره‌ها است.
دیسک‌های بین مهره‌ای با گذشت زمان آب خود را از دست میدهند، سفت‌تر میشوند و دچار فرسایش میشوند که این امر موجب کاهش فضای کانال نخاعی و فشار بر نخاع و ریشه‌های عصبی میشود.
همچنین، استخوان‌ها و مفاصل گردن در پاسخ به فرسایش و فشارها خارهای استخوانی جدیدی تشکیل میدهند که به مرور زمان میتواند فضای کانال نخاعی را تنگ‌تر کند.
آرتروز و اسپوندیلوز گردنی
آرتروز و اسپوندیلوز گردنی از دیگر علل شایع تنگی کانال نخاع گردن هستند. این وضعیت که به معنای تخریب و فرسایش مفاصل بین مهره‌ای و دیسک‌های گردنی است، میتواند باعث التهاب و تشکیل بافت‌های اضافی شود که به کانال نخاعی فشار وارد می‌کنند.
اسپوندیلوز، به ویژه در ناحیه گردن، معمولاً با ایجاد برجستگی‌های استخوانی (استئوفیت‌ها) همراه است که فضای عبور نخاع را محدود کرده و سبب بروز تنگی کانال میشود.
هرنی دیسک گردن
هرنی یا فتق دیسک گردن زمانی رخ می‌دهد که ماده داخلی دیسک بین مهره‌ای از لایه خارجی آن بیرون بزند و به فضای کانال نخاعی فشار وارد کند. این وضعیت میتواند به طور ناگهانی به دلیل آسیب یا فشار بیش از حد رخ دهد یا به صورت تدریجی در اثر افزایش سن و فرسایش دیسک‌ها به وجود آید.
هرنی دیسک معمولاً باعث تحریک و فشردگی عصب‌های گردنی و ایجاد علائمی مانند درد گردن، بی‌حسی و ضعف در دست‌ها و پاها میشود.
آسیب‌ها و ضربه‌های گردنی
آسیب‌های ناشی از تصادف‌های رانندگی، سقوط، یا ضربه‌های شدید به ناحیه گردن می‌توانند موجب شکستگی، دررفتگی و بی‌ثباتی مهره‌ها شوند که این تغییرات ساختاری می‌توانند باعث کاهش فضای کانال نخاعی گردن شوند. در برخی موارد، تورم ناشی از آسیب نیز میتواند باعث فشردگی موقت یا دائمی نخاع و اعصاب گردد و به تنگی کانال نخاع گردن منجر شود.
تومورها و عفونت‌ها
تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم در ستون فقرات گردنی، گرچه نادر هستند، می‌توانند باعث تنگی کانال نخاع گردن شوند. رشد توده‌های غیرطبیعی در ناحیه گردن میتواند به نخاع و اعصاب فشار آورده و علائم تنگی کانال را به وجود آورد.
همچنین، عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی که به نخاع و مهره‌های گردن حمله می‌کنند می‌توانند با ایجاد التهاب و تورم منجر به تنگی کانال شوند.
ناپایداری ستون مهره
گاهی اوقات به علت ضربات شدید به سرو گردن رباط های اطراف ستون مهره گردنی کشیده شده و یا پاره میشوند. این رباط های آسیب دیده نمیتوانند مهره ها را خوب در کنار هم نگه دارند و در نتیجه مهره ها حرکات اضافی انجام میدهند و به درستی در سر جای خود پایدار نمیمانند.
بیماری هایی مانند روماتیسم مفصلی هم میتواند رباط های اطراف ستون مهره گردنی را شل تر کرده و موجب ناپایداری مهره ها شوند. این ناپایداری و بدنبال آن حرکت نامناسب مهره ها میتواند موجب تنگی کانال نخاع گردن شود.
بیماری‌های مادرزادی
برخی افراد به صورت مادرزادی دارای کانال نخاعی باریک‌تری هستند که این امر آن‌ها را بیشتر در معرض تنگی کانال نخاع گردن قرار می‌دهد. در این موارد، فرد ممکن است با کوچک‌ترین تغییرات دژنراتیو یا آسیب، دچار علائم تنگی کانال گردن شود.
ضخیم شدن لیگامان‌ها
لیگامان‌ها یا رباط‌هایی که مهره‌ها را به هم متصل می‌کنند، به مرور زمان و در پاسخ به فشارها ممکن است ضخیم و سفت شوند. یکی از این رباط‌ها که لیگامان زرد نام دارد، با ضخیم شدن و تشکیل بافت‌های فیبروتیک میتواند باعث کاهش فضای کانال نخاعی و ایجاد فشار بر نخاع گردد.
علائم تنگی کانال نخاع گردن
تنگی کانال نخاع گردن باعث فشردگی نخاع و ریشه‌های عصبی در ناحیه گردن میشود و علائمی متنوع و در برخی موارد جدی را به همراه دارد. این علائم بسته به شدت فشار و محل دقیق تنگی کانال متفاوت بوده و شامل علائم موضعی (در ناحیه گردن) و علائم عصبی (در اندام‌های فوقانی و حتی تحتانی) میشود. در ادامه به بررسی این علائم می‌پردازیم:
درد گردن
یکی از شایعترین علائم تنگی کانال نخاع گردن، درد مزمن در ناحیه گردن است. این درد ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد و به‌ویژه هنگام حرکت دادن گردن یا انجام فعالیت‌های جسمی بیشتر شود. گاهی درد به شانه‌ها و قسمت بالای کمر نیز انتشار پیدا میکند.
بی‌حسی و گزگز
گاهی اوقات تنگی کانال نخاع گردن نه به علت فشار به نخاع که به علت تحت فشار قرار گرفتن ریشه های عصبی است که از ستون مهره گردنی در حال خارج شدن هستند.
فشار بر این اعصاب میتواند موجب احساس درد تیرکشنده در گردن، بالا و پشت قفسه سینه، شانه، بازو، ساعد و دست شده و علائمی بصورت گزگز و خواب رفتگی در اندام فوقانی ایجاد کند. بی‌حسی و گزگز میتواند به صورت متناوب یا دائمی باشد و بسته به شدت فشار تغییر کند.
ضعف عضلانی
تنگی کانال نخاع گردن میتواند باعث ضعف عضلانی در دست‌ها و بازوها شود. افراد ممکن است در انجام کارهای روزمره مانند برداشتن اجسام، نوشتن، یا باز و بسته کردن درب‌ها دچار مشکل شوند. در موارد شدیدتر، این ضعف عضلانی میتواند به پاها نیز گسترش پیدا کند و منجر به کاهش توانایی حرکتی گردد.
مشکلات حرکتی و عدم تعادل
در صورت پیشرفت تنگی کانال و ایجاد فشار بر نخاع، ممکن است علائم حرکتی و تعادلی ایجاد شود. این حالت زمانی رخ می‌دهد که فشار مستقیماً بر نخاع وارد شود و سیگنال‌های عصبی به درستی به اندام‌ها نرسد. بیماران ممکن است در هنگام راه‌رفتن احساس عدم تعادل کنند، گام‌های کوچکتر بردارند، یا دچار سفتی و سختی عضلات شوند.
مشکلات روده و مثانه
در موارد شدید و پیشرفته، تنگی نخاع گردن میتواند به مشکلات کنترل مثانه و روده منجر شود. در ابتدا که فشار کم است بیمار احساس میکند تند تند باید ادرار کند ولی ادرار کردن برای وی مشکل میشود.
در حالات متوسط شدت خروج ادرار از مثانه کم شده و ادرار بصورت قطره قطره خارج میشود. این افراد برای مدفوع کردن باید فشار زیادی را به خود وارد کنند. در حالات شدید بیمار کنترل دفع ادرار و مدفوع خود را از دست خواهد داد و دچار بی اختیاری Incontinence میشود.
این علائم نادر بوده و معمولاً در مواقعی رخ میدهند که فشار شدید و طولانی‌مدت بر نخاع ایجاد شده باشد. در صورت بروز چنین علائمی، نیاز به درمان فوری و احتمالاً جراحی است تا از آسیب دائمی به نخاع جلوگیری شود.
کاهش انعطاف‌پذیری گردن
افراد مبتلا به تنگی کانال نخاع گردن ممکن است احساس سفتی و کاهش انعطاف‌پذیری در ناحیه گردن داشته باشند. حرکت دادن گردن به طرفین یا جلو و عقب ممکن است دردناک و سخت باشد و حتی ممکن است باعث بدتر شدن علائم دیگر شود.
درمان تنگی کانال نخاعی گردن
درمان تنگی کانال نخاعی گردن شامل ترکیبی از روش‌های غیرجراحی و جراحی است که بسته به شدت علائم، میزان فشار بر نخاع و اعصاب، و شرایط کلی بیمار انتخاب میشوند.
در بسیاری از موارد، روش‌های درمان تنگی کانال نخاعی گردن بدون جراحی به عنوان اولین گزینه درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و در صورت عدم اثربخشی، جراحی مد نظر قرار می‌گیرد. در ادامه به بررسی این روش‌ها می‌پردازیم:
دارودرمانی
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (مانند ایبوپروفن و ناپروکسن) معمولاً برای کاهش درد و التهاب ناشی از تنگی کانال نخاع گردن تجویز میشوند. این داروها به طور موقت علائم را تسکین میدهند اما عامل اصلی تنگی کانال را درمان نمی‌کنند. همچنین، در موارد درد شدیدتر، ممکن است پزشک داروهای مسکن قوی‌تر یا حتی شل‌کننده‌های عضلانی تجویز کند.
تزریق استروئید
تزریق استروئید به داخل فضای اپیدورال (ناحیه اطراف نخاع) یکی دیگر از روش‌های غیرجراحی برای کاهش التهاب و درد است. این تزریق میتواند به طور موقت علائم تنگی کانال را بهبود بخشد و به بیمار کمک کند تا فعالیت‌های روزانه خود را با درد کمتر انجام دهد. با این حال، اثر این تزریق‌ها معمولاً موقتی است و نمی‌تواند عامل اصلی تنگی کانال را از بین ببرد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی به عنوان یکی از مهمترین روش‌های درمان غیرجراحی تنگی کانال نخاع گردن شناخته میشود. تمرینات تقویتی و کششی که توسط فیزیوتراپیست تجویز میشوند، می‌توانند به افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات گردن کمک کنند و فشار وارد بر نخاع و اعصاب را کاهش دهند. علاوه بر تمرینات، تکنیک‌هایی مانند اولتراسوند و تراکشن (کششی) نیز ممکن است برای بهبود علائم استفاده شوند.
اصلاح سبک زندگی
در مواردی که تنگی کانال گردن به دلیل سبک زندگی نادرست (مانند نشستن‌های طولانی، حمل وزن سنگین، یا انجام حرکات تکراری) ایجاد شده باشد، تغییرات در سبک زندگی میتواند به کاهش علائم کمک کند. اجتناب از فعالیت‌هایی که فشار اضافی به گردن وارد می‌کنند و تمرینات آرام‌بخش مانند یوگا نیز مفید هستند.
زمانی که روش‌های غیرجراحی اثربخشی مطلوبی نداشته باشند یا فشار شدیدی بر نخاع و اعصاب وجود داشته باشد، جراحی به عنوان یک گزینه درمانی پیشنهاد میشود. انواع عمل تنگی کانال نخاع گردن شامل موارد زیر هستند:
دکمپرشن (کاهش فشار)
دکمپرشن مهمترین عمل جراحی تنگی کانال نخاعی گردن است و به برداشتن بافت‌هایی که به نخاع فشار می‌آورند، اختصاص دارد. دکمپرشن میتواند شامل لامینکتومی (برداشتن بخشی از استخوان مهره‌ها)، فورامینوتومی (باز کردن فضای خروج عصب‌ها از نخاع)، و دیسکتومی (برداشتن بخش بیرون‌زده دیسک) باشد. این روش‌ها باعث افزایش فضای کانال نخاعی و کاهش فشار بر نخاع و اعصاب میشوند.
فیوژن یا جوش دادن مهره‌ها
در برخی موارد، جراح ممکن است برای ایجاد ثبات بیشتر در گردن، مهره‌های گردنی را به یکدیگر جوش دهد. این روش که فیوژن نام دارد، با استفاده از پلیت و پیچ‌های فلزی انجام میشود و به جلوگیری از حرکات ناخواسته و فشار اضافی در ناحیه آسیب‌دیده کمک میکند. این روش معمولاً در مواردی استفاده میشود که علاوه بر تنگی کانال نخاع گردن، بی‌ثباتی مهره‌ها نیز وجود داشته باشد.
تعویض دیسک
در مواردی که فتق دیسک یکی از عوامل اصلی تنگی کانال نخاع گردن باشد، جراح ممکن است دیسک آسیب‌دیده را برداشته و با یک دیسک مصنوعی جایگزین کند. این روش، اگرچه پیچیده‌تر است، اما میتواند حرکت طبیعی گردن را حفظ کرده و از بی‌ثباتی پس از جراحی جلوگیری کند.
نحوه خوابیدن تنگی کانال نخاعی گردن
در تنگی کانال نخاع گردن، نحوه خوابیدن میتواند تأثیر زیادی بر کاهش درد و بهبود علائم داشته باشد. توصیه میشود از بالش‌های طبی یا ارتوپدیک با ارتفاع مناسب استفاده کنید تا سر و گردن در حالت طبیعی و هم‌راستا با ستون فقرات قرار گیرند.
خوابیدن به پشت با بالشی کوچک زیر گردن و بالشی دیگر زیر زانوها به کاهش فشار بر نخاع کمک میکند. خوابیدن به پهلو نیز مناسب است، به شرطی که از بالشی استفاده شود که ارتفاع آن فضای خالی بین گردن و شانه‌ها را پُر کند. اجتناب از خوابیدن روی شکم مهم است، زیرا فشار بر گردن را افزایش می‌دهد.
عوارض تنگی کانال نخاعی گردن
جراحی تنگی کانال نخاع گردن، اگرچه میتواند به کاهش فشار بر نخاع و اعصاب کمک کند، اما با عوارضی همراه است. برخی از عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی گردن شامل عفونت در محل جراحی، خونریزی، آسیب به عروق خونی یا اعصاب نزدیک به محل جراحی، و درد مداوم یا عود مجدد علائم هستند.
همچنین، در جراحی‌هایی که نیاز به فیوژن (جوش دادن مهره‌ها) دارند، احتمال کاهش حرکت گردن و ایجاد فشار بیشتر بر مهره‌های اطراف وجود دارد. در موارد نادر، آسیب مستقیم به نخاع میتواند منجر به مشکلات عصبی دائمی، ضعف عضلانی یا مشکلات حرکتی شود