آناتومی لگن خاصره

پلویس Pelvis یا لگن خاصره یک ساختمان حلقوی شکل است که در پایین تنه قرار گرفته و ارتباط اندامهای تحتانی را با تنه برقرار میکند. لگن از بالا به ستون فقرات و در پایین به استخوان های ران مفصل میشود.

وظیفه لگن در واقع انتقال نیروهای وزن از تنه به هر دو اندام های تحتانی است. همچنین در موقع نشستن، نیروی وزن تنه مستقیما از طریق لگن به زمین وارد میشود. لگن همچنین حاوی ارگان های گوارشی و تولید مثل بوده و عروق و اعصاب مهمی از آن عبور کرده و از تنه به اندام تحتانی میروند.

در این مقاله راجع به آناتومی لگن از لحاظ استخوان ها و عضلات، رباط ها و عروق و اعصاب اطراف لگن خاصره و حفره استابولوم اطلاعات جامعی را بدست خواهید آورد. همچنین رادیوگرافی لگن هم مورد بررسی قرار میگیرد.

آناتومی لگن. استخوان

پلویس از سه استخوان تشکیل شده است. دو استخوان کاملا هم شکل ولی قرینه و به شکل نیم دایره به نام استخوانهای بی نام Innominate bone در کنار یکدیگر قرار گرفته اند تا قسمت اعظم این ساختمان حلقوی را تشکیل دهند.

پس آناتومی لگن از لحاظ استخوانی کاملا شکل حلقوی دارد.

این دو استخوان در قسمت جلو به یکدیگر نزدیک شده و یک مفصل را تشکیل میدهند که به آن سمفیز پوبیس Pubic symphysis میگویند.

حفره استابولوم از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان ایلیوم، ایسکیوم و پوبیس درست شده است. شکستگی های این حفره از مهمترین آسیب های بدن هستند.

هر استخوان بی نام خود از سه قسمت به نام های ایلیوم Ilium ، ایسکیوم Ischium و پوبیس Pubis تشکیل شده است. این سه قسمت در بچه ها در واقع سه استخوان جدا هستند که در کنار هم قرار گرفته و در بین آنها صفحه رشد قرار گرفته است.

در زمان بلوغ این سه استخوان لگن کاملا به یکدیگر میچسبند و یک استخوان بی نام را درست میکنند. استخوان پوبیس در جلو یا قدام قرار گرفته و از دو قسمت ( راموس فوقانی و راموس تحتانی) درست شده است.

استخوان ایلیوم قسمت پشتی یا عقبی استخوان بی نام است و قسمت ایسکیوم در پایین استخوان بی نام است. در موقع نشستن، قسمتی که با زمین تماس دارد ایسکیوم است.

در قسمت پشت بین این دو، استخوانی مثلثی شکل به نام استخوان خاجی یا ساکروم Sacrum قرار گرفته است. استخوان ساکروم در واقع پنج مهره هستند که به یکدیگر چسبده و یک استخوان را درست کرده اند.

در پایین ساکروم، استخوان دنبالچه به آن مفصل شده است. استخوان ساکروم از بالا به مهره پنجم کمری متصل میشود و یک دیسک بین مهره ای در بین آنها قرار دارد.

استخوان ساکروم در دو طرف با قسمت ایلیاک استخوان بی نام مفصل میشود. به این دو مفصل، مفاصل ساکروایلیاک  Sacroiliac joint میگویند. مفصل ساکروایلیاک از نوع آمفی آرترودیال بوده و حرکت بسیار کمی دارد.

همانطور که گفته شد قسمت های پوبیس استخوان های بی نام دو طرف در قسمت جلو به یکدیگر نزدیک شده و در بین آنها یک ساختمان غضروفی فیبری مانند منیسک زانو قرار میگیرد.

کنار هم قرار گرفتن دو استخوان پوبیس و این غضروف را سمفیز پوبیس میگویند. سمفیز پوبیس از لحاظ آناتومی در واقع مفصل بین دو استخوان پوبیس است .

این مفصل از نوع آمفی آرترودیال بوده و حرکت بسیار کمی دارد. در ماههای آخر بارداری در خانم ها، غضروف سمفیز شل شده و دو استخوان پوبیس بیشتر از هم فاصله میگیرند تا حلقه لگن خاصره برای عبور بچه در حین زایمان گشادتر شود.

حفره استابولوم قسمتی از استخوان بی نام است که با نزدیک شدن به سر استخوان ران، مفصل ران را درست میکند. مفصل ران پلویس را به اندام تحتانی متصل میکند. حفره استابولوم دقیقا در محل اتصال سه قسمت ایلیوم، ایسکیوم و بوبیس استخوان بی نام قرار دارد.

آناتومی لگن. عضلات

بر روی استخوان های لگن خاصره عضلات متعددی قرار گرفته اند. این عضلات موجب حرکاتی بخصوص در ران میشوند. تعدادی از عضلات مهم لگن عبارتند از

عضلات گلوتئال Gluteal muscles

به اینها عضلات سرینی هم میگویند. اینها سه عضله هستند. گلوتئوس ماگزیموس یا سرینی بزرگ Gluteus maximus ، گلوتئوس مدیوس یا سرینی متوسط Gluteus medius و گلوتئوس مینیموس یا سرینی کوچک Gluteus minimus .

این عضلات در بالا به سطح پشتی استخوان های بی نام میچسبند ( به سطح پشتی قسمتی از استخوان بی نام که به آن ایلیوم میگویند). این عضلات سپس به سمت پایین و بیرون میروند و به برجستگی تروکانتر بزرگ میچسبند.

این عضلات هستند که برجستگی باسن یا کفل را ایجاد میکنند.

عضلات گلوتئال متوسط و کوچک موجب ابداکت شدن Abducting یا دور شدن ران از خط مرکزی بدن میشوند.

این عضلات همچنین ران را به سمت داخل میچرخانند ( وقتی سر پا ایستاده اید و شست های دو پا را به هم نزدیک کرده و پاشنه ها را از هم دور کرده اید در واقع هر دو مفصل ران شما در وضعیت چرخش داخلی قرار گرفته اند).

عضله سرینی بزرگ یا گلوتئوس ماگزیموس موجب میشود مفصل ران باز شود ( وقتی سر پا ایستاده اید مفصل ران شما باز است و وقتی نشسته هستید این مفصل خم شده است).

این عضله همچنین موجب چرخش خارجی مفصل ران میشود ( وقتی سر پا ایستاده اید و شست های دو پا را از هم دور کرده و پاشنه ها را به هم نزدیک کرده اید در واقع هر دو مفصل ران شما در وضعیت چرخش خارجی قرار گرفته اند). انسان برای سر پا ایستادن نیاز به عضلات گلوتئال قوی و بزرگ دارد.

عضله ایلیوپسواس

عضله ایلیوپسواس Iliopsoas muscle خود از دو عضله ایلیاک و پسواس تشکیل شده است. عضله پسواس از کناره مهره های کمری شروع شده و با پایین میاید. عضله ایلیاک هم از سطح داخلی استخوان ایلیاک شروع شده و به پایین میاید.

این دو عضله پس از ملحق شدن به یکدیگر به تروکانتر کوچک ران میچسبند. وظیفه این عضلات خم کردن و نزدیک کردن ران است

عضلات کف لگن خاصره

این ها عضلاتی هستند که به پایین ترین قسمت های استخوان های لگن میچسبند. وظیفه این عضلات کنترل دفع ادرار و مدفوع است.

حلقه لگن بجز عروق، اعصاب و عضلات، حاوی ارگان های گوارشی و ادراری و تولید مثل است.

آناتومی لگن. رباط و لیگامان

استخوان های لگن خاصره به توسط لیگامان های قوی در کنار یکدیگر بصورت پایدار قرار گرفته اند. در واقع مهمترین عامل پایداری ساختمان حلقه لگنی رباط هایی هستند که دو استخوان بی نام و ساکروم را در کنار یکدیگر حفظ میکنند. مهمترین این رباط ها عبارتند از :

♦رباط های بین دو استخوان پوبیس در جلو و در جایی که در کنار هم قرار گرفته اند. این لیگامانها موجب میشوند دو استخوان پوبیس و به تبع آن دو استخوان بی نام محکم در کنار هم قرار بگیرند.

♦رباط های بین استخوان ساکروم و قسمت ایلیوم از استخوان بی نام. این رباط ها که به آنها رباط یا لیگامان های ساکروایلیاک Sacroilic ligament میگویند قویترین رباط بدن هستند و موجب پایدار ماندن حلقه لگنی در قسمت پشت میشوند.

رباط های ساکروایلیاک در دو لایه عمقی و سطحی هستند.مفصل بین ساکروم و استخوان بی نام پایداری ذاتی ندارد و این لیگامان ها هستند که موجب میشوند استخوان های دو طرف لگن بطور محکمی در قسمت پشت در کنار استخوان ساکروم یا خاجی بماند.

♦رباط های بین استخوان ساکروم و ایسکیوم که دو رباط به نامهای ساکرواسپاینوس Sacrospinous ligament و ساکروتوبروس Sacrotuberous ligament هستند.

♦رباط اینگوینال که بین خار خاصره فوقانی قدامی و سمفیز پوبیس قرار گرفته است

♦رباط ایلیولومبار که بین زائده عرضی مهره پنجم کمری و ایلیوم و ساکروم قرار گرفته است.

آناتومی لگن. عروق و اعصاب

ریشه های عصبی که از بین مهره های کمری و خاجی (ساکروم) خارج میشود به یکدیگر میپیوندند و یک شبکه در هم تنیده عصبی را بوجود میاورند که به آن شبکه های عصبی لومبار و ساکرال Lumbar and sacral plexus میگویند. از این شبکه های عصبی اعصاب مهمی منشعب میشود که مهمترین آنها عبارتند از اعصاب :

• سیاتیک
• فمورال یا رانی
• ابتوراتور
• پوستی رانی

مهمترین عصبی که از ناحیه لگن خاصره عبور میکند عصب سیاتیک است. این عصب از به هم پیوستن ریشه های عصبی که ازمهره های پایینی کمر خارج میشوند درست میشود و از پشت مفصل ران و بسیار نزدیک به آن عبور میکند.

این عصب کلفت ترین عصب بدن بوده و به کلفتی انگشت سبابه است. عصب سیاتیک شاخه ای به ناحیه لگن نمیدهد و به اندام تحتانی میرود.

عصب دیگری که از جلوی مفصل ران عبور میکند عصب رانی یا فمورال است. این عصب موجب فعالیت عضله چهارسر میشود.

مطالعه آناتومی عصب ابتوراتور Obturator nerve به ما نشان میدهد که این عصب از سطح داخلی مفصل ران و نزدیک به کشاله ران عبور کرده و موجب فعالیت عضلات کشاله ران و حس پوست کشاله ران میشود. عصب حسی رانی از جلو عضلات لگن عبور میکند و حس جلوی ران را موجب میشود.

شریان هایی که از داخل لگن خاصره عبور میکنند در تصویر زیر دیده میشوند. در کنار هر شریان ورید هم نام آن هم وجود دارد.

رادیوگرافی لگن

 رادیوگرافی ساده از مهمترین وسایل تشخیصی در بیماری های ناحیه لکن (پلویس) است. در بسیاری از موارد پزشک بعد از صحبت با بیمار و معاینه وی درخواست تهیه رادیوگرافی را میدهد.

گرچه روش های تصویربرداری دیگر مانند سی تی اسکن، ام آر آی و سایر روش ها در بررسی مشکلات لگن کاربرد دارد ولی در غالب موارد قبل از تهیه هر کدام از آنها پزشک معالج ترجیح میدهد ابتدا رادیوگرافی ساده این ناحیه را مشاهده کند.

رادیوگرافی ساده لگن را معمولا از نمای رخ یا قدامی خلفی Anteroposterior یا به اختصار AP تهیه میکنند که در آن اشعه ایکس از جلو به لگن تابانده شده و کاست رادیولوژی در پشت بیمار قرار میگیرد. در زیر نمای رخ لگن خاصره مشاهده میشود.