کیفوز نوعی انحراف غیرطبیعی در ستون فقرات است که به شکل خمیدگی یا قوز در ناحیه بالایی پشت ظاهر میشود. این وضعیت که به آن “قوز پشتی” نیز میگویند، باعث میشود فرد حالتی خمیده و غیراستوار پیدا کند.
کیفوز می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عادت‌های بد نشستن، آسیب‌های جسمی، بیماری‌های مادرزادی یا مشکلات ساختاری در ستون فقرات به وجود آید.
در برخی موارد، این انحنا خفیف است و تنها ظاهر فرد را تحت تأثیر قرار میدهد، اما در موارد شدیدتر می‌تواند با درد، مشکلات تنفسی و کاهش انعطاف‌پذیری همراه شود.
روش‌های مختلفی برای درمان کیفوز وجود دارد، از تمرینات فیزیوتراپی و بریس‌گذاری تا جراحی، که بسته به نوع و شدت این وضعیت برای هر فرد متفاوت است. آگاهی از علل و روش‌های پیشگیری از کیفوز می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و جلوگیری از پیشرفت این انحراف کمک کند.
انواع کیفوز
کیفوز نوعی انحنای غیرطبیعی در ناحیه بالای ستون فقرات است که باعث قوز و خمیدگی پشت میشود.
مهره های اول تا دوازدهم سینه ای قوسی را تشکیل میدهند که زاویه بین ۴۵-۲۰ درجه دارد. اگر این قوس از ۵۰ درجه بیشتر باشد غیر طبیعی محسوب میشود.
کیفوز یا گوژ پشتی در ستون مهره ای سینه ای معمولا به علت مشکلات تعدادی مهره ایجاد شده و بنابراین بصورت یک قوس یکنواخت مانند علامت ( است ولی گاهی اوقات تغییر شکل تنها در یک مهره ایجاد میشود ( مثلا در سل ستون مهره) و ستون مهره به شکل < درمیاید. به این حالت قوز یا Gibosity میگویند.
گاهی اوقات کیفوز ستون مهره همره با اسکولیوز است. به این حالت کیفواسکولیوز Kypho scoliosis میگویند و شایعترین علت آن بیماری نوروفیبروماتوز است.
کیفوز که به نام “قوز پشتی” نیز شناخته میشود، انواع مختلفی دارد که هر کدام علل، علائم و درمان‌های متفاوتی دارند. در اینجا به بررسی انواع کیفوز می‌پردازیم:
کیفوز وضعیتی (Postural Kyphosis)
کیفوز وضعیتی شایعترین و خفیف‌ترین نوع کیفوز است که معمولاً در نوجوانان و به‌ویژه دختران جوان دیده میشود. این نوع کیفوز ناشی از عادت‌های غلط نشستن، ایستادن یا فعالیت‌های روزمره است که باعث خمیدگی پشت میشود.
این نوع انحنا قابل اصلاح بوده و اغلب با تمرینات اصلاحی و تغییر در وضعیت نشستن یا ایستادن بهبود می‌یابد. به دلیل عدم تغییرات ساختاری در ستون فقرات، این نوع کیفوز معمولاً بدون درد و مشکلی خاص همراه است.
کیفوز شوئرمن (Scheuermann’s Kyphosis)
کیفوز شوئرمن که بیشتر در نوجوانان پسر دیده میشود و معمولاً شدت قوس ستون مهره در این بیماری بیش از كیفوز نوع قبل است. این بیماری ناشی از تغییرات ساختاری در ستون فقرات است و به‌طور خاص، به علت ناهنجاری در صفحات رشد استخوانی مهره‌ها به وجود می‌آید.
مشكل این بیماران بجز تغییر شكلی كه در ستون مهره ایجاد شده است دردی است كه ممكن است در ایستادن و نشستن طولانی مدت بیشتر شود. البته شدت درد اكثرا در حین فعالیت های بدنی و ورزشی هم بیشتر شود. این در حتی بدون درمان بهد از پایان بلوغ بطور خودبخود بهبود میابد.
رادیوگرافی ساده مهره های این بیماران تغییر شكلی را نشان میدهد بطوریكه چند مهره متوالی بجای استوانه ای بودن بصورت گوه دیده میشوند و ارتفاع مهره در جلو كمتر از عقب آن میشود.
درمان کیفوز شوئرمن اغلب شامل فیزیوتراپی، تمرینات کششی، و در موارد شدید، استفاده از بریس یا حتی جراحی است.
کیفوز مادرزادی (Congenital Kyphosis)
کیفوز مادرزادی در اثر نقص‌های ساختاری هنگام تولد رخ میدهد که ممکن است به دلیل مشکلات ژنتیکی یا تشکیل نامناسب ستون فقرات در دوران جنینی باشد. این نوع کیفوز از بدو تولد وجود دارد و می‌تواند با گذشت زمان تشدید شود.
در این بیماری ممكن است دو یا چند مهره از یك طرف به هم چسبیده باشد یا یک مهره بصورت ناقص تشكیل شده باشد كه در نتیجه آن بعد از تولد با رشد بچه قوس ستون مهره بتدریج بیشتر میشود.
در موارد شدید، ممکن است به سایر مشکلات جسمانی و حتی نارسایی‌های تنفسی منجر شود. درمان کیفوز مادرزادی اغلب نیاز به جراحی دارد، زیرا تغییر شکل‌های استخوانی در این نوع قابل بازگشت نیست.
کیفوز دژنراتیو (Degenerative Kyphosis)
کیفوز دژنراتیو بیشتر در افراد مسن دیده میشود و ناشی از تحلیل رفتن دیسک‌ها و مهره‌های ستون فقرات به دلیل پیری و بیماری‌های دژنراتیو مانند آرتروز است.
این نوع کیفوز معمولاً به تدریج و با گذر زمان ایجاد میشود و ممکن است باعث درد و محدودیت حرکت شود. درمان کیفوز دژنراتیو می‌تواند شامل فیزیوتراپی، تقویت عضلات، و در مواردی که درد شدید است، جراحی باشد.
کیفوز عصبی-عضلانی (Neuromuscular Kyphosis)
این نوع کیفوز در افرادی رخ میدهد که به بیماری‌های عصبی-عضلانی مبتلا هستند، مانند دیستروفی عضلانی یا فلج مغزی. ضعف عضلات و عدم تعادل آنها باعث میشود ستون فقرات به شکل غیرطبیعی خمیده شود. درمان کیفوز عصبی-عضلانی به نوع و شدت بیماری زمینه‌ای بستگی دارد و شامل فیزیوتراپی، بریس و در مواردی، جراحی میشود.
بیماری های دیگر
اسپوندیلیت انکیلوزان، شکستگی های بدنبال ضربه و پوکی استخوان و تومورها هم میتوانند موجب کیفوز شوند.
علائم کیفوز چیست
علائم کیفوز به نوع و شدت آن بستگی دارد و ممکن است از نظر ظاهر، درد و محدودیت حرکتی متفاوت باشد. برخی از افراد ممکن است کیفوز خفیف داشته باشند و علائمی نداشته باشند، در حالی که در موارد شدید، مشکلات جسمانی و تنفسی نیز ممکن است بروز کند. در زیر به علائم کلی کیفوز پرداخته شده است:
تغییرات ظاهری و خمیدگی پشت: یکی از بارزترین علائم کیفوز، خمیدگی بیش‌ازحد در ناحیه بالای ستون فقرات است که باعث قوز یا برجستگی در ناحیه پشتی میشود. این تغییرات ظاهری می‌تواند در حالت ایستاده، نشسته یا حتی هنگام راه رفتن نمایان شود. افراد مبتلا به کیفوز، گاهی شانه‌هایشان به جلو متمایل شده و بدن‌شان حالت خمیده پیدا می‌کند.
درد در ناحیه پشت و ستون فقرات: درد در ناحیه پشت به ویژه درد گردن و کمر از علائم رایج کیفوز است. این درد ناشی از فشار اضافی است که به عضلات و مفاصل وارد میشود و معمولاً هنگام فعالیت یا نشستن طولانی‌مدت تشدید میشود. درد ممکن است به نقاط دیگر بدن مانند شانه‌ها و حتی پاها نیز منتقل شود.
کاهش انعطاف‌پذیری و محدودیت حرکتی: افراد مبتلا به کیفوز اغلب با مشکل در حرکت‌های روزمره مواجه میشوند، به‌خصوص هنگام خم و راست شدن. کاهش انعطاف‌پذیری در ناحیه ستون فقرات به دلیل تغییرات ساختاری مهره‌ها و عضلات پشتی ایجاد میشود.
مشکلات تنفسی: در موارد شدیدتر کیفوز، خمیدگی ستون فقرات می‌تواند به قفسه سینه و ریه‌ها فشار وارد کند، که باعث مشکلات تنفسی میشود. این مشکل بیشتر در کیفوزهای دژنراتیو یا مادرزادی شدید رخ میدهد.
خستگی زودرس: خستگی ناشی از کیفوز به دلیل تلاش بیشتر عضلات برای حفظ وضعیت بدنی طبیعی است. این موضوع می‌تواند منجر به خستگی مداوم و کاهش انرژی شود، به‌خصوص در افرادی که زمان زیادی را در حالت نشسته می‌گذرانند.
درمان کیفوز چیست
درمان کیفوز به نوع، شدت و علت آن بستگی دارد و هدف آن کاهش درد، بهبود وضعیت بدن و جلوگیری از پیشرفت قوز پشتی است. روش‌های درمانی کیفوز می‌تواند از تمرینات و فیزیوتراپی تا جراحی متغیر باشد. در ادامه به برخی از روش‌های درمانی کیفوز پرداخته میشود:
تمرینات اصلاحی و فیزیوتراپی
فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی از اولین و موثرترین روش‌های درمان کیفوز، به‌ویژه درمان قوز کمر در نوجوانان هستند. این تمرینات شامل تمرینات تقویتی و کششی برای عضلات پشتی و شکمی است که می‌تواند به بهبود وضعیت بدن و کاهش انحنای غیرطبیعی کمک کند.
تمریناتی مانند کشش پشتی، تقویت عضلات کمر و شکم، و تمرینات تنفسی به افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات و کاهش درد کمک می‌کنند. همچنین، تمرینات اصلاحی می‌تواند به بهبود تعادل عضلات و بهبود وضعیت نشستن و ایستادن کمک کند.
استفاده از بریس (کمربند طبی)
در درمان قوز کمر در نوجوانان در برخی از موارد، به‌ویژه در کیفوز شوئرمن، استفاده از بریس یا کمربند طبی توصیه میشود. بریس می‌تواند به کنترل و کاهش انحنای ستون فقرات کمک کند و از پیشرفت قوز پشتی جلوگیری کند.
این وسیله معمولاً به کودکان و نوجوانانی که در سن رشد هستند و انحنای ستون فقرات‌شان قابل اصلاح است، توصیه میشود. بریس‌ها بسته به نوع کیفوز و شدت انحنا ممکن است باید به مدت طولانی یا تنها در برخی ساعات روز پوشیده شوند.
داروهای ضد التهاب و مسکن‌ها
برای کاهش درد و التهاب ناشی از کیفوز، برخی داروهای مسکن و ضدالتهاب مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن توصیه میشوند. این داروها معمولاً به صورت موقت استفاده میشوند تا فرد بتواند با درد ناشی از کیفوز مقابله کند و فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهد. با این حال، استفاده طولانی‌مدت از این داروها باید با مشاوره پزشک همراه باشد.
روش‌های درمانی جایگزین (مانند ماساژ و طب سوزنی)
ماساژ و طب سوزنی از روش‌های جایگزینی هستند که میتوانند به کاهش درد و بهبود انعطاف‌پذیری ستون فقرات کمک کنند. ماساژ درمانی می‌تواند به تسکین درد عضلات پشتی و کاهش تنش ناشی از کیفوز کمک کند.
طب سوزنی نیز از طریق تحریک نقاط خاصی از بدن به کاهش درد و افزایش گردش خون کمک می‌کند. این روش‌ها باید توسط متخصصان ماهر انجام شوند تا به بهبود وضعیت بیمار کمک کنند.
جراحی کیفوز
جراحی به عنوان آخرین راه‌حل برای درمان کیفوز به کار می‌رود و معمولاً در موارد شدیدتر که روش‌های غیرجراحی پاسخگو نیستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف از جراحی کیفوز، تصحیح انحنای ستون فقرات و تثبیت آن است.
در این روش، از پیچ‌ها، مهره‌های فلزی و میله‌های خاص برای تنظیم ستون فقرات استفاده میشود. جراحی بیشتر برای بیماران با کیفوز مادرزادی یا دژنراتیو شدید توصیه میشود که انحنا به حدی است که به دیگر اندام‌های بدن مانند ریه‌ها یا قلب فشار وارد می‌کند.
این روش، هرچند موثر است، اما به دلیل خطرات جراحی و دوره بهبودی طولانی معمولاً به عنوان آخرین گزینه انتخاب میشود.
تغییر در سبک زندگی و بهبود وضعیت نشستن و ایستادن
علاوه بر درمان‌های فوق، تغییر در عادات روزمره و سبک زندگی نیز می‌تواند به بهبود وضعیت کیفوز کمک کند.
حفظ وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن و ایستادن، استفاده از صندلی مناسب، و رعایت اصول ارگونومی در محل کار و خانه می‌تواند از تشدید کیفوز جلوگیری کند.
تمرینات روزانه و تقویت عضلات کمر و شکم نیز به پایداری ستون فقرات کمک می‌کند و از ایجاد یا پیشرفت کیفوز جلوگیری می‌کند.