شکستگی گردن یکی خطرناک‌ترین آسیب‌های ستون فقرات است که معمولا به علت ضربات شدید، تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، یا ورزش‌های پرخطر رخ می‌دهد.
این شکستگی ممکن است منجر به عوارضی مانند فلج، از دست دادن توان حرکتی، یا حتی مرگ شود. تشخیص سریع و درمان مناسب شکستگی برای جلوگیری از آسیب‌های دائمی به نخاع بسیار حیاتی است. درک علل، علائم، روش‌های درمانی و پیشگیری از شکستگی مهره گردن میتواند به کاهش خطرات و بهبود نتایج درمانی کمک کند.
مکانیسم ایجاد شکستگی گردن
مکانیسم ایجاد شکستگی گردن نیروهای شدید و ناگهانی است که به ستون فقرات گردنی وارد میشود. گردن یا ناحیه‌ی سرویکال شامل هفت مهره (C1 تا C7) است که نخاع را حفاظت کرده و به پایداری و حرکت سر کمک می‌کنند. مکانیسم های عمده شکستگی عبارتند از
نیروی مستقیم
یکی از شایع‌ترین مکانیسم‌های شکستگی مهره های گردن وارد آمدن نیروی مستقیم به گردن است. این حالت ممکن است در تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، ضربه‌های مستقیم به گردن در ورزش‌های تماسی مانند فوتبال یا کشتی رخ دهد. در این نوع آسیب نیروی شدید و مستقیم میتواند باعث فشردگی مهره‌ها و شکستن آنها شود.
خم شدن بیش از حد گردن
حرکات ناگهانی یا شدید خم شدن گردن (هیپرفلکسیون) یکی دیگر از مکانیسم‌های ایجاد شکستگی مهره گردن است. در این وضعیت گردن به‌طور غیرطبیعی به جلو خم میشود که ممکن است باعث شکستگی مهره‌های گردنی شود.
این نوع آسیب معمولا در تصادفات خودرو، زمانی که سر به جلو پرتاب میشود (مانند برخورد ماشین از عقب) یا در برخی از ورزش‌های تماسی رخ می‌دهد.
کشیدگی بیش از حد گردن
هیپراکستنشن یا کشیدگی بیش از حد گردن یک مکانیسم دیگر است که معمولاً در تصادفات وسایل نقلیه و ضربه به عقب سر اتفاق می‌افتد. این حرکت ناگهانی باعث باز شدن بیش از حد مفاصل و مهره‌ها شده و منجر به شکستگی میشود. این نوع شکستگی‌ها ممکن است به نخاع فشار وارد کرده و باعث آسیب عصبی شدید شوند.
چرخش ناگهانی گردن
چرخش بیش از حد و ناگهانی گردن یکی دیگر از مکانیسم های شکستگی است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که گردن به‌طور غیرطبیعی و سریع به چپ یا راست چرخانده شود. فشار زیاد به ستون فقرات سرویکال و مفاصل بین مهره‌ها میتواند باعث ترک خوردن یا شکستگی مهره‌ها شود.
فشردگی در امتداد محور گردن
این مکانیسم بیشتر در سقوط‌های عمودی یا در حوادثی که نیرو به‌صورت مستقیم از بالای سر وارد میشود رخ می‌دهد. این فشار عمودی روی محور گردن میتواند باعث خردشدگی مهره‌های گردنی شود.
علل شکستگی مهره گردن چیست
شکستگی گردن یکی از خطرناک‌ترین آسیب‌های جسمی است که به دلایل مختلفی میتواند رخ دهد. این شکستگی‌ها بر اثر وارد شدن نیروی شدید به ستون فقرات گردنی ایجاد می‌شوند و می‌توانند به نخاع آسیب برسانند. علل اصلی شکستگی مهره گردن را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
تصادفات رانندگی
تصادفات وسایل نقلیه یکی از اصلی‌ترین علل شکستگی گردن هستند. در تصادفات، نیروی شدیدی به گردن وارد میشود که میتواند باعث شکستگی مهره‌های گردنی گردد. به‌ویژه در تصادفاتی که برخورد از پشت رخ می‌دهد سر به طور ناگهانی به جلو و سپس به عقب پرتاب میشود که میتواند باعث آسیب‌های هیپراکستنشن و هیپرفلکسیون گردد.
سقوط از ارتفاع
سقوط از ارتفاع یکی از علل شایع شکستن مهره گردن است. در این حالت نیروی جاذبه و برخورد با سطح سخت میتواند فشار زیادی به ستون فقرات گردنی وارد کند. بسته به زاویه و نحوه‌ی برخورد، گردن ممکن است به‌طور ناگهانی به جلو، عقب چرخیده شود که میتواند باعث شکستگی شود. این نوع آسیب در شغل‌هایی مثل کار در ساختمان‌سازی یا کوهنوردی بیشتر دیده میشود.
ورزش‌های تماسی و پرخطر
ورزش‌های تماسی مانند فوتبال، راگبی، کشتی و ورزش‌های پرخطر مثل ژیمناستیک، اسب سواری یا شیرجه از ارتفاع می‌توانند باعث شکستگی مهره های گردن شوند. در این ورزش‌ها، برخوردهای شدید، سقوط و حرکات ناگهانی گردن احتمال آسیب به ستون فقرات گردنی را افزایش می‌دهند. بطور مثال در فوتبال برخوردهای مستقیم به سر یا گردن ممکن است منجر به شکستگی شود.
حوادث شغلی
افرادی که در مشاغل پرخطر فعالیت می‌کنند، مانند کارگران ساختمانی، معدن‌کاران، یا رانندگان ماشین‌آلات سنگین، در معرض خطر شکستگی گردن قرار دارند. سقوط اشیا سنگین روی سر، سقوط از بلندی یا آسیب‌های مکانیکی ناشی از کار با ماشین‌آلات می‌توانند منجر به شکستگی شوند.
درگیری فیزیکی
خشونت‌های فیزیکی، ضربه‌های محکم به سر یا گردن و حتی خفگی می‌توانند باعث شکستگی گردن شوند. در این موارد، فشار یا ضربه مستقیم به مهره‌های گردنی ممکن است منجر به شکستگی شود. این نوع آسیب‌ها معمولا در درگیری‌های فیزیکی یا حوادث خشونت‌آمیز رخ می‌دهند.
بیماری‌های استخوانی
بیماری‌هایی که منجر به ضعف استخوان‌ها می‌شوند مانند پوکی استخوان، احتمال شکستگی مهره گردن را افزایش می‌دهند. در این حالت‌ها حتی ضربات یا فشارهای کم نیز می‌توانند به شکستگی مهره‌ها منجر شوند.
به‌طور کلی هر عامل خارجی که فشار ناگهانی و شدید به گردن وارد کند میتواند به شکستگی منجر شود. اقدامات پیشگیرانه مانند استفاده از کمربند ایمنی، تجهیزات محافظتی در ورزش‌ها و رعایت اصول ایمنی شغلی می‌توانند از وقوع این آسیب‌های جدی جلوگیری کنند.
علائم شکستگی گردن چیست
علائم شکستگی گردن بستگی به محل و شدت شکستگی، میزان آسیب به نخاع و اعصاب، و عوارض همراه آن دارد. علاوه بر علائم ظاهری روش‌های متعددی برای تشخیص شکستگی گردن وجود دارد که از آنها برای ارزیابی شدت آسیب استفاده میشود. مهمترین علائم عبارتند از
درد شدید در گردن
یکی از شایع‌ترین علائم شکستن مهره گردن درد شدید گردن است. این درد میتواند به شانه‌ها، بازوها و حتی به پشت و سر منتشر شود. درد ممکن است با حرکت سر یا گردن تشدید شود و بیمار به سختی میتواند گردن خود را حرکت دهد.
تورم و التهاب
پس از شکستگی ممکن است تورم در ناحیه گردن ظاهر شود. این تورم میتواند نتیجه آسیب به بافت‌های نرم اطراف مهره‌های گردنی باشد و معمولا با حساسیت به لمس محل آسیب دیده همراه است.
کاهش یا از دست دادن حرکت
بیمار ممکن است در حرکت گردن یا سر دچار محدودیت شود. این مشکل به دلیل درد و آسیب به مهره‌ها یا نخاع به وجود می‌آید. در موارد شدید و بخصوص اگر نخاع آسیب ببیند شکستگی میتواند باعث فلج موقت یا دائم در بخش‌های مختلف بدن شود.
بی‌حسی یا گزگز در دست‌ها و پاها
در صورتی که شکستگی به نخاع آسیب برساند ممکن است علائمی نظیر بی‌حسی، گزگز یا ضعف در دست‌ها، بازوها، یا حتی پاها رخ دهد. این علائم نشان‌دهنده آسیب به اعصاب بوده و نیازمند مداخله فوری پزشکی است.
تنفس دشوار
در موارد شدید، بخصوص وقتی که نخاع آسیب می‌بیند بیمار ممکن است دچار مشکل در تنفس شود. این وضعیت بسیار خطرناک است و نشان می‌دهد که باید فورا اقدامات درمانی انجام شود.
روش‌های تشخیص شکستگی گردن
پزشک ابتدا با معاینه ناحیه گردن، بررسی حرکات گردن و ارزیابی علائم عصبی مانند ضعف یا بی‌حسی، سعی می‌کند وجود آسیب را بررسی کند. معاینه برای تشخیص شدت آسیب و نیاز به بررسی‌های تصویربرداری ضروری است.
رادیولوژی ساده یکی از رایج‌ترین روش‌های تشخیص شکستگی مهره گردن است. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا آسیب‌های مهره‌ها و موقعیت آنها را مشاهده کنند.
اگر شکستگی پیچیده یا مشکوک به آسیب نخاعی باشد از سی‌تی اسکن برای بررسی دقیق‌تر استفاده میشود. این روش تصاویر سه‌بعدی از مهره‌ها فراهم می‌کند و شکستگی‌های ریز و جزئی‌تر را نیز نشان می‌دهد.
در صورتی که احتمال آسیب به نخاع یا دیسک‌های بین‌مهره‌ای وجود داشته باشد، ام‌آر‌آی برای بررسی دقیق‌تر بافت‌های نرم و اعصاب به کار می‌رود.
مواجهه اورژانس با شکستگی گردن
در مواجهه با شکستگی گردن اقدامات اورژانسی سریع و صحیح حیاتی است تا از آسیب‌های بیشتر به نخاع و سایر بافت‌های حساس جلوگیری شود. مراحل زیر باید با دقت و احتیاط انجام شود:
ثابت نگه داشتن گردن و بدن
اولین اقدام ضروری جلوگیری از هرگونه حرکت بیمار است. حرکت اشتباه ممکن است به نخاع آسیب جدی وارد کند. برای ثابت نگه داشتن گردن، باید از یک گردنبند موقت (مانند یقه‌های گردنی سخت) استفاده شود یا سر و گردن با وسایل مناسب مانند حوله یا پتو در جای خود تثبیت گردد.
تماس با اورژانس
بلافاصله باید با اورژانس تماس گرفته و تیم پزشکی حرفه‌ای درخواست شود. توضیح کامل حادثه و وضعیت بیمار به اورژانس بسیار مهم است.
عدم جابجایی بیمار
به هیچ‌وجه بیمار نباید حرکت داده شود، مگر در شرایط بسیار ضروری مانند خطر آتش‌سوزی یا انسداد راه تنفس. اگر جابجایی لازم است، باید با حمایت کامل گردن و ستون فقرات انجام شود و این کار توسط چند نفر و با استفاده از تخته مخصوص (بک‌بورد) انجام شود.
کنترل علائم حیاتی
در صورت امکان تنفس و ضربان قلب بیمار بررسی شود. اگر بیمار دچار ایست قلبی-تنفسی شد، باید CPR انجام شود، اما گردن باید ثابت نگه داشته شود.
این اقدامات به جلوگیری از آسیب‌های بیشتر کمک می‌کنند تا بیمار به‌سلامت به مراکز درمانی منتقل شود.
درمان شکستگی گردن
درمان شکستگی گردن به شدت و نوع آسیب، محل شکستگی و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. هدف اصلی درمان، جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به نخاع، تثبیت ستون فقرات گردنی و بازگشت بیمار به زندگی عادی است. روش‌های درمانی برای شکستگی مهره گردن به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: درمان غیرجراحی و درمان جراحی.
درمان غیرجراحی
در مواردی که شکستگی نسبتاً خفیف است و نخاع یا اعصاب تحت فشار یا آسیب جدی قرار نگرفته‌اند، از روش‌های غیرجراحی برای درمان استفاده میشود. این روش‌ها عبارتند از:
تثبیت با گردنبند (بریس گردنی)
یکی از روش‌های متداول درمان غیرجراحی استفاده از گردنبندهای تثبیت‌کننده مانند کالر یا هالووست (halo vest) است. این بریس‌ها برای محدود کردن حرکت گردن و حمایت از مهره‌های شکسته به کار می‌روند. استفاده از این بریس‌ها ممکن است چند هفته تا چند ماه ادامه یابد تا شکستگی به‌طور کامل ترمیم شود.
داروهای ضد درد و ضد التهاب
در طول درمان بیمار ممکن است دچار درد شدید شود که با استفاده از داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا استامینوفن کنترل میشود. همچنین در صورت وجود التهاب شدید، از داروهای ضدالتهاب مانند کورتیکواستروئیدها استفاده میشود.
استراحت و فیزیوتراپی
بیمار باید از حرکات شدید گردن جلوگیری کرده و استراحت کافی داشته باشد. پس از بهبود نسبی، فیزیوتراپی برای بازیابی دامنه حرکتی گردن، تقویت عضلات اطراف و جلوگیری از سفت شدن مفاصل توصیه میشود.
درمان جراحی
در مواردی که شکستگی گردن شدید است و یا فشار زیادی بر نخاع وارد شده ممکن است نیاز به عمل جراحی شکستگی مهره گردن وجود داشته باشد. جراحی برای تثبیت ستون فقرات، جلوگیری از آسیب بیشتر به نخاع و بازگرداندن ساختار طبیعی مهره‌ها انجام میشود. روش‌های جراحی عبارتند از
تثبیت داخلی با پیچ و صفحات فلزی
در این روش جراح از پیچ‌ها و پلاک های فلزی برای تثبیت مهره‌های شکسته و جلوگیری از حرکت آنها استفاده می‌کند. این ابزارها به حفظ پایداری ستون فقرات کمک می‌کنند.
جایگزینی دیسک یا مهره آسیب‌دیده
در مواردی که مهره‌ها یا دیسک‌های بین‌مهره‌ای به شدت آسیب دیده باشند جراح ممکن است از دیسک مصنوعی یا پیوند استخوان برای جایگزینی بافت‌های آسیب‌دیده استفاده کند.
کاهش فشار روی نخاع (دکمپرسیون)
اگر شکستگی باعث فشار بر نخاع شده باشد جراحی دکمپرسیون برای کاهش فشار انجام میشود. این نوع از عمل شکستگی مهره گردن برای جلوگیری از آسیب‌های جدی به نخاع و حفظ عملکرد عصبی حیاتی است.
توانبخشی پس از درمان
پس از درمان، مرحله‌ی توانبخشی برای بازگشت به عملکرد طبیعی بدن بسیار مهم است. فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی برای بازگرداندن توان عضلانی، بهبود انعطاف‌پذیری و جلوگیری از عوارضی مانند سفتی گردن انجام میشود.
به‌طور کلی طول درمان شکستگی مهره گردن به موقعیت و شدت آسیب بستگی دارد و باید تحت نظر تیم پزشکی متخصص انجام شود تا از عوارض جدی مانند فلج جلوگیری گردد.
پیشگیری از شکستن مهره گردن
پیشگیری از شکستن مهره گردن با اتخاذ تدابیر ایمنی در زندگی روزمره و ورزش‌های پرخطر امکان‌پذیر است. برخی از روش‌های موثر پیشگیری عبارتند از:
استفاده از تجهیزات محافظتی
در ورزش‌های تماسی مانند فوتبال، هاکی یا کشتی، استفاده از کلاه ایمنی و گردنبندهای محافظتی میتواند از آسیب به گردن جلوگیری کند. در موتورسواری و دوچرخه‌سواری نیز کلاه ایمنی الزامی است.
استفاده از کمربند ایمنی
در خودروها، بستن کمربند ایمنی نقش مهمی در پیشگیری از آسیب‌های گردن در تصادفات رانندگی دارد. کمربند ایمنی از پرتاب شدن سر به جلو یا عقب و آسیب به مهره‌های گردنی جلوگیری می‌کند.
تقویت عضلات گردن
تمرینات تقویت‌کننده عضلات گردن به استحکام و پایداری این ناحیه کمک می‌کند. عضلات قوی‌تر می‌توانند از گردن در برابر ضربات و حرکات ناگهانی محافظت کنند.
رعایت اصول ایمنی در محل کار
در محیط‌های کاری پرخطر مانند کارهای ساختمانی یا صنعتی، استفاده از کلاه ایمنی و رعایت اصول ایمنی مثل عدم حمل اجسام سنگین به‌صورت نادرست ضروری است.
پرهیز از شیرجه در آب‌های کم‌عمق
شیرجه در استخرهای کم‌عمق یا مناطق ناشناخته میتواند منجر به برخورد سر با کف استخر و شکستگی مهره گردن شود. باید همیشه عمق آب را قبل از شیرجه‌زدن بررسی کرد.
این اقدامات ساده ولی مؤثر می‌توانند خطر شکستگی گردن را کاهش دهند.