قوس زیاد کف پا یا گودی کف پا که به آن High arch foot یا pes cavus یا Claw Foot هم میگویند به وضعیتی گفته میشود که در آن قوس کف پا بیش از حد طبیعی زیاد شده است. قوس طبیعی کف پا از پنجه تا پاشنه پا امتداد میابد.
شیوع گودی کف پا از صافی کف پا کمتر است ولی افزایش قوس کف پا بیش از کف پای صاف موجب پا درد میشود و علت آنهم افزایش فشاری است که در اثر این عارضه به کف پا وارد میشود.
پوشیدن کفش معمولا برای کسانی که به این مشکل دچارند مشکل میشود و بیمار مجبور میشود از کفی هایی برای یکسان سازی قوس پا و کفش استفاده کند.
قوس زیاد کف پا ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد یا در طول زندگی فرد به دلایل مختلف ظاهر شود.
علل بروز بیماری
قوس زیاد کف پا میتواند به دلیل عوامل ژنتیکی، فیزیولوژیکی یا محیطی ایجاد شود. یکی از علل مهم این بیماری عوامل ژنتیکی است. افرادی که سابقه خانوادگی قوس زیاد کف پا دارند بیشتر در معرض این بیماری هستند.
عوامل عصبی و عضلانی هم از علل دیگر مهم گودی کف پا هستند. بیماری‌های زیر می‌توانند باعث ضعف یا عدم تعادل در عضلات پا شوند و در نتیجه قوس کف پا را بیشتر کنند.
- فلج مغزی
- بیماری شارکو-ماری-توث
- پولیومیلیت یا فلج اطفال
- دیستروفی عضلانی (مانند بیماری دوشن)
- میلومننگوسل
- تومورهای ستون مهره
- سکته مغزی
بروز سندروم کمپارتمان در عضلات کف پا هم از دیگر علل بروز قوس زیاد کف پا است.
تغییرات پا در گودی و قوس زیاد کف پا
گودی و قوس زیاد کف پا دو نوع فلکسیبل و ریجید دارد. در نوع فلکسیبل Flexible یا قابل انعطاف وقتی بیمار سرپا می‌ایستد و کف پا را روی زمین میگذارد قوس کف پا طبیعی است ولی وقتی پایش را از زمین بلند میکند قوس افزایش میابد.
هنگامی که افزایش قوس کف پا ریجید Rigid است یعنی در موقع ایستادن، چه فرد کف پا را بر روی زمین بگذارد و چه پا را بالاتر از زمین نگه دارد در هر دو حال قوس کف پا یکسان است.
در زیاد شدن گودی کف پا، همراه با افزایش قوس کف پا تاندون های اکستانسور یا باز کننده انگشتان در پشت پای بیمار برجسته تر میشوند. مفاصل متاتارسوفالانژیال که بین استخوان های کف و انگشتان پا قرار دارند بیش از حد به سمت پشت و بالا خم میشوند و سایر مفاصل انگشتان بیش از حد به پایین خم میشوند. این خم شدن انگشتان با پایین را انگشت چکشی میگویند.
افزایش قوس کف پا میتواند موجب کوتاه شدن طول پا شود.
مچ و پاشنه پای بیمار به سمت داخل میچرخد که به آن واروس پاشنه Heel varus میگویند.
پوست زیر پنجه پا کلفت شده و پینه میبندد. گودی و قوس زیاد کف پا در ابتدا درد ندارد ولی بتدریج دردناک میشود.
علائم بیماری
قوس زیاد کف پا دارای علائم متعددی است که بسته به شدت بیماری ممکن است متفاوت باشد. یکی از شایع‌ترین علائم بیماری درد گودی کف پا است. این درد معمولاً در ناحیه قوس پا یا در پاشنه احساس میشود و میتواند هنگام راه رفتن یا ایستادن طولانی‌مدت بیشتر شود.
زود خسته شدن پاها یکی دیگر از علائم شایع گودی کف پا است. افراد مبتلا، ممکن است با کمی ایستادن و راه رفتن احساس خستگی کنند. این مشکل به دلیل فشار اضافی بر روی عضلات و رباط‌های کف پا ایجاد میشود.
مشکلات تعادلی هم از علائم مهم این بیماری است. بیمار ممکن است هنگام راه رفتن یا دویدن احساس عدم تعادل داشته باشند و این وضعیت میتواند خطر زمین خوردن را بیشتر کند.
بتدریج مفاصل کف پا خشکی پیدا میکنند و انعطاف خود را از دست میدهند و کم کم توانایی بالا آوردن مچ پا کاهش پیدا میکند.
تغییرات در ظاهر پا نیز معمولاً در افراد مبتلا به گودی کف پا دیده میشود. ممکن است انگشتان پا دچار انحراف یا تغییر شکل شوند و یا پوست کف پا به دلیل فشار غیرطبیعی ممکن است سفت‌تر شده و پینه یا تاول ایجاد شود.
علائم دیگر شامل درد در قسمت های دیگر بدن است. بیمار ممکن است کمردرد یا درد در زانوها و لگن داشته باشد چون قوس زیاد کف پا میتواند بر روی الگوی حرکت بدن در موقع راه رفتن تاثیر بگذارد.
بعضی از بیماران ممکن است دچار احساس سوزش یا بی‌حسی در پاها شوند. این مشکل به علت فشار بر روی اعصاب پا ایجاد میشود.
درمان بیماری
درمان قوس زیاد کف پا به شدت بیماری و عللی که آن را ایجاد کرده اند بستگی دارد و ممکن است شامل روش‌های غیرجراحی، نرمش های طبی یا حتی جراحی باشد.
استفاده از کفش مناسب و تجهیزات حمایتی
یکی از روش‌های اولیه درمان، استفاده از کفش‌های مناسب و کفی‌های طبی است. اینها به کاهش فشار روی قوس پا کمک میکنند و موجب توزیع بهتر وزن بدن بر روی کف پا میشوند. کفی‌های سفارشی که بر اساس شکل پا طراحی میشوند می‌توانند بهتر از قوس تغییر یافته کف پا پشتیبانی کنند.
فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی
فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود قوس زیاد کف پا دارد. نرمش هایی که عضلات پا را تقویت کرده و انعطاف‌پذیری را بهتر میکنند می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند. تمریناتی مثل کشش عضلات ساق پا، تقویت عضلات قوس پا و استفاده از توپ‌های ماساژ از روش‌های موثر هستند.
مدیریت درد
برای کاهش درد گودی کف پا ممکن است از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی استفاده شود. گاهی اوقات ممکن است روش های مدیریت استرس و ماساژ درمانی به کم کردن درد کمک کنند.
تغییر سبک زندگی
کاهش وزن، اجتناب از فعالیت‌هایی که فشار زیادی به پا وارد میکنند و استفاده از کفش‌های مناسب میتواند به بهبود وضعیت کمک کند. بیمار باید از ایستادن و راه رفتن به مدت طولانی اجتناب کند.
جراحی
در موارد شدید ممکن است جراحی برای اصلاح قوس زیاد کف پا لازم باشد. این جراحی‌ها معمولا بصورت استئوتومی استخوان‌ها و ایجاد تغییراتی در رباط‌ها و عضلات پا هستند تا تعادل طبیعی به پا برگردانده شود.