نویسنده: دکتر مهرداد منصوری “متخصص ارتوپدی”
تشخیص
بیمار مرد ۳۳ ساله ایست که بدنبال سقوط از ارتفاع دچار درد شدید لگن شده و توانایی راه رفتن را از دست داده است. در هنگام مراجعه به بیمارستان اولیه از لحاظ همودینامیک مشکلی نداشته است.
درد ساعد چپ و اختلال حسی در پای راست داشته و در رادیوگرافی به عمل آمده شکستگی ساعد چپ و دررفتگی هیپ راست مشاهده شده است. جااندازی بسته دررفتگی هیپ انجام شده و بیمار جهت انجام ادامه درمان به بیمارستان دوم اعزام شده است.
در رادیوگرافی های سه گانه لگن که از بیمار به عمل آمد شکستگی در حفره استابولوم مشخص شد. رادیوگرافی اولیه بیمار و سه رادیوگرافی ژوده در زیر دیده میشوند. با کلیک کردن بر روی هر تصویر، نمای بزرگتری از آن در اختیار شما قرار میگیرد.
در رادیوگرافی رخ بالا دررفتگی در هیپ راست همراه با قطعات متعدد شکسته شده در بالا و پایین مفصل دیده میشود. خط ایلیوپکتینئال دست نخورده ولی به نظر میرسد خط ایلیوایسکیال شکسته شده است.
نمای بالا رادیوگرافی رخ لگن بیمار بعد از جااندازی بسته است. سر فمور در داخل استابولوم ردیوس شده ولی قطعات شکستگی در بالا و پایین استابولوم دیده میشوند. خطوط ایلیوایسکیال و ایلیوپکتینئال به نظر سالم میایند. فاصله سر فمور تا tear drop در طرف آسیب دیده زیاد شده و به نظر میرسد قطعاتی در داخل مفصل هیپ وجود دارند.
در ویو ایلیاک بالا، بال ایلیاک سالم است. به نظر میرسد در ناحیه سیاتیک ناچ نامنظمی هایی وجود دارد پس سلامت خط ایلیوایسکیال مشخص نیست. لبه قدامی استابولوم سالم است. دام استابولوم مشکل خاصی ندارد.
در ویو ابتوراتور که در بالا دیده میشود خط ایلیوپکتینئال و حفره ابتوراتور سالم هستند. قطعه شکسته شده در پشت استابولوم دیده میشود.
تا اینجا اطلاعات مثبتی که از رادیوگرافی های بیمار به دست آمده است نشانه آسیب خط ایلیوایسکیال یعنی آسیب ستون خلفی است. همچنین وجود قطعات متعدد شکسته شده در پشت و داخل استابولوم میتواند نشان دهنده شکستگی خرد شده لب خلفی استابولوم باشد.
هیچ مطالعه لگنی بدون بررسی سی تی اسکن کامل نیست. در زیر کات های کلیدی سی تی اسکن بیمار را میتوانید مشاهده کنید. یک بررسی کامل سی تی اسکن لگن به معنی دیدن و بررسی تمام کاتها از بالا به پایین است.
هیچگاه نمیتوان تنها با دیدن یک کات تشخیص درستی از شکستگی در ناحیه لگن را مطرح کرد. تنها در این صورت است که جراح میتواند یک نمای سه بعدی از شکستگی را در ذهن خود مجسم کند. در زیر تعدادی از کات های کلیدی سی تی اسکن بیمار نشان داده شده است.
کات بالا از ناحیه بالای سیاتیک ناچ گرفته شده است. در پشت قطعه کوچکی دیده میشود.
در کات بالا قطعه خلفی بزرگتر شده است
در این کات دیفکت ستون خلفی که قطعه از آن جدا شده است دیده میشود. پس قطعه جدا شده به سمت بالا جابجا شده است. قطعه کوچک دیگری هم در خلف دیده میشود.
در این کات که از بالاترین قسمت استابولوم عبور کرد است به نظر میرسد قطعه بزرگ قسمتی از لب خلفی استابولوم است و قطعه کوچکتر در حال بزرگتر شدن است.
در این کات دیده میشود که قطعه کوچکتر در واقع فسمتی از ستون خلفی استابولوم است.
در کاتهای بالا دیده میشود که بر اثر جدا شدن قطعات ذکر شده از لب و ستون خلفی استابولوم دیفکت بزرگی در ستون خلفی بوجود آمده است. قطعات شکسته شده در کوتیلوئید فوسای استابولوم دیده میشوند.
سه کات بالا نشان میدهند که شکستگی های لب و ستون خلفی تا پایین ترین قسمت های استابولوم هم کشیده شده اند.
و در دو کات بالا دیده میشود که خط شکستگی تا قسمت های پایین ایسکیوم کشیده شده است.
برای درک بهتری از تجسم سه بعدی شکستگی میتوان به بازسازی های سه بعدی پلویک که در زیر نشان داده شده اند دقت کرد. با کلیک بر تصاویر زیر میتوانید نمای بزرگتری از آنها را ببینید.
در تصویر بالا دو قطعه بزرگ را که از ستون خلفی استابولوم راست جدا شد میبینیم.
در تصویر بالا دیده میشود که قطعه سمت چپ حاوی قسمتی از ایسکیال اسپاین است یعنی لبه خلفی ستون خلفی را جدا کرده است.
در این تصویر کشیده شدن خط شکستگی به ایسکیوم دیده میشود.
و در این تصویر دیده میشود که دو قطعه عمده جدا شده از لب و ستون خلفی استابولوم در دو جهت مخالف از یکدیگر فاصله گرفته اند.
با در نظر گرفتن تصاویر بالا به نظر میرسد بیمار دچار یک شکستگی لب خلفی همراه با ستون خلفی استابولوم شده و قطعاتی از شکستگی در درون مفصل گیر کرده اند.
برای تجسم فضایی بهتر از شکستگی، فیلمی از استخوان لگن بیمار با استفاده از تصاویر بازسازی شده سی تی اسکن سه بعدی وی تهیه شده است که میتوانید آن را در زیر مشاهده کنید.
در این فیلم میتوان قسمت پشت استابولوم را مشاهده كرد. قطعه بزرگی از ستون خلفی و قطعه بزرگی از لب خلفی دچار شگستگی شده و قطعات جابجایی زیادی پیدا كرده اند.
درمان
در بیمارستان اولیه بعد از جااندازی بسته دررفتگی هیپ برای بیمار پین پرگزیمال تیبیا برای کشش اسکلتال گذاشته شده بود و در بیمارستان دوم هم از بدو ورود کشش اسکلتال اعمال شد. البته تنها کمک کشش اسکلتال استفاده از آن در فاصله زمانی مراجعه بیمار به بیمارستان تا زمان جراحی است.
کشش اسکلتال امروزه عملا جایی در درمان قطعی شکستگی های حفره استابولوم ندارد. اگر بیمار نیاز به جراحی دارد باید جراحی شود و اگر نیاز ندارد، باید هر چه زودتر راه اندازی شود. استفاده طولانی مدت از کشش اسکلتال جز آسیب بیشتر، کمکی به بیمار نمیکند.
با توجه به جابجایی زیاد قطعات شکسته شده که بخصوص سطح خلفی و همچنین سطح Weight bearing استابولوم را درگیر کرده است بیمار اندیکاسیون جراحی دارد. اپروچ انتخابی برای شکستگی های ستون خلفی و لب خلفی استابولوم اپروچ خلفی کوخر لانگن بک است.
در زیر رادیوگرافی های ژوده بعد از جراحی بیمار را میبینید. با کلیک کردن بر روی هر تصویر، نمای بزرگتری از آن در اختیار شما قرار میگیرد.
در ویو رخ بالا دیده میشود که برای فیکسیشن شکستگی ها از دو پلاک بازسازی ۷ سوراخه ۳.۵ استفاده شده است.
ویو ابتوراتور بالا مسیر پیچ های پایینی پلاک ها در ایسکیوم را نشان میدهد
و ویو ایلیاک بالا نشان میدهد که هر پلاک در بالا با دو پیچ خود را به Intact ilium و در پایین هم با دو پیچ به ایسکیوم متصل کرده است.
در زیر کات های سی تی بیمار بعد از جراحی دیده میشوند. برای بررسی صحت ریداکشن شکستگی های حفره استابولوم بعد از جراحی، انجام سی تی الزامی است. رادیوگرافی ساده هیچوقت نمیتواند بطور دقیقی ریداکشن قطعات شکسته شده و موقعیت ایمپلنت ها را نشان دهد.
در کات های زیر که از بالا به پایین مرتب شده اند وضعیت قطعات شکسته شده را میتوان ارزیابی کرد. همچنین میتوان از موقعیت ایمپلنت ها بخصوص پیچ ها نسبت به مفصل مطمئن شد.
دو کات بالا از بالای استابولوم گذشته اند و هر دو آنها ریداکشن قطعات خلف را در آن ناحیه نشان میدهند.
کات های بالا هم که از لحاظ آناتومیک از بالا به پایین مرتب شده اند ریداکشن هر دو قطعه ستون خلفی و لب خلفی و همچنین وضعیت قرار گرفتن پیچ ها را نشان میدهند.
برای درک بهتری از تجسم سه بعدی شکستگی میتوان بازسازی های سه بعدی پلویک را مورد ارزیابی قرار داد. با کلیک بر تصاویر زیر میتوانید نمای بزرگتری از آنها را ببینید.
در دو تصویر بالا نشان داده شده است که از دو پلاک برای ریداکشن قطعات استفاده شده است. یک پلاک که در قسمت عقب تر قرار گرفته و وظیفه آن حفظ ریداکشن قطعه ستون خلفی است و پلاک دوم که در جلوتر قرار گرفته و قطعه شکسته شده لب خلفی را در محل خود باترس میکند.
در تصویر بالا ریداکشن قطعه ستون خلفی از ویو داخل لگنی دیده میشود.
برای تجسم فضایی بهتر از شکستگی، فیلمی هایی از استخوان لگن بیمار با استفاده از تصاویر بازسازی شده سی تی اسکن سه بعدی وی تهیه شده است که میتوانید آنها را در زیر مشاهده کنید.
در این فیلم میتوان دید كه شكستگی ستون و لب خلفی بیمار به توسط دو پلاك بازسازی فیكس شده است. یك پلاك بر روی ستون خلفی و دیگری بر روی لب خلفی قرار گرفته است.
در این فیلم میتوان دید كه از دو پلاك بازسازی بلند برای فیكس كردن شكستگی ستون و لب خلفی استابولوم استفاده شده است. پلاك ها در بالا با دو پیچ و در پایین هم با دو پیچ به ستون خلفی فیكس شده اند. پیچ های پایینی كه در استخوان ایسكیوم قرار گرفته اند به قدر كافی بلند هستند تا بتوانند گیر محكمی ار بین پلاك و استخوان ایجاد كنند.