در این مقاله یاد میگیریم که وقتی بیمار نیازمند جراحی تعویض کامل مفصل ران وارد اطاق عمل بیمارستان میشود چه اقداماتی برای او انجام میشود و در ریکاوری و بخش چه مراقبت هایی از او به عمل میاید و در هنگام ترک بیمارستان باید به چه نکاتی توجه کند.
در اطاق عمل جراحی
عمل جراحی تعویض مفصل در اطاق عمل انجام میشود. در اطاق عمل بیمارستان و در حین انجام این جراحی، مراقبت ها و اقدامات مختلفی برای بیمار انجام میشود.
بسیاری از افرادی که برای جراحی به اطاق عمل جراحی بیمارستان میروند برای بار اول است که این وضعیت را تجربه میکنند. این محیط برای آنها غریبه است و همین موضوع میتواند اضطراب و استرس ایجاد کند.
در اینجا مختصری راجع به محیط درونی یک اطاق عمل جراحی استاندارد با شما صحبت میکنم تا با آن آشنا شوید.
حدود یک تا دو ساعت قبل از شروع جراحی بیمار را با برانکارد یا صندلی چرخ دار به اطاق عمل منتقل میکنند. پس از آن ممکن است مستقیما به اطاق جراحی منتقل گردد و یا ممکن است مدتی در یک اطاق انتظار بماند تا اطاق جراحی آماده شود و سپس به اطاق جراحی منتقل شود.
اطاق جراحی محوطه ای است که حدودا 50-20 متر مربع مساحت دارد. در وسط آن تخت جراحی قرار گرفته که بیمار روی آن دراز میکشد. بالای تخت جراحی یک تا دو چراغ بزرگ قرار دارد که محل جراحی را روشن میکند.
در کنار تخت جراحی دستگاه هایی وجود دارد که تکنیسین و متخصص بیهوشی از آنها استفاده میکنند. اینها شامل دستگاه های اندازه گیری ضربان قلب و تنفس و نوار قلبی و فشار خون و سیستم های تزریق و دیگر ابزارهای لازم هستند.
افرادی که در اطاق عمل بیمارستان خدمت میکنند لباس های یک شکلی بصورت پیراهن و شلوار و کلاه میپوشند. رنگ این لباس ها متفاوت بوده و نشانه وظیفه شغلی آنها است.
دکترمتخصص بیهوشی و تکنیسی بیهوشی وظیفه بیهوش یا بیحس کرده بیمار را به عهده دارند. آنها تزریقات وریدی بیمار را هم انجام میدهند و در بالای سر او می ایستند.
دکتر جراح با کمک دو یا سه تکنیسین اطاق عمل، کار جراحی را انجام میدهند. پرسنل خدماتی، بیمار و ابزارهای جراحی را جابجا کرده و اطاق عمل را آماده نگاه میدارند. هوای داخل اطاق عمل بیمارستان معمولا کمی خنک است.
بیهوشی یا بیحسی
لازمه عمل جراحی از بین بردن درد ناشی از آن است و این کار توسط متخصص بیهوشی انجام میشود.
بعد از اینکه بیمار بر روی تخت جراحی دراز میکشد دکتر و تکنیسین بیهوشی داروهای خاصی را به او تزریق میکنند. اگر جراحی با بیهوشی عمومی انجام شود همین داروها کار را انجام میدهند و بیمار تا انتهای عمل به خواب رفته و چیزی را متوجه نمیشود.
اگر جراحی با بیحسی انجام شود متخصص بیهوشی داروی خاصی را به کمر بیمار تزریق میکند که موجب بیحس شدن پایین تنه و پاهای او میشود. در این حال حس لمس و درد در پاها از بین رفته و بیمار توان حرکت دادن پاهایش را موقتا از دست میدهد.
اگر بیمار به داروی خاصی حساسیت داشته باشد و یا اگر قبلا جراحی کرده و مشکلی داشته در این مرحله باید آن را به دکتر و تکنیسین بیهوشی اطلاع دهد.
نگران نوعی بیهوشی یا بیحسی نباشید. پزشک متخصص بیهوشی با در نظر گرفتن عوامل مختلف، بهترین روش بیحسی را برای بیمار بکار میبرد.
کنترل فشار خون
در هر دو روش های بیهوشی یا بیحسی کنترل فشار خون اهمیت زیادی دارد. کنترل دقیق فشار خون با تنظیم دقیق مقدار سرم و خونی که در موقع عمل جراحی به بیمار داده میشود میسر است.
دانستن اینکه بدن بیمار برای حفظ فشار خون به چه مقدار سرم و خون در حین عمل جراحی نیاز دارد مستلزم دانستن مقدار خروجی مایعات بدن یعنی مقدار ادرار است. اندازه گیری مقدار ادرار بیمار برای محاسبه مقدار سرم مورد نیاز بسیار مهم است.
برای این کار ادرار بیمار باید توسط لوله ادراری که به آن سوند ادراری گفته میشود به یک کیسه پلاستیکی که به آن کیسه ادراری گفته میشود هدایت و جمع آوری و سپس اندازه گیری میشود.
پس در بسیاری از اعمال جراحی کارگذاری مفصل مصنوعی ممکن است قبل از شروع جراحی برای بیمار سوند ادراری گذاشته شود.
مراقبت از دستگاه گوارش
معده بیماری که برای انجام عمل جراحی آماده میشود باید خالی باشد چون بر اثر داروهای بیهوشی و یا لوله ای که پزشک متخصص بیهوشی برای تنفس مصنوعی در نای بیمار میگذارد ممکن است بیمار اغ زده و استفراغ کند.
اگر معده حاوی مواد غذایی باشد این مواد در موقع استفراغ میتوانند به دستگاه تنفس بیمار وارد شده و موجب خفگی او شوند. پس لازمه یک بیهوشی موفق، خالی بودن معده بیمار است.
برای این منظور بیمار باید از حدود هشت ساعت قبل از جراحی از خوردن و آشامیدن اجتناب کند.
حتی در مواردی هم که تصمیم به عمل جراحی با بیحسی موضعی یا منطقه ای است به علت اینکه ممکن است در حین جراحی نیاز شود تا بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار گیرد، باید اقدامات ذکر شده انجام شود.
گاهی نیاز به تزریق خون هست
جراحی های بزرگ با خونریزی همراه است. مقدار این خونریزی میتواند از چند صد سی سی تا حد لیتر باشد. قبل از شروع عمل جراحی، مقداری خون برای بیمار آماده میشود تا در صورت زیاد بودن خونریزی در حین عمل جراحی مصرف شود.
البته خیلی کم پیش میاید که شدت خونریزی در حین عمل آنقدر زیاد باشد که نیاز به استفاده از این خون رزرو شده باشد مگر در جراحی های پیچیده و سخت و طولانی ولی در هر صورت همه چیز باید از قبل آماده باشد.
انجام جراحی تعویض مفصل در ناحیه لگن
برای جراحی ممکن است بیمار در حالت خوابیده به پشت باشد و یا ممکن است او را بر روی یک شانه بچرخانند. در حین جراحی، بیمار لازم نیست کار خاصی انجام دهد ولی اگر از بیحسی استفاده شود باید به دقت به دستورات متخصص و تکنیسین بیهوشی عمل کند.
با شکاف دادن پوست و عضلات به نحوی که کمترین آسیب به این بافت ها وارد شود مفصل ران در دید مستقیم متخصص جراحی لگن قرار میگیرد. کپسول مفصلی باز شده و سپس سر استخوان ران که تخریب شده است خارج میشود.
باقیمانده غضروف آسیب دیده ایکه سطح داخلی استابولوم را میپوشاند خارج میشود و سپس مفصل مصنوعی در محل کارگذاشته میشود.
عمل جراحی معمولا بین یک تا سه ساعت طول میکشد. بعد از انجام جراحی، پزشک جراح لوله هایی را در محل عمل قرار میدهد تا به توسط آنها خونهای اضافی که در محل جراحی مانده اند یا ممکن است در چند ساعت اولیه بعد از عمل جراحی در محل عمل جمع شوند را به بیرون از بدن هدایت کند.
ماندن این خون در محل جراحی موجب بالا رفتن احتمال عفونت بعد از جراحی میشود و باید از بدن خارج شود.
در فیلم زیر چگونگی جراحی توضیح داده میشود.
در ریکاوری
جراحی معمولی در صورتیکه به درستی انجام شود معمولا بین یک ساعت تا یک و نیم ساعت زمان میبرد. البته جراحی های تعویض مفصل پیچیده تر ممکن است به زمان بیشتری نیاز باشد.
بلافاصله بعد از تعویض مفصل، بیمار به اطاق ریکاوری فرستاده میشود. یکی دو ساعت بعد از جراحی بسیار مهم است.
در ریکاوری بیمار مدتی، حدود همین یکی دو ساعت، تحت نظارت بسیار نزدیک یک متخصص بیهوشی و پرستاران قرار میگیرد تا اگر مشکلی از لحاظ قلبی یا تنفسی ایجاد شد سریعتر مشخص و درمان شود. همچنین درد بعد از عمل با مسکن های قوی کنترل میشود و محل جراحی برای وجود خونریزی احتمالی تحت نظر قرار میگیرد.
اگر جراحی بیمار با بیهوشی عمومی انجام شده باشد در ریکاوری بیمار هوشیاری کامل خود را بدست میاورد و ممکن است درد محل جراحی شروع شود. اگر هم جراحی با بیحسی انجام شده باشد با رفع بیحسی درد محل جراحی حس میشود. در ریکاروی این درد با کمک مسکن های قوی از بین میرود.
در هنگام جراحی داروهایی به بیمار تزریق میشود که او را کمی گیج میکند و ممکن است در بلع او اختلال ایجاد کند. به همین علت شروع غذا خوردن باید با کمی تاخیر باشد.
معمولا پرستار چند ساعت بعد از جراحی به بیمار اندکی آب میدهد و اگر بیمار آن را تحمل کرد به تدریج مصرف غذاهای نیمه جامد و بعد جامد شروع میشود.
اقدامات در بخش بیمارستان
بعد از جراحی، بیمار چند روز در بیمارستان مانده و در این مدت داروهایی به وی داده میشود. بعد از اینکه بیمار از اطاق عمل به بخش منتقل شد ممکن است تا مدتی حالت گیجی داشته باشد که به تدریج بهبود میابد.
اگر جراحی بیمار با بیهوشی عمومی انجام شده است، تا چند ساعت نباید چیزی برای خوردن به او داده شود.
بعد از چند ساعت، میتوان پس از کسب اجازه از پرستار ابتدا چند قاشق آب به وی داد و اگر تحمل کرد و دچار ناراحتی نشد بتدریج به او مایعات بیشتری داد.
در مدتی که بیمار در بخش میماند تا وقتی که از بیمارستان مرخص میشود اقداماتی برای بیمار انجام میشود که عبارتند از:
♦ در چند روز اول بعد از جراحی، درد بعد از عمل که در همه بیماران البته با شدت و ضعف متفاوت وجود دارد با مسکن های قوی و بعد از آن با مسکن های معمولی کاهش پیدا میکند. مصرف مسکن تزریقی نباید زیاد باشد چون موجب مسمومیت میشود.
♦ در چند روز بعد از عمل جراحی، در بخش به بیمار آنتی بیوتیک تزریقی داده میشود تا احتمال عفونت بعد از عمل جراحی کاهش پیدا کند.
♦ به بیمار داروهایی داده میشود تا از لخته شدن خون در پاها جلوگیری شود. لخته شدن خون در اندامهای تحتانی بسیار خطرناک بوده و ممکن است موجب آمبولی ریولی و اختلال در عملکرد قلب و ریه شود.
♦ بعد از جراحی و در بخش رادیولوژی از بیمار مجددا عکسبرداری میشود تا وضعیت مفصل مصنوعی گذاشته شده مشخص شود.
♦ لوله هایی که در محل جراحی گذاشته شده است و به آنها درن میگویند بعد از چند روز از زخم خارج شده و پانسمان زخم هم بعد از گذشت چند روز از عمل جراحی عوض میشود.
کنترل وضعیت تنفسی
از مشکلاتی که بعد از جراحی ممکن است بوجود آید تجمع ترشحات در ریه است. راه های هوایی ریه برای مرطوب ماندن بطور طبیعی ترشحاتی دارند. این ترشحات با عمل دم و بازدم طبیعی و سرفه جابجا میشوند.
در افراد مسن بخصوص وقتی مدتی استراحت میکنند ( مثل وقتی بیمار میشوند یا بعد از عمل جراحی) به علت کاهش فعالیت و کاهش فعالیت تنفسی ممکن است این ترشحات در راه های هوایی انباشته شده و موجب انسداد راه هوایی شوند که بدنبال آن احتمال عفونت ریه افزایش پیدا میکند.
برای مقابله با این پدیده در دوران بعد از جراحی تعویض مفصل، بیمار باید در تخت بیشتر به حالت نشسته یا نیمه نشسته قرار گیرد و سعی کند مرتبا نفس های عمیق بکشد و عمدا سرفه کند.
معمولا در چند روز بعد از جراحی یک فیزیوتراپ بیمار را عیادت کرده و با انجام مانورهایی مثل ضربات خفیف و آرام به پشت قفسه سینه سعی میکند به جابجایی ترشحات ریه کمک کند.
راه رفتن در بخش بیمارستان
اغلب بیمارانی که برای آنها جراحی انجام شده است میتوانند و حتی لازم است در روز بعد از جراح بایستند و راه بروند.
بسته به نوع عمل جراحی بعضی بیماران میتوانند روز بعد از جراحی پای عمل شده را کاملا به زمین گذاشته و روی آن فشار بیاورند و بعضی دیگر تا چند ماه نباید این کار را انجام دهند.
راه رفتن حتما باید با کمک یک فیزیوتراپ و با استفاده از وسایل کمکی مانند واکر باشد. فیزیوتراپیست روش استفاده درست از واکر و راه رفتن صحیح را به بیمار آموزش داده و حرکاتی را به وی یاد میدهد تا به کمک آنها حرکات مفاصل اندام تحتانی بهتر شده و قدرت عضلات افزایش یاید.
بعد از انجام جراحی و تا موقعی كه در بیمارستان هستید به نكات زیر توجه داشته باشید.
◄ داروهای خود را بشناسید و دقت كنید دارویی كه به شما میدهند درست باشد. قبل از خوردن قرص ها سعی كنید از روی شكل آنها یاد بگیرید كه نام آنها چیست و به این وسیله آنها را كنترل كنید.
◄ ممكن است به علت سرم یا داروهایی كه به شما میدهند زیاد ادرار كنید. خجالت نكشید و برای ادرار كردن كمك بگیرید
◄ اگر پزشك به شما اجازه راه رفتن داده است دقت كنید زمین نخورید. هم خود عمل جراحی و هم داروهایی كه به شما میدهند ممكن است حتی قویترین ورزشكاران را هم ضعیف كند.
اگر تعادل ندارید برای راه رفتن حتما كمك بگیرید. دقت كنید كه بخصوص در شب زمین نخورید. چراغ را روشن كنید. عینك خود را بزنید و دمپایی مناسب بپوشید. قبل از اینكه سوار ویلچر شوید یا آنرا ترك كنید دقت كنید كه حتما چرخ های آن قفل شده باشد.
◄ اگر كسی از پرسنل درمانی شما را لمس میكند آنها را تشویق كنید كه قبل از آن دست های خود را بشویند.
◄ نگذارید كسانی كه سرماخوردگی یا آنفلوآنزا دارند به عیادت شما بیایند. بچه ها معمولا ناقلین ویروس این بیماری ها هستند
◄ اگر پرستاران در موقعی كه كاری برای شما انجام میدهند میز شما را از تخت دور میكنند فراموش نكنید كه قبل از اینكه شما را ترك كنند به آنها یادآور شوید كه دوباره آنرا سر جایش بگذارند وگرنه ممكن است آب، تلفن یا وسایل شخصی شما از دسترستان دور شود
◄ از كسانی كه غذا را سرو میكنند بخواهید كه غذا را روی میز برای شما بچینند و آنرا در دسترس شما قرار دهند
◄ قدری بی اشتهایی تا چند هفته بعد از عمل جراحی تعویض مفصل طبیعی است. بهتر است از مواد غذایی حاوی آهن زیاد و میوه استفاده كنید. آب زیاد بنوشید.
در صورتی که برای کاهش لخته سازی از وارفارین استفاده میشود مواد حاوی مقادیر زیاد ویتامین كا مثل كلم بروكلی، جگر، لوبیا سبز، سویا، اسفناج، كلم، گل كلم، كاهو، عدس و پیاز را مصرف نكنید. الكل ننوشید و از قهوه كمتر استفاده كنید.
قدری یبوست بعد از جراحی طبیعی است. علت آن كم تحركی شما است. از میوه های با تفاله مانند سیب و یا از برگه انجیر یا زردآلو استفاده كنید.
اقدامات لازم در هنگام ترك بیمارستان
◄ در هنگام مرخص شدن از بخش و ترك بیمارستان نكات زیادی به شما گفته میشود كه ممكن است آنها را فراموش كنید. از آنها یادداشت بردارید. یا آنها را به توسط تلفن همراه خود ضبط كنید.
بخصوص اینكه چه داروهایی باید مصرف كنید، چه موقع باید دوباره دكتر را ببینید. با پانسمان ها باید چكار كنید. چه موقع میتوانید به حمام بروید.
چه موقع میتواید در منزل به تنهایی زندگی كنید. چه موقع میتوانید رانندگی كنید. چه موقع میتوانید راه بروید. چه موقع باید بخیه ها را درآورید و غیره
◄ سعی كنید یكی از دوستان یا افراد خانواده با شما باشد تا نكات مهم فراموش نشوند.
◄ اگر از چیزی مطمئن نیستید حتما با دكتر تماس گرفته و سوال كنید. معمولا همكاران دكتر در مطب جواب اكثر سوالات شما را میدانند و میتوانند به شما كمك كنند.