شکستگی انگشت دست یکی از آسیب‌های شایع است که میتواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله حوادث ورزشی، تصادفات، یا فشارهای ناگهانی بر انگشتان رخ دهد.
انگشتان دست نقش مهمی در انجام فعالیت‌های روزمره ایفا می‌کنند و هرگونه آسیب به آنها میتواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. شناخت نوع، علل، علائم و روش‌های درمانی شکستگی انگشت دست برای بهبود سریع و جلوگیری از عوارض جانبی ضروری است.
آناتومی انگشتان دست
دست انسان ۲۷ استخوان دارد. ۸ استخوان در مچ که به آنها استخوان های کارپ Carpal bones میگویند. ۵ استخوان در کف دست بنام استخوان های متاکارپ Metacarpal bones و ۱۴ استخوان که انگشتان را درست کرده و به آنها فالانکس Phalanges میگویند.
همه انگشتان دست سه بند متحرک دارند. بندی که کوچکتر بوده و ناخن دارد را بند انتهایی یا دیستال Distal Phalanx میگویند. بندی که پشت سر آن بوده و با آن مفصل میشود را بند میانی Middle phalanx میگویند و بندی را که به کف دست متصل میشود را بند پرگزیمال Proximal phalanx میگویند.
هر انگشت که از سه بند تشکیل شده از طریق بند پرگزیمال به کف دست مفصل میشود. در کف دست به ازای هر انگشت یک استخوان به نام متاکارپ Metacarpal bone وجود دارد. پس کف دست از چهار متاکارپ تشکیل شده است.
وضعیت انگشت شست قدری متفاوت است. شست برخلاف دیگر انگشتان دست دو بند دارد. بند دیستال که ناخن دارد و بند پرگزیمال. بند پرگزیمال به متاکارپ شست متصل میشود.
انواع شکستگی انگشت دست
شکستگی انگشت دست می‌توانند به دسته‌های مختلفی تقسیم شود که هر کدام ویژگی‌ها و درمان‌های خاص خود را دارند.
یکی از انواع رایج، شکستگی خطی است که در آن استخوان انگشت به طور افقی شکسته میشود بدون جابه‌جایی قطعات استخوان. نوع دیگری، شکستگی پیچیده است که شامل شکستگی‌های متعدد با جابه‌جایی قطعات استخوان می‌باشد و معمولاً نیاز به مداخله جراحی دارد.
نوع سوم، شکستگی پیچشی، زمانی رخ میدهد که نیرو به طور چرخشی وارد انگشت میشود و باعث پیچیدن استخوان میشود.
شکستگی میتواند در هر کدام از سه بند انگشت ایجاد شود. شکستگی انگشتان ممکن است خارج مفصلی یا داخل مفصلی باشد. هر انگشت سه مفصل دارد و خط شکستگی در هر کدام از این مفاصل وارد شود مهم و خطرناک است.
گاهی اوقات بند انتهایی انگشت ممکن است بدنبال اصابت جسم سخت مانند ضربه چکش یا گیر کردن انگشت لای در، خرد شود.
همچنین شکستگی انگشت دست را میتوان به دو نوع باز و بسته تقسیم کرد. در شکستگی باز، پوست اطراف شکستگی زخمی میشود و استخوان از طریق زخم به فضای بیرون از بدن راه پیدا میکند که خطر عفونت را افزایش میدهد.
در مقابل، شکستگی بسته به این معناست که پوست سالم باقی میماند و استخوان شکسته در داخل بدن باقی میماند. هر کدام از این انواع نیازمند روش‌های درمانی متفاوتی هستند که بسته به شدت و نوع شکستگی انتخاب میشوند.
علل بروز شکستگی انگشت دست
شکستگی انگشت دست معمولاً به دلیل اعمال نیروهای ناگهانی و شدید بر انگشت رخ میدهد. یکی از شایع‌ترین علل، حوادث ورزشی است که در آنها انگشتان تحت فشار یا ضربه‌های مستقیم قرار می‌گیرند. ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال و هندبال که نیاز به استفاده شدید از دست‌ها دارند، بیشتر مستعد ایجاد این نوع شکستگی‌ها هستند.
حوادث خانگی نیز از دیگر دلایل رایج شکستن انگشت دست می‌باشند. افتادن از ارتفاع، ضربه زدن به اشیاء سخت یا باز و بسته کردن قفل‌های در میتواند به شکستگی انگشت دست منجر شود. کارهای فیزیکی سنگین که نیاز به استفاده از ابزارهای دستی دارند نیز می‌توانند عامل این نوع آسیب‌ها باشند.
علاوه بر حوادث و تصادفات، برخی شرایط پزشکی نیز می‌توانند خطر شکستن انگشت دست را افزایش دهند. بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان که استخوان‌ها را ضعیف می‌کنند، احتمال شکستگی انگشت دست را افزایش می‌دهند.
استفاده نادرست از ابزارهای دستی و تجهیزات نیز میتواند از علل دیگر شکستن انگشت دست باشد. مثلا، استفاده بیش از حد از ابزارهای برقی بدون تجهیزات حفاظتی مناسب میتواند باعث آسیب و شکستگی انگشت دست شود. بنابراین، رعایت ایمنی در محیط‌های کاری و ورزشی نقش مهمی در پیشگیری از این نوع شکستگی‌ها ایفا میکند.
علائم شکستگی انگشت دست
شکستگی انگشت دست با مجموعه‌ای از علائم مشخص همراه است که به سرعت باید شناسایی و درمان شوند تا از عوارض جدی‌تر جلوگیری شود.
یکی از اصلی‌ترین علائم، درد شدید در محل شکستگی است که ممکن است بطور ناگهانی شروع شود و با حرکت انگشت تشدید گردد. این درد معمولاً بسیار شدید است و فرد را از استفاده از دست یا انگشت آسیب‌دیده بازمی‌دارد.
تورم و کبودی نیز از دیگر علائم شایع شکستگی انگشت دست هستند. بعد از وقوع آسیب، بافت‌های اطراف شکستگی شروع به تورم کرده و خونریزی زیر پوست باعث کبودی و تغییر رنگ انگشت میشود. این علائم ممکن است در چند ساعت اول پس از آسیب بیشتر شوند و به تدریج کاهش یابند.
عدم توانایی در حرکت انگشت نیز از نشانه‌های مهم شکستگی انگشت دست است. فرد ممکن است نتواند انگشت را به طور کامل خم یا صاف کند و یا در حرکت انگشت احساس درد و ناتوانی کند. این محدودیت در حرکت معمولاً نشان‌دهنده جابه‌جایی قطعات استخوان است که نیازمند مداخله پزشکی فوری است.
صدای ترق‌ترق نیز ممکن است هنگام شکستن انگشت دست شنیده شود. در برخی موارد، ممکن است احساس بیحسی در انگشت نیز مشاهده شود که نشان‌دهنده آسیب به عصب‌های اطراف استخوان شکستگی است.
تشخیص شکستگی انگشت دست
تشخیص شکستگی انگشت دست معمولاً با بررسی بالینی و تصویربرداری پزشکی انجام میشود. پزشک ابتدا با بررسی علائم و تاریخچه آسیب، احتمال شکستگی را بررسی میکند. سپس با انجام معاینه فیزیکی، از جمله بررسی حرکت انگشت، میزان تورم و محل درد، نوع و شدت شکستگی تخمین زده میشود.
رادیوگرافی ساده یکی از روش‌های اصلی تشخیص شکستگی انگشت دست است. این روش به پزشک کمک میکند تا نوع شکستگی، محل دقیق و میزان جابه‌جایی استخوان‌ها را مشاهده کند. در برخی موارد پیچیده‌تر، مانند شکستگی‌های پیچشی یا چند قطعه‌ای، ممکن است نیاز به سی‌تی اسکن باشد تا جزئیات دقیق‌تری از شکستگی به دست آید.
درمان شکستگی انگشت دست
انتخاب نوع درمان به توسط پزشک ارتوپد با در نظر گرفتن محل شکستگی انگشت دست، شکل شکستگی، شدت شکستگی، جابجا بودن یا نبودن آن و متغیرهای دیگر است.
بسیاری از موارد شکستگی انگشت دست بدون جابجایی هستند. تنها درمان این شکستگی ها بستن انگشت شکسته شده به انگشت مجاور با یک چسب است. این بستن باید طوری باشد که مفاصل انگشتان بتوانند به راحتی خم و صاف شوند. همچنین چسب بکار رفته باید حساسیت پوستی ایجاد نکند و نیاید خیلی محکم بسته شود.
اگر شکستگی همراه با جابجایی باشد پزشک معالج آنرا جااندازی کرده و در صورت پایدار بودن شکستگی، ممکن است دست را مدتی در آتل گچی قرار دهد.
جوش خوردن شکستگی انگشت دست معمولاً به سه هفته وقت نیاز دارد و معمولاً دست به همین مدت در آتل باقی میماند. ممکن است در مدت این سه هفته پزشک ارتوپد از دست شما عکسبرداری کند تا مطمئن شود شکستگی انگشت دست شما جابجا نشده است.
گاهی اوقات بعد از جااندازی بسته شکستگی پایدار نیست (یعنی به محض اینکه پزشک انگشت بیمار را رها میکند قطعات شکسته شده مجددا جابجا میشوند). در این موارد پزشک معالج پس از جااندازی بسته، پین هایی را از راه پوست به درون استخوان های شکسته شده وارد کرده و آنها را به یکدیگر متصل میکند.
گاهی اوقات مثلاً در مورد بعضی شکستگی های با جابجایی زیاد یا شکستگی های باز یا همراه با مشکلات عصبی یا عروقی ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی باشد. در این صورت جراح ارتوپد جراحی را در اطاق عمل و معمولاً با بیحسی موضعی انجام میدهد.
بعد از جااندازی شکستگی انگشت دست، محل شکستگی به توسط وسایل فلزی مثل سیم یا پین یا پیچ یا پلاک فیکس و ثابت میشود. بعد از جراحی هم معمولاً دست تا مدتی در آتل گچی میماند.
همانطور که گفته شد گاهی اوقات بند انتهایی انگشت ممکن است بدنبال اصابت جسم سخت مانند ضربه چکش یا گیر کردن انگشت لای در، خرد شود.
در این موارد معمولا پوست انگشت زخمی میشود و یا ممکن است زیر ناخن خونریزی کرده و کبود شود و یا حتی ممکن است ناخن از بستر خود کنده شود. این شکستگی ها نیازی به بستن ندارند و خودبخود جوش میخورند. درمان در این موارد باید بیشتر معطوف به وضعیت آسیب پوست و بستر ناخن باشد.
درمان شکستگی انگشت دست چه بدون جراحی و چه با عمل جراحی انجام شود بعد از چند هفته که دست از آتل خارج میشود انگشتان دست بخصوص انگشت شکسته شده خوب خم و راست نمیشود.
بیمار حتماً باید تا مدت چند هفته حرکات بخصوصی را که پزشک معالج یا فیزیوتراپ به او آموزش میدهد به درستی انجام دهد تا حرکات انگشت، دوباره به وضع طبیعی برگردد.
در برخی موارد، داروهای ضد التهابی و مسکن برای کاهش درد و التهاب تجویز میشوند. این داروها به کاهش ناراحتی و تسهیل فرآیند بهبود کمک می‌کنند.
در موارد شکستگی باز، مراقبت‌های ویژه از زخم و پیشگیری از عفونت ضروری است. شستشوی زخم، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و رعایت بهداشت مناسب نقش مهمی در جلوگیری از عفونت و بهبود سریع‌تر زخم دارند. همچنین، تغذیه مناسب و مصرف مکمل‌های ویتامین D و کلسیم میتواند به تقویت استخوان‌ها و تسریع فرآیند بهبود کمک کند.
مدت زمان جوش خوردن استخوان انگشت دست
شکستگی انگشت دست معمولا سریع جوش میخورد. مدت زمان جوش خوردن استخوان انگشت دست بعد از شکستگی معمولا سه تا چهار هفته است.
البته اتصال استخوان های جدا شده از هم در محل شکستگی در رادیوگرافی بعد از سه هفته دیده نمیشود. به زبان دیگر اگر بعد از سه هفته از شکستگی مجددا از آن عکس گرفته شود تقریبا همان تصویر روز اول دیده میشود.
اگر به دنبال محو شدن خط شکستگی در عکس رادیولوژی هستید باید حدود سه تا شش ماه صبر کنید. یعنی س تا شش ماه زمان لازم است تا در رادیوگرافی، چسبیدن استخوان های شکسته شده انگشت به هم دیده شوند ولی جوش خوردن به معنای اینکه استخوان ها به هم بچسبند و دیگر از هم جدا نشوند معمولا بعد از سه تا چهار هفته ایجاد میشود.
درمان شکستگی انگشت دست در خانه
خیلی از بیماران بدنبال راه های درمان شکستگی انگشت دست در خانه هستند. توصیه من به شما اینست که هیچوقت به دنبال این کار نباشید.
درمان شکستگی انگشت فقط وقتی ممکن است که شما مطمئن باشید انگشت شما شکسته است. شما بدون عکسبرداری از انگشت نمیتوانید از شکستگی مطمئن باشید پس باید به پزشک مراجعه کنید تا از انگشت شما عکسبرداری کند.
وقتی عکس برداری انجام شد اگر تشخیص شکستگی داده شد خود پزشک آن را بهتر از شما برایتان درمان میکند.
اگر هم انگشت شما آنقدر تغییر شکل داده که مطمئن هستید شکسته شده است خیلی مطمئن نباشید. ممکن است دررفته باشد که درمان آن متفاوت است. و اگر هم شکسته باشد و آنقدر جابجا باشد که تغییر شکل آن به چشم دیده شود مطمئنا درمان آن کار شما نیست.
پس از خیر درمان شکستگی انگشت دست در خانه بگذرید و به پزشک مراجعه کنید.
عوارض شکستگی انگشت دست
شکستگی انگشت دست در صورت عدم درمان مناسب میتواند به عوارض جدی و بلندمدت منجر شود. یکی از عوارض شایع، عدم جوش خوردن کامل استخوان‌ها است که میتواند باعث ایجاد ناهنجاری در ساختار انگشت و کاهش عملکرد آن شود. این وضعیت ممکن است نیاز به درمان‌های اصلاحی مانند عمل جراحی داشته باشد.
عفونت هم یکی از عوارض خطرناک شکستگی انگشت دست، بخصوص در شکستگی‌های باز است. ورود باکتری‌ها به محل شکستگی از طریق زخم میتواند منجر به عفونت شدید شود که نیازمند درمان فوری با آنتی‌بیوتیک‌ها و گاهی نیاز به دبریدمان زخم است. عفونت‌های مزمن می‌توانند باعث آسیب دائمی به بافت‌ها و استخوان‌ها شوند.
درمان نادرست یا عدم تثبیت مناسب شکستگی میتواند به کاهش دامنه حرکتی انگشت منجر شود. این وضعیت ممکن است تاثیر منفی بر عملکرد دست و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی پس از بهبود شکستگی می‌توانند به کاهش این عارضه کمک کنند.
آسیب به اعصاب و عروق نیز یکی از عوارض احتمالی شکستگی انگشت دست است. شکستگی‌های شدید ممکن است باعث فشار یا آسیب به اعصاب و عروق خونی اطراف شکستگی شوند که میتواند منجر به کاهش حس، بیحسی یا ضعف در انگشت شود. در برخی موارد، ممکن است نیاز به درمان‌های تخصصی برای بازسازی اعصاب باشد.
پیشگیری از شکستگی انگشت دست
پیشگیری از شکستن انگشت دست نیازمند رعایت چندین نکته ایمنی و مراقبتی است که میتواند خطر بروز این آسیب را به طور قابل توجهی کاهش دهد. اولین گام، استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب در فعالیت‌های ورزشی و فیزیکی است.
به عنوان مثال، استفاده از دستکش‌های محافظ در ورزش‌هایی مانند بسکتبال، فوتبال یا کارهای ساختمانی میتواند از ضربات مستقیم و فشارهای ناگهانی بر انگشتان جلوگیری کند.
تقویت عضلات دست و انگشتان از طریق تمرینات منظم نیز میتواند به افزایش مقاومت استخوان‌ها و کاهش خطر شکستگی کمک کند. تمرینات وزنه‌برداری، کششی و انعطاف‌پذیری که بر تقویت عضلات دست تمرکز دارند، نقش مهمی در پیشگیری از آسیب‌های احتمالی ایفا می‌کنند.
رعایت اصول ایمنی در محیط‌های کاری و خانگی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. اطمینان از قرارگیری ابزارهای کاری در جایگاه مناسب، استفاده از تجهیزات ایمنی و جلوگیری از انجام فعالیت‌های پرخطر بدون نظارت میتواند از بروز تصادفات جلوگیری کند. همچنین، حفظ محیط‌های کار و زندگی تمیز و بدون اشیاء خشن میتواند خطر ضربات و افتادن را کاهش دهد.
توجه به سلامت عمومی و مصرف مواد مغذی کافی برای استخوان‌ها نیز در پیشگیری از شکستن انگشت دست مؤثر است. مصرف کافی کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی ضروری برای تقویت استخوان‌ها میتواند از ضعیف شدن آنها جلوگیری کند و مقاومت استخوان‌ها را در برابر فشارها و ضربات افزایش دهد.
در نهایت، آگاهی و آموزش عمومی در مورد نحوه جلوگیری از آسیب‌های دست و انگشت نیز میتواند نقش مهمی در کاهش شیوع شکستگی انگشت دست داشته باشد. آموزش افراد در مورد روش‌های صحیح انجام فعالیت‌های روزمره و ورزشی، تکنیک‌های ایمنی و نحوه واکنش در مواقع اضطراری میتواند به حفظ سلامت دست‌ها و انگشتان کمک کند.