شکستگی مهره کمر یکی از آسیب‌های جدی در ستون فقرات است که بدنبال حوادثی مانند سقوط از ارتفاع، تصادفات رانندگی رخ میدهد.
این شکستگی‌ها بسته به محل و شدت آسیب نه تنها استخوان‌های مهره‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهند بلکه ممکن است به نخاع و اعصاب اطراف آن هم آسیب وارد کنند.
شکستگی کمر میتواند منجر به درد شدید، محدودیت حرکت و حتی عوارض شدیدتری مثل فلج یا ناتوانی دائمی شود. به همین دلیل تشخیص سریع و درمان موثر آن اهمیت زیادی دارد.
درمان این آسیب بصورت استراحت و استفاده از بریس و جراحی برای تثبیت مهره‌ها است.
علل شکستگی مهره کمر
علل مختلفی می‌توانند منجر به این شکستگی شوند که شامل عوامل خارجی (ضربه یا تصادف) و عوامل داخلی (بیماری ها) است. مهمترین علل شکستن مهره کمر عبارتند از:
تصادفات و ضربات شدید
یکی از شایع‌ترین علل شکستن مهره کمر بر اثر تصادف رانندگی است. در حین تصادف، نیروی ضربه‌ای شدیدی به بدن وارد میشود که میتواند مهره‌های کمر را تحت فشار قرار دهد و باعث شکستگی شود. سقوط از ارتفاع، آسیب‌های ورزشی و حوادث حین کار هم می‌توانند به شکستگی ستون فقرات منجر شوند.
این نوع شکستگی‌ها معمولاً در اثر فشار یا کشش ناگهانی و بیش از حد به ستون فقرات ایجاد میشوند.
پوکی استخوان
پوکی استخوان یکی از علل اصلی شکستگی‌های خودبه‌خودی ستون فقرات، بخصوص در افراد مسن است. در این بیماری استخوان‌ها تراکم خود را از دست می‌دهند و به مرور زمان ضعیف و شکننده میشوند.
پوکی استخوان موجب میشود که حتی فشارهای کوچک مانند خم شدن یا برداشتن اجسام سبک بتواند به شکستگی مهره کمر منجر شود. زنان پس از یائسگی به علت کاهش سطح استروژن، بیشتر در معرض پوکی استخوان و در نتیجه شکستگی مهره کمر قرار دارند.
بیماری‌های استخوانی
برخی از بیماری‌های استخوانی مانند بیماری پاژه یا سرطان متاستاتیک استخوان می‌توانند استخوان‌های کمر را تضعیف کنند. متاستار استخوانی میتواند استخوان‌های مهره را ضعیف کرده و آنها را مستعد شکستگی کند. در این شرایط استخوان‌ها تحت فشار عادی هم ممکن است دچار شکستگی شوند.
فشارهای مکرر و فعالیت‌های سنگین
افرادی که به طور مداوم در معرض فشارهای شدید قرار دارند، مانند وزنه‌برداران یا کارگران ساختمانی، ممکن است دچار شکستگی کمر شوند.
این فشارهای مکرر میتواند به شکستگی‌های کوچک و تدریجی در مهره‌ها منجر شود که به مرور زمان تشدید شده و به شکستگی‌های بزرگ‌تر تبدیل میشود.
سوء تغذیه و کمبود ویتامین‌ها
کمبود ویتامین D و کلسیم که برای سلامت استخوان‌ها ضروری هستند میتواند استخوان‌ها را ضعیف کرده و خطر شکستگی را افزایش دهد. سوء تغذیه و کمبود مواد معدنی لازم میتواند قدرت و استحکام استخوان‌ها را کم کرده و آنها را آسیب‌پذیرتر کند.
سوء تغذیه یکی از علل شکستگی مهره کمر در افراد مسن است.
انواع شکستگی مهره کمر
شکستگی ستون فقرات به انواع مختلفی تقسیم میشود که هر یک بسته به نوع و محل شکستگی اثرات و روش‌های درمانی متفاوتی دارند.
شناخت این انواع به پزشک کمک میکند تا تشخیص دقیقی بدهد و درمان مناسبی به بیمار ارائه دهد. مهمترین انواع شکستگی مهره کمر عبارتند از:
شکستگی فشاری
شکستگی فشاری (Compression Fracture) زمانی رخ میدهد که مهره‌های ستون فقرات تحت فشار قرار می‌گیرند و بخش جلویی آنها در هم فرو می‌رود.
شکستگی‌های فشاری معمولا در افرادی که پوکی استخوان دارند شایع است چون استخوان‌های ضعیف به راحتی تحت فشارهای عادی نیز دچار شکستگی میشوند. در این نوع از شکستگی بیماران معمولا با درد شدید ناگهانی در ناحیه کمر روبرو میشوند و اگر به موقع درمان نشود، ممکن است به تغییر شکل ستون فقرات (قوز) منجر شود. (تصویر 1)
شکستگی انفجاری
در شکستگی انفجاری (Burst Fracture) مهره خرد و تکه تکه میشود و استخوان به قطعات کوچک‌تری تقسیم میشود. این نوع شکستگی معمولاً در اثر ضربات شدید مانند تصادف رانندگی یا سقوط از ارتفاع رخ میدهد.
قطعات استخوان ممکن است به داخل کانال نخاعی حرکت کنند و به نخاع آسیب بزنند که میتواند منجر به فلج یا مشکلات عصبی شود. درمان این نوع شکستگی معمولا جراحی است چون قطعات استخوانی باید از ناحیه نخاعی خارج شوند تا آسیب بیشتری ایجاد نکنند. (تصویر 2)
شکستگی گوه ای
شکستگی گوه ای (Wedge Fracture) نوعی شکستگی فشاری است که در آن مهره به شکل یک گوه در می‌آید. این نوع شکستگی معمولا به علت سقوط یا ضربات خفیف در افراد مبتلا به پوکی استخوان رخ میدهد.
شکستگی های فلکشن دیستراکشن
در شکستگی های فلکشن دیستراکشن Flexion distraction fracture مهره ها از هم جدا میشوند. مثلا موقعی که تصادف اتومبیل بصورت شاخ به شاخ است و در حین تصادف قسمت بالایی ستون مهره به جلو حرکت میکند ولی قسمت پایینی آن به علت بسته بودن کمربند ایمنی در سر جایش ثابت مانده است این شکستگی میتواند ایجاد شود. (تصویر 3)
شکستگی زائده عرضی مهره
شکستگی زائده عرضی مهره Transverse process fracture زیاد شایع نیست و به علت چرخش یا خم شدن به کنار ایجاد میشود و معمولا پایدار است.
شکستگی دررفتگی
در شکستگی دررفتگی (Fracture-Dislocation) علاوه بر شکستگی مهره جابجایی مهره‌ها نیز رخ میدهد. این وضعیت معمولا در نتیجه ضربات شدید ایجاد میشود و غالبا با آسیب به نخاع است. شکستگی دررفتگی یکی از خطرناک‌ترین انواع شکستگی مهره کمر است و معمولا نیاز به جراحی فوری دارد تا فشار از روی نخاع برداشته شده و جابجایی مهره‌ها اصلاح شود. (تصویر 4)
شکستگی ناشی از خستگی
شکستگی ناشی از خستگی (Stress Fracture) معمولاً در ورزشکاران و افرادی که تحت فشارهای فیزیکی مکرر قرار دارند رخ میدهد. این شکستگی‌ها به تدریج و به دلیل فشار مکرر روی مهره‌ها ایجاد میشوند. برخلاف شکستگی‌های ناگهانی این نوع شکستگی‌ها معمولاً به صورت تدریجی و بدون علائم حاد ایجاد میشوند.
شکستگی پاتولوژیک
شکستگی پاتولوژیک (Pathologic Fracture) به علت ضعیف شدن استخوان در اثر بیماری‌های مختلف مانند سرطان یا عفونت رخ میدهد. در این حالت مهره‌ها به دلیل ضعف ناشی از بیماری دچار شکستگی میشوند و معمولاً فشار یا ضربه شدیدی برای ایجاد این شکستگی لازم نیست.
علائم شکستگی مهره کمر
شکستگی کمر یا شکستگی مهره‌های ستون فقرات علائم متعددی دارد که بسته به شدت و محل آسیب، این علائم ممکن است متفاوت باشند. مهمترین علائم شکستن مهره کمر عبارتند از:
درد شدید در ناحیه کمر: یکی از شایع‌ترین علائم شکستگی ستون فقرات درد شدید و ناگهانی در ناحیه آسیب‌دیده است. این درد ممکن است به صورت حاد و متمرکز در محل شکستگی احساس شود و با حرکت، خم شدن یا بلند کردن اشیاء بیشتر شود. در شکستگی‌های خفیف‌تر ممکن است درد تدریجی باشد و کم کم بیشتر شود.
کاهش حرکت و سختی در حرکت کردن: افراد مبتلا به شکستگی کمر معمولا دچار محدودیت در حرکت میشوند. حرکت کردن، خم شدن یا چرخاندن بدن به دلیل درد و ناپایداری در ستون فقرات دشوار میشود. این محدودیت ممکن است با افزایش درد همراه باشد.
بی‌حسی یا گزگز: در مواردی که شکستگی مهره کمر باعث آسیب به نخاع یا اعصاب نخاعی میشود بیمار ممکن است احساس بی‌حسی، گزگز یا سوزش در پاها داشته باشد. این علائم به دلیل فشار یا آسیب به اعصاب است.
ضعف عضلانی: آسیب به نخاع میتواند منجر به ضعف عضلانی یا حتی فلج در اندام‌های تحتانی شود. در موارد شدیدتر این ضعف میتواند به ناتوانی در راه رفتن یا حرکت دادن پاها منجر شود.
تغییر در وضعیت بدن: شکستگی‌های شدید بخصوص شکستگی‌های فشاری یا انفجاری می‌توانند منجر به تغییر در وضعیت بدن مانند قوز کمر شوند. این تغییرات به علت تغییر شکل مهره‌ها و ناپایداری در ساختار ستون فقرات رخ میدهد.
مشکلات روده و مثانه: گاهی اوقات شکستن مهره کمر میتواند باعث از دست دادن کنترل روده یا مثانه شود. این مشکل به دلیل آسیب به اعصابی است که عملکرد این اعضا را کنترل میکنند.
تشخیص شکستگی ستون فقرات
تشخیص شکستگی مهره کمر معمولا توسط پزشک متخصص ارتوپدی یا اورژانس و از طریق مجموعه‌ای از روش‌ها انجام میشود.
اولین گام در تشخیص، معاینه و بررسی علائم بیمار است. علائم شکستگی کمر ممکن است شامل درد شدید در ناحیه کمر، کاهش حرکت، بی‌حسی یا ضعف در اندام‌ها باشد.
پس از معاینه از تصویربرداری برای تشخیص دقیق استفاده میشود. رادیوگرافی (X-ray) اولین و ساده‌ترین روش تصویربرداری است که ساختار استخوان‌های کمر را نشان میدهد.
اگر شکستگی مشکوک به نظر برسد یا پیچیده باشد از تصویربرداری ام آر آی (MRI) یا سی‌تی اسکن (CT scan) استفاده میشود. این روش‌ها به پزشک امکان می‌دهند تا جزئیات بیشتری از ساختار استخوان‌ها و بافت‌های اطراف آن مشاهده کند، از جمله آسیب به دیسک‌ها یا نخاع.
گاهی اوقات اگر پزشک مشکوک به آسیب به نخاع یا اعصاب باشد ممکن است از الکترومیوگرافی (EMG) برای بررسی عملکرد عصب‌ها و عضلات استفاده کند. تشخیص سریع و دقیق شکستن مهره کمر اهمیت زیادی در جلوگیری از آسیب‌های جدی‌تر دارد.
درمان شکستگی مهره کمر
درمان شکستگی مهره کمر بسته به نوع و شدت شکستگی، سن و وضعیت کلی بیمار متفاوت است. روش‌های درمانی از درمان‌های غیرجراحی تا جراحی‌های پیچیده متفاوت هستند و انتخاب هر روش به عوامل مختلفی بستگی دارد.
اکثر شکستگی های کمپرشن و انفجاری با پوشیدن یک بریس به مدت ۱۲-۶ هفته بهبود میابند.
در مواردی که شکستگی مهره کمر بسیار شدید بوده و استخوان خرد شده باشد یا به علت خرد شدگی مهره ارتفاع آن خیلی کم شود یا مهره ها در محل شکستگی خیلی زاویه دار شوند و یا آسیب عصبی مهمی به علت تحت فشار گرفتن اعصاب نخاعی بوجود آید پزشک جراح ارتوپد ممکن است تصمیم به عمل جراحی بگیرد.
در حین جراحی قطعات استخوان که به اعصاب فشار وارد میکنند به کنار میروند یا برداشته میشوند و سپس شکستگی به توسط وسایلی پایدار میشود.
در شکستگی فلکشن دیستراکشن در صورتیکه آسیب فقط در مهره و بصورت شکستگی باشد درمان معمولاً غیر جراحی و با استفاده از بریس بمدت ۱۲ هفته است. در صورتیکه آسیب شامل پاره شدن لیگامان های پشتی ستون مهره باشد معمولاً نیاز به عمل جراحی وجود دارد.
درمان شکستگی زائده عرضی مهره معمولا بدون نیاز به عمل جراحی است. شکستگی- دررفتگی های ستون مهره ناپایدارند و معمولاً همراه با آسیب های عصبی بوده و نیاز به جراحی دارند.
درمان‌های شکستگی مهره کمر بدون جراحی
برای شکستگی‌های پایدار و خفیف که شامل ترک‌های کوچک یا آسیب‌هایی است که به نخاع آسیبی نزده است درمان غیرجراحی معمولاً مناسب است. اینها را شاید بتوان به نوعی مراقبت ها یا درمان های خانگی شکستگی مهره کمر نامید چون بیشتر شامل اقداماتی میشود که بیمار در منزل انجام میدهد.
این درمان‌ها شامل موارد زیر هستند:
استراحت و محدود کردن حرکت: بیمار باید فعالیت‌های بدنی را کاهش داده و از هرگونه حرکت یا فعالیتی که ممکن است فشار روی ناحیه آسیب‌دیده وارد کند خودداری کند.
بستن کمربند یا بریس طبی: در بسیاری از موارد از بریس یا کمربندهای طبی برای شکستگی مهره استفاده میشود تا ستون فقرات را ثابت نگه دارد و از حرکت ناحیه آسیب‌دیده جلوگیری کند. این بریس‌ها به کاهش درد و تسریع بهبود کمک میکنند.
داروهای مسکن و ضد التهاب: برای کنترل درد از داروهای مسکن و گاهی داروهای ضد التهاب استفاده میشود. این داروها می‌توانند به کاهش التهاب و درد در ناحیه آسیب‌دیده کمک کنند.
فیزیوتراپی: پس از کاهش درد اولیه فیزیوتراپی برای بازگرداندن حرکت و تقویت عضلات اطراف ستون فقرات تجویز میشود. این تمرین‌ها به بهبود تعادل و جلوگیری از عوارض بعدی کمک میکنند.
درمان‌های جراحی شکستگی کمر
در مواردی که شکستگی شدید باشد یا نخاع در معرض آسیب باشد جراحی ممکن است ضروری شود.
هدف درمان جراحی شکستگی کمر برداشتن فشار از روی اعصاب و جااندازی شکستگی ها است بطوریکه بیمار در کمترین زمان ممکن راه اندازی شود.
جراحی ممکن است با شکاف هایی در پشت یا کنار یا جلوی تنه انجام شود. برای بیحرکت کردن شکستگی در حین جراحی از وسایل فلزی متفاوتی مانند انواع پیچ و میله استفاده میشود.
انواع جراحی‌های شکستگی مهره کمر عبارت‌اند از:
فیوژن مهره‌ای (Spinal Fusion): این روش شامل اتصال دو یا چند مهره به یکدیگر با استفاده از پیچ، میله یا پلاتین است تا از حرکت اضافی مهره‌های شکسته جلوگیری شود و ثبات بیشتری برای ستون فقرات ایجاد شود.
لامینکتومی (Laminectomy): در این روش بخشی از مهره برای کاهش فشار روی نخاع برداشته میشود. این روش وقتی استفاده میشود که شکستگی یا تکه‌های استخوان به نخاع فشار وارد میکنند.
تزریق سیمان به کمر: از تزریق سیمان در مهره کمر برای درمان شکستگی‌های فشاری ستون فقرات بخصوص در بیماران مبتلا به پوکی استخوان استفاده میشود. تزریق سیمان به مهره کمر به دو شیوه ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی انجام میشود.
طول درمان شکستگی مهره کمر
پس از جراحی بیمار نیاز به دوره‌ای از استراحت و فیزیوتراپی دارد. مراقبت‌های پس از جراحی شامل مصرف داروهای ضد درد، انجام تمرینات فیزیوتراپی و رعایت توصیه‌های پزشک در مورد نحوه نشستن، ایستادن و خوابیدن است. فیزیوتراپی و تمرینات توان‌بخشی به بهبود قدرت عضلات و بازگرداندن حرکت طبیعی کمک میکنند.
طول درمان شکستگی مهره کمر بسته به شدت شکستگی معمولا بین دو تا سه ماه است.
عوارض شکستن مهره کمر
شکستگی‌های کمر می‌توانند عوارض جدی و بلندمدتی ایجاد کنند که به شدت آسیب و درمان انجام‌شده بستگی دارد. این عوارض می‌توانند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر گذاشته و نیاز به مراقبت‌های طولانی‌مدت داشته باشند. برخی از مهمترین عوارض شکستن مهره کمر عبارتند از:
آسیب به نخاع و اعصاب: یکی از جدی‌ترین عوارض شکستگی مهره کمر آسیب به نخاع و اعصاب است. این نوع آسیب میتواند منجر به بی‌حسی، ضعف یا حتی فلج دائمی در اندام‌ها شود. بسته به محل و شدت شکستگی، ممکن است فرد توانایی حرکت یا حس در برخی از قسمت‌های بدن خود را از دست بدهد. آسیب به نخاع در موارد شدید میتواند باعث ناتوانی‌های دائمی شود.
درد مزمن: درد مزمن یکی از شایع‌ترین عوارض شکستگی مهره کمر است. حتی پس از بهبود شکستگی، برخی از بیماران ممکن است دچار دردهای مزمن در ناحیه کمر شوند که میتواند فعالیت‌های روزانه را مختل کند. این درد ممکن است ناشی از آسیب به بافت‌های نرم، دیسک‌ها یا عضلات اطراف باشد و گاهی نیاز به درمان‌های طولانی‌مدت مانند فیزیوتراپی، دارودرمانی یا روش‌های مدیریت درد دارد.
کاهش تحرک و انعطاف‌پذیری: بیماران پس از شکستگی مهره کمر ممکن است با محدودیت‌های حرکتی مواجه شوند. این مشکل میتواند به علت آسیب به ستون فقرات یا فیوژن مهره‌ها در طی جراحی ایجاد شود. کاهش انعطاف‌پذیری و حرکت محدود میتواند فعالیت‌های روزانه مانند خم شدن، بلند کردن اجسام یا حتی نشستن و ایستادن را دشوار کند.
بدشکلی ستون فقرات: شکستگی‌های فشاری یا ناپایدار می‌توانند منجر به بدشکلی ستون فقرات مانند کیفوز (قوز) شوند. این وضعیت میتواند ظاهر و وضعیت بدن فرد را تحت تأثیر قرار داده و به مشکلات دیگری مانند درد گردن و کمر منجر شود.
مشکلات روانی: عوارض جسمانی شکستگی مهره کمر مانند درد مزمن یا ناتوانی‌های حرکتی می‌توانند باعث ایجاد مشکلات روانی مانند افسردگی یا اضطراب شوند. تغییر در کیفیت زندگی و کاهش توانایی انجام فعالیت‌های روزمره میتواند فشار روحی زیادی به بیمار وارد کند.
بهترین حالت خوابیدن برای شکستکی مهره کمر چیست
بهترین حالت خوابیدن برای شکستکی مهره کمر چه درمان بصورت غیر جراحی انجام شده باشد و چه بیمار تحت عمل جراحی قرار گرفته باشد خوابیدن به پشت است. البته خوابیدن بر روی شانه هم میتواند فشار کمتری بر روی ستون مهره وارد کند و مناسب است.
بخصوص در بیمارانی که جراحی شده اند خوابیدن بر روی شانه موجب میشود فشار کمتری بر روی بخیه جراحی وارد شود و برای بیمار مناسب تر است.
آیا شکستگی مهره کمر خوب میشود
اینکه آیا شکستگی مهره کمر خوب میشود یا نه به عوامل زیادی بستگی دارد. شکستگی های ناشی از پوکی استخوان در افراد مسن همیشه خوب میشوند. البته اگر درمان درستی برای آنها انجام نشود ممکن است موجب کمی قوز در بیمار شوند.
از طرف دیگر شکستگی های خرد شده شدید مهره که نیاز به جراحی دارند اگر عمل نشود ممکن است خوب نشوند یا درست جوش نخورند یا موجب تغییر شکل ستون مهره یا حتی آسیب شدید نخاع شوند.