شکستگی شست دست. علائم و نحوه درمان

شست دست مهمترین انگشت دست است و در فرآیند گرفتن اشیاء نقش مهمی دارد به همین علت شکستگی شست دست را باید با دقت درمان کرد.

این شکستگی معمولاً در اثر ضربه مستقیم، سقوط، یا تصادفات ورزشی رخ می‌دهد و می‌تواند باعث درد شدید، تورم، و محدودیت حرکت در انگشت شست دست شود. شناخت و درک صحیح از شکستگی شست دست اهمیت زیادی دارد زیرا تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند به بهبود سریع‌تر و جلوگیری از عوارض جدی‌تر کمک کند.

آناتومی مختصر انگشتان دست

همه انگشتان دست سه بند متحرک دارند. بندی که کوچکتر بوده و ناخن دارد را بند انتهایی یا دیستال Distal Phalanx میگویند. بندی که پشت سر آن بوده و با آن مفصل میشود را بند میانی Middle phalanx میگویند و بندی را که به کف دست متصل میشود را بند پرگزیمال Proximal phalanx میگویند.

هر انگشت که از سه بند تشکیل شده از طریق بند پرگزیمال به کف دست مفصل میشود. در کف دست به ازای هر انگشت یک استخوان به نام متاکارپ Metacarpal bone وجود دارد. پس کف دست از چهار متاکارپ تشکیل شده است.

وضعیت انگشت شست قدری متفاوت است. شست برخلاف دیگر انگشتان دست دو بند دارد. بند دیستال که ناخن دارد و بند پرگزیمال. بند پرگزیمال به متاکارپ شست متصل میشود.

متاکارپ شست نسبت به چهار متاکارپ دیگر فرق عمده ای دارد یعنی متحرک است. به خاطر تحرک متاکارپ شست است که در هنگام گرفتن اشیاء، شست دست در مقابل چهار انگشت دیگر قرار گرفته و ما میتوانیم اشیاء را بگیریم.

شکستگی های انگشت شست یعنی دو بند آن مانند شکستگی های دیگر انگشتان بوده و در مورد شکستگی های انگشتان در مقاله دیگری بحث شده است. شکستگی متاکارپ شست مهمتر و قدری متفاوت تر از شکستگی دیگر متاکارپ ها است. در این مقاله اختصاصا در مورد شکستگی های متاکارپ شست بحث میشود.

علل بروز شکستگی شست دست

اکثر موارد شکستگی شست دست بدنبال ضربه مستقیم ایجاد میشوند مثلا بدنبال زمین خوردن، یا وقتی میخواهیم یک توپ را بگیریم و فشار توپ موجب ضربه به شست و به عقب بردن آن میشود.

گاهی شکستگی بدنبال ضربه غیر مستقیم مانند پیچ خوردن شست ایجاد میشود. در حین ورزش هایی مانند کشتی و اسکی این اتفاقات زیاد میفتد.

شکستگی های مفصلی باید بصورت بسیار دقیق جااندازی شده وگرنه ممکن است زمینه ساز ایجاد آرتروز در مفصل شوند. بخصوص شکستگی در محلی که متاکارپ شست به استخوان های مچ دست متصل میشود اهمیت زیادی دارد.

علائم شکستگی شست دست

شکستگی شست دست با مجموعه‌ای از علائم مشخص همراه است که می‌تواند به فرد کمک کند تا به موقع تشخیص دهد که نیاز به مراجعه به پزشک دارد. یکی از اولین علائم درد شدید در محل شکستگی است که معمولاً بلافاصله پس از ضربه بروز می‌کند. این درد ممکن است با حرکات معمولی شست شدت بیشتری پیدا کند و تحمل آن سخت باشد.

تورم و کبودی نیز از دیگر علائم رایج شکستگی شست دست هستند. تورم در ناحیه شکستگی ممکن است به سرعت افزایش یابد و به مدت چند روز ادامه پیدا کند. کبودی می‌تواند در اطراف محل شکستگی دیده شود و نشان‌دهنده آسیب به عروق خونی است.

تغییر شکل شست نیز ممکن است مشاهده شود. در برخی موارد، ممکن است استخوان‌ شست دست از محل طبیعی خود و از پوست بیرون بزند که به آن شکستگی باز میگویند.

در برخی موارد، بیمار ممکن است صدای شکسته شدن استخوان را هنگام شکستگی شنیده باشند که این نیز یکی از نشانه‌های این آسیب محسوب می‌شود. احساس حساسیت بالا در ناحیه شست دست و احساس ناپایداری در محل شکستگی نیز از دیگر علائم شکستگی شست دست هستند.

انواع شکستگی های شست

شکستگی شست دست معمولا در قسمت پرگزیمال Proximal آن یعنی در طرفی که به مچ دست نزدیک تر است بوجود میاید.

این شکستگی ممکن است داخل مفصلی باشد یعنی خط شکستگی بصورت مایل به داخل مفصل بین شست و استخوانچه ی مچ دست ( استخوانچه ای از مچ دست به نام تراپزیوم یا ذوزنقه ای که با متاکارپ شست مفصل میشود) رفته باشد. این شکستگی را شکستگی بنت Bennett’s fracture- subluxation مینامند.

در مواردی هم شکستگی خارج مفصلی است یعنی خط شکستگی بصورت عرضی یا مایل بوده ولی به درون مفصل امتداد نیافته است. شکستگی داخل مفصلی از آن جهت که میتوانند ایجاد آرتروز بکنند اهمیت بیشتری داشته و باید با دقت بسیار بیشتری جااندازی و درمان شوند.

تشخیص شکستگی شست دست

تشخیص شکستگی شست دست معمولاً با مراجعه به پزشک و انجام معاینات بالینی آغاز می‌شود. پزشک ابتدا تاریخچه دقیق آسیب و علائم بیمار را بررسی می‌کند تا تخمین اولیه‌ای از نوع شکستگی داشته باشد. در معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است به دنبال نقاط دردناک، تورم، تغییر شکل شست دست و محدودیت حرکت باشد.

پس از معاینه بالینی، تصاویر رادیولوژی ساده معمولاً برای تأیید تشخیص شکستگی شست دست استفاده می‌شوند. رادیولوژی می‌تواند نوع و محل دقیق شکستگی را نشان دهد و به پزشک کمک کند تا تصمیمات درمانی مناسب را اتخاذ کند. در برخی موارد پیچیده‌تر، مانند شکستگی‌های پنهان یا شکستگی‌های خطی، ممکن است نیاز به تصویربرداری پیشرفته‌تری مانند سی تی اسکن باشد.

تشخیص دقیق نوع شکستگی شست دست برای تعیین بهترین روش درمانی ضروری است.

درمان شکستگی شست دست

انتخاب نوع درمان شکستگی شست دست به توسط پزشک ارتوپد و با در نظر گرفتن محل شکستگی، شکل شکستگی، شدت شکستگی، جابجا بودن یا نبودن آن و متغیرهای دیگر است.

نکته مهم اینست که در شکستگی های داخل مفصلی باید دقت بسیار بیشتری برای جااندازی بسیار دقیق قطعات شکسته شده صورت گیرد تا مفصل شست بعدا دچار استئوآرتریت نشود.

شکستگی های خارج مفصلی

در مواردی که شکستگی شست دست بدون جابجایی باشد درمان به توسط یک نوع گچ گیری خاص به نام اسپیکای کوتاه شست Short thumb spica انجام میشود که به توسط آن، پزشک ارتوپد انگشت شست را در وضعیت مناسب در گچ قرار میدهد.

اگر شکستگی همراه با جابجایی باشد پزشک معالج آنرا جااندازی کرده و در صورت پایدار بودن شکستگی ممکن است دست را مدتی در گچ اسپیکا قرار دهد. جوش خوردن شکستگی های شست معمولاً به چهار هفته وقت نیاز دارد و معمولاً دست به همین مدت در گچ باقی میماند.

ممکن است در مدت این چند هفته پزشک ارتوپد از دست شما عکسبرداری کند تا مطمئن شود شکستگی شست شما جابجا نشده است.

شکستگی های داخل مفصلی

در شکستگی های داخل مفصلی یا شکستگی های بنت، جراح ارتوپد در اطاق عمل و معمولاً با بیحسی محلی اقدام به جااندازی بسته شکستگی میکند.

بعد از جااندازی شکستگی، محل شکستگی به توسط پین فیکس و ثابت میشود و پس از جراحی معمولاً دست تا مدتی در آتل گچی یا گچ اسپیکا میماند. در صورتیکه جااندازی بسته شکستگی موفقیت آمیز نباشد پزشک معالج اقدام به جااندازی باز شکستگی و سپس فیکس کردن محل شکستگی با استفاده از پین، پیچ یا پلاک میکند.

درمان شکستگی شست دست چه بدون جراحی و چه با عمل جراحی انجام شود بعد از چند هفته که دست از آتل گچی یا گچ خارج میشود شست خوب خم و راست نمیشود.

بنابراین بیمار حتماً باید تا مدت چند هفته حرکات بخصوصی را که پزشک معالج یا فیزیوتراپ به او آموزش میدهد به درستی انجام دهد تا حرکات شست دوباره به وضع طبیعی برگردد.

یکی از نرمش های خوب به این صورت است که دست را در آب گرم گذاشته و به شست حرکات چرخشی میدهیم یا سعی میکنیم نوک شست را به نوک انگشت کوچک برسانیم. تقویت عضلات دست و شست با گرفتن یک توپ لاستیکی کوچک یا خمیر اسباب بازی در دست و بازی کردن با آن هم بسیار مفید است.

استفاده از داروهای ضد التهابی می‌تواند به کاهش تورم و درد کمک کند.

در نهایت، پیگیری منظم با پزشک و انجام چکاپ‌های دوره‌ای برای اطمینان از بهبود صحیح شکستگی شست دست ضروری است. رعایت دستورالعمل‌های پزشک و انجام تمرینات فیزیوتراپی می‌تواند به بازگشت کامل عملکرد دست و جلوگیری از عود مجدد آسیب کمک کند.

عوارض شکستگی شست دست

شکستگی شست دست می‌تواند منجر به عوارض متعددی شود که در صورت عدم درمان مناسب یا درمان نادرست، می‌تواند تاثیرات طولانی‌مدتی بر عملکرد دست داشته باشد.

یکی از عوارض شایع، عدم التیام صحیح استخوان‌ها است که ممکن است باعث درد مداوم و کاهش قدرت دست شود. این وضعیت می‌تواند به دلیل عدم تثبیت مناسب استخوان‌ها یا عدم دریافت مراقبت‌های بعد از شکستگی به وجود آید.

دیگر عارضه مهم، ایجاد آرتروز مفصل بین متاکارپ شست و استخوان تراپزوئید Trapezuid در مچ دست است. این عارضه در شکستگی های داخل مفصلی بنت و هنگامی که شکستگی خوب جااندازی نشده و بعدا بد جوش میخورد بوجود میاید.

آرتروز میتواند موجب درد و محدودیت حرکتی در این مفصل شود. در صورت شدید بودن علائم، درمان جراحی بصورت جوش دادن دو استخوان ( متاکارپ شست و استخوان تراپزیوم) و یا خارج کردن استخوان تراپزیوم از مچ دست انجام میشود.

اختلالات حرکتی نیز از دیگر عوارض شکستگی شست دست هستند. حتی پس از التیام استخوان‌ها، ممکن است فرد با مشکلاتی مانند سفتی و کاهش دامنه حرکتی مواجه شود. این اختلالات می‌تواند به کاهش کیفیت زندگی و کارایی روزانه دست بیانجامد.

عفونت نیز یکی از عوارض جدی شکستگی شست دست، به ویژه در صورت درمان جراحی، است. ورود باکتری‌ها به محل شکستگی می‌تواند منجر به عفونت شود که نیاز به درمان‌های گسترده‌تر و ممکن است منجر به آسیب‌های بیشتر شود.

در نهایت، عدم تشخیص به موقع شکستگی شست دست می‌تواند منجر به عوارضی مانند بد جوش خوردن شکستگی شود. این وضعیت‌ می‌توانند نیازمند جراحی‌های اصلاحی و درمان‌های پیچیده‌تر باشند.

پیشگیری از شکستگی شست دست

پیشگیری از شکستگی شست دست نیازمند اتخاذ تدابیر ایمنی و مراقبت‌های مناسب در فعالیت‌های روزانه و ورزشی است.

یکی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری، استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب در ورزش‌ها و فعالیت‌های پرخطر است. استفاده از تکنیک مناسب در ورزش‌هایی مانند بسکتبال، فوتبال، اسکی، کشتی و دوچرخه‌سواری می‌تواند خطر شکستگی را کاهش دهد.

تقویت عضلات شست و مچ دست نیز می‌تواند به پیشگیری از شکستگی شست دست کمک کند. تمرینات مقاومتی و وزنه‌برداری با رعایت تکنیک صحیح می‌تواند استحکام استخوان‌ها را افزایش داده و از شکستگی‌های احتمالی جلوگیری کند. همچنین، مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D برای حفظ سلامت استخوان‌ها ضروری است.

ایمنی در محیط‌های کاری و خانگی نیز نقش مهمی در پیشگیری از شکستگی شست دست دارد. استفاده از تجهیزات ایمنی مانند دستکش‌های محافظ در کارهای ساختمانی یا صنعتی و اجتناب از خطرات احتمالی در محیط خانه می‌تواند از وقوع ضربات و سقوط‌های ناگهانی جلوگیری کند.

آموزش نیز از دیگر روش‌های مؤثر در پیشگیری از شکستگی شست دست است. آموزش افراد به روش‌های صحیح انجام فعالیت‌های روزانه و ورزشی، و همچنین آگاهی از خطرات احتمالی، می‌تواند به کاهش وقوع این آسیب کمک کند. همچنین، ارتقاء تعادل و هماهنگی بدنی از طریق تمرینات ورزشی می‌تواند خطر سقوط و آسیب‌های مرتبط با آن را کاهش دهد.