آرتروپلاستی Arthroplasty نام نوعی عمل جراحی است که در آن سطوح متحرک مفصلی که بشدت آسیب دیده و خراب شده است برداشته شده تا مفصل بتواند با درد کمتری حرکات خود را انجام دهد. از آرتروپلاستی معمولا در درمان مفاصلی استفاده میشود که به عللی دچار تخریب شدید شده اند.
چه بیماری نیاز به آرتروپلاستی دارد
مفصل به علل متفاوتی میتواند خراب شود. شایعترین آنها عبارتند از
- روماتیسم مفصلی مانند آرتریت روماتوئید، اسپوندیلیت انکیلوزان
- ضربه و بدنیال آن شکستگی داخل مفصلی که بد جوش میخورد یا دررفتگی که بد جااندازی میشود یا آسیب رباط که بخوبی درمان نشده و موجب ناپایداری و بدنبال آن تخریب مفصل میگردد
- تومورهای بافت نرم یا استخوانی در درون مفصل
- انواع سینوویت ها مانند عوارض ناشی از هموفیلی
به هر علتی که مفصل خراب شود میتواند مشکلاتی مانند درد و محدودیت حرکتی را برای بیمار ایجاد کند.
در اوایل که این مشکلات کم است میتوان آنها را با انجام اقداماتی مانند کاهش فعالیت های بدنی، استفاده از بریس، گرم نگه داشتن موضع، استفاده از داروهای ضد درد و در مواردی استفاده از تزریق درون مفصلی کورتیکواستروئیدها اقدامات نگهدارنده دیگر کنترل کرد.
بتدریج که بیماری شدت میگیرد ممکن است درد و دیگر مشکلات بیمار با این اقدامات کم نشود. در این حال ممکن است بتوان در بعضی مفاصل با انجام استئوتومی هایی شدت درد را کاهش داده یا آن را مرتفع کرد.
وقتی بیماری باز هم شدیدتر شده و شدت تخریب مفصل به حدی میرسد که نمیتوان درد آن را با هیچیک از اقدامان ذکر شده کم کرد تنها راهی که باقی میماند خشک کردن مفصل یا انجام آرتروپلاستی است
انواع آرتروپلاستی کدامند
سه نوع آرتروپلاستی وجود دارد. برداشتن سطوح مفصلی، بازسازی با جاگذاری و آرتروپلاستی با پروتز یا مفصل مصنوعی
برداشتن سطوح مفصلی Joint resection
به آن Resection arthroplasty هم میگویند. در این نوع از جراحی استخوان های سطوح مفصلی برداشته میشوند. این عمل موجب میشود فاصله ای بین دو سطح مفصلی ایجاد شود كه بدن بتدریج آن را با بافت اسكار پر میكند.
بافت اسكار Scar tissue بافتی همندی است كه بدن انسان در مواجهه با آسیب بافتی میسازد تا هم بافت های پاره شده را به هم بچسباند و هم جای خالی را پر كند.
پوست یا گوشت اضافه كه بعد از زخم شدن پوست بر روی آن ایجاد میشود نوعی بافت اسكار است. این روند موجب میشود تا درد مفصل كمتر شده و دامنه حركتی آن هم بهبود یابد ولی مفصل را ناپایدار میكند
بازسازی با جاگذاری Interpositional reconstruction
به آن Interposition arthroplasty هم میگویند. در این نوع از جراحی بعد از برداشتن سطوح مفصلی یك بافت از اطراف مفصل مانند كپسول مفصلی، عضله یا تاندون های اطراف مفصل را در فضای خالی بوجود آمده قرار میدهند.
این كار موجب میشود تا بین استخوان های مفصل فاصله ای ایجاد شده و آنها بتوانند بهتر و با درد كمتر در مقابل هم حركت كنند
آرتروپلاستی با پروتز Prosthetic arthroplasty
به آن تعویض مفصل یا Joint replacement هم میگویند. در این نوع از جراحی پس از خارج كردن سطوح مفصلی آنها را با قسمت های فلزی، سرامیكی یا پلاستیكی كه به آنها مفصل مصنوعی Artificial joint میگویند جایگزین میسازند.
شایعترین و معمول ترین نوع آرترولاستی كه امروزه انجام میشود تعویض مفصل و كارگذاری مفصل مصنوعی است. از این نوع جراحی بیش از همه در مفاصل ران و زانو استفاده میشود. استفاده از مفصل مصنوعی میتواند بصورت جایگزینی فقط یك سطح مفصلی یا هردو آنها باشد.
بطور مثال در مفصل ران اگر فقط سر استخوان ران دچار مشكل شدید بوده و استابولوم سالم باشد میتوان فقط سر استخوان ران را با یك سر فلزی كه به آن پروتز Prosthesis میگویندجایگزین كرد.
به این نوع از عمل جراحی همی آرتروپلاستی Hemiarthroplasty یا تعویض یك نیمه از مفصل میگویند. در مواردی كه هم سر استخوان ران و هم حفره استابولوم با نوع مصنوعی جایگزین شود عمل جراحی را تعویض كامل مفصل یا Total joint arthroplasty میگویند.
این تعاریف در مفاصل دیگر بدن هم صدق میكند و تعویض فقط یك قسمت مفصل را همی آرتروپلاستی و تعویض قسمتی از هر دو استخوان مفصل را تعویض كامل مفصل میگویند.
