بیماری لوپوس یا Systemic lupus erythematosus SLE یک بیماری روماتیسمی مزمن است که موجب بروز التهاب در بافت های مختلفی از بدن میشود. بیماری لوپوس با شدت های متفاوتی در بیماران مشاهده میشود و دو نوع دارد.
- لوپوس دیسکوئید Discoid lupus که فقط موجب گرفتاری پوست میشود
- لوپوس سیستمیک Systemis lupus که پوست، مفاصل، قلب، کلیه و دیگر بافت ها را درگیر میکند. در این مقاله فقط راجع به لوپوس سیستمیک بحث میشود.
چه کسانی لوپوس میگیرند
شیوع بیماری لوپوس حدود ۳ نفر در هر ۱۰ هزاز نفر بوده و بیشتر در زنان دیده میشود. سن بروز آن بیشتر در ۴۰-۲۰ سالگی است. این بیماری میتواند زمینه خانوادگی داشته باشد ولی فقط ۳ درصد مبتلایان به لوپوس این بیماری را در فرزندشان هم میبینند.
علت لوپوس چیست
لوپوس یک بیماری سیستم خود ایمنی است بدین معنی که سیستم ایمنی که باید از بدن بر علیه میکروب های خارجی دفاع کند سلولهای خود را به غلط بیگانه تصور کرده و بر علیه آنها وارد عمل میشود.
روماتیسم مفصلی هم نوعی بیماری خود ایمنی است. علت این عملکرد معیوب سیستم ایمنی به درستی شناخته شده نیست ولی بنظر میرسد عواملی مانند بعضی عفونت ها، داروها یا تابش نور خورشید میتواند شروع این اختلال را نسهیل کند.
تغییرات هورمونی بر روی این بیماری تاثیرگذار هستند و شاید به همین علت بیماری لوپوس در زنان شایعتر است.
علائم لوپوس چیست
نوع علائم و شدت آنها در بیماران مبتلا به لوپوس متفاوت است بسیاری از مبتلایان به لوپوس احساس ضعف و خستگی میکنند. وزنشان کم شده و تب خفیفی دارند. علائم دیگر این بیماری عبارتند از
درد مفاصل و عضلات
درد مفاصل و عضلات در اغلب مبتلایان به لوپوس وجود دارد. در بعضی از بیماران مفاصل معدودی گرفتار شده اند در حالیکه در تعدادی دیگر مفاصل زیادی دردناک میشوند.
مفاصل کوچک دست و پا شایعترین مفاصل گرفتار هستند ولی مفاصل مچ دست، آرنج، زانو و مچ پا ها هم ممکن است گرفتار شوند. ممکن است درد مدتی در یک مفصل باشد و بعد از مدتی در مفصلی دیگر احساس شود.
بجز درد مفصلی مشکل دیگر احساس خشکی در مفصل است که در صبح ها و بعد از برخاستن از خواب بیشتر است. مفاصل ممکن است قرمز شوند. درد مفصلی ممکن است چند ساعت تا چند ماه طول بکشد و ممکن است خفیف و یا شدید باشد.
گاهی اوقات مفصل گرفتار شده قدری متورم هم میشود ولی تخریب مفصلی مانند آنچه در روماتیسم مفصلی دیده میشود در بیماری لوپوس وجود ندارد.
فنومن رینود
فنومن رینود Raynaud’s phenomenon به وضعیتی میگویند که سرما یا استرس موجب اسپاسم عروق در قسمتی از اندام میشود.
علامت این اسپاسم معمولا درد در انگشتان دست یا پا است. فنومن رینود در بیماری لوپوس به علت التهاب عروق خونی ایجاد میشود و گاهی اوقات چنان شدید شده که منجر به گانگرن و سیاه شدن انگشت میشود.
پوست، دهان و مو
ضایعه پوستی بیمار مبتلا به لوپوس بصورت قرمزی به شکل پروانه بر روی بینی و دو طرف گونه در سه چهارم بیماران دیده میشود و نیمی از این ضایعات پوستی در معرض نور خورشید تشدید میشوند.
این قرمزی پوستی بر روی پوست دست ها یعنی جاهاییکه در معرض تابش نور خورشید هستند هم دیده میشود. در ۶۰ درصد بیماران این ضایعات پوستی به نور خورشید حساسند. زخم های داخل محوطه دهان و ریزش مو هم از دیگر علائم لوپوس است.
خون
اغلب این بیماران یک کم خونی خفیف دارند. گاهی هم کاهش مقدار گلبول های سفید و یا پلاکت در بیماران مبتلا به لوپوس دیده میشود. گاهی اوقات غدد لنفاوی این بیماران متورم و بزرگ میشوند.
قلب و ریه
در بیمار مبتلا به لوپوس ممکن است پرده دور قلب و پرده دور ریه ملتهب شده که موجب درد قلب و یا درد ریه میشود.
کلیه
در ۳۰ درصد مبتلایان به لوپوس کلیه ملتهب میشود که نتیجه آن دفع پروتئین از طریق کلیه در ادرار است.
مغز و سیستم عصبی
افسردگی و اضطراب در این بیماران شایع است. سردرد، احساس گزگز یا خواب رفتگی در اندام و تشنج ممکن است در بیماران دیده شوند.
دستگاه گوارش
علائم گوارشی مانند درد شکم، تهوع و استفراغ ممکن است از علائم این بیماری باشند.
سیر بیماری لوپوس چگونه است
بیماری لوپوس معمولا سیر مزمنی دارد ولی گاهی اوقات ناگهان شدت علائم برای چند هفته زیاد میشود و سپس بعد از مدتی مجددا علائم بیمار فروکش میکند. این حملات افزایش شدت علائم بیماری در طول زندگی بیمار به کرات تکرار میشود.
تشخیص لوپوس چگونه است
پزشک بعد از صحبت با بیمار و معاینه وی آزمایشاتی انجام میدهد.
- آزمایش خونی اندازی گیری آنتی بادی ضد هسته Antinuclear antibody در اغلب بیماران مثبت است.
- آزمایش خونی اندازه گیری آنتی بادی Anti-doubled stranded DNA هم در اغلب بیماران مثبت میشود
بعد از تشخیص بیماری بطور مرتب خون و ادرار بیمار آزمایش میشود.
درمان لوپوس چیست
لوپوس درمان نمیشود بلکه کنترل و مدیریت میشود. بیماران باید بطور مرتب به پزشک مراجعه کنند و تحت نظر باشند. پزشک معالج برحسب وضعیت بیماری نوع درمان ها را بطور مرتب تغییر میدهد. مهمترین اقدامات درمانی در لوپوس عبارتند از
♦داروهای ضد التهاب : داروهای ضد التهاب مثل ایندومتاسین، بروفن، سلکسیب، پیروکسیکام، ملوکسیکام، مفنامیک اسید، ناپروکسن و یا مفنامیک اسید هستند که درد مفاصل و عضلات بیمار را کاهش میدهند
♦ هیدروکسی کلروکین Hydroxychloroquine : در درمان ضایعات پوستی، احساس خستگی و درد مفاصل بکار برده میشود. بعد از شروع مصرف این دارو اثر آن معمولا پس از ۱۲-۶ هفته ظاهر میشود.
ممکن است لازم شود این دارو برای مدت های طولانی مصرف شود. گاهی اوقات این دارو روی چشم اثر نامطلوب دارد پس بیمارانی که این دارو را مصرف میکنند باید معاینه چشم پزشکی شوند.
♦ کورتیکوستروئید : مصرف کورتیکوسترویید یا کورتن در موارد شدید بیماری است.
♦ داروهای ضعیف کنند سیستم ایمنی : مانند آزاتیوپرین، سیکلوسپورین، سیکلوفسفامید، متوترکسات و میکوفنولات در بعضی از مبتلایان به لوپوس مصرف میشوند. این داروها سیستم دفاع ایمنی بدن را تضعیف میکنند و مصرف آنها احتمال بروز عفونت در بیماران را بیشتر میکند.
بیماران مبتلا به لوپوس ممکن است به علت مصرف کورتن دچار نکروز سر استخوان ران شوند. این نکروز ممکن است نیاز به عمل جراحی دکمپرشن یا در موارد پیشرفته نیاز به تعویض مفصل ران داشته باشد.
بیماران مبتلا به لوپوس باید تا حد ممکن از تابش نور خورشید دوری کنند چون آفتاب موجب تشدید بیماری آنها میشود.
این بیماران باید بسیار بیش از دیگران مراعات کنند تا دچار عفونت در جایی از بدن نشوند و از تماس با بیماران عفونی اجتناب کنند.
در حالت شدید بیماری بارداری برای بیمار توصیه نمیشود و مصرف بعضی از داروهای ضد بارداری هم برای این بیماران مضر است.